Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie felietonów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt!
Czy nasz krajan otrzymał Krzyż Virtuti Militari za powstanie listopadowe?
żołnierze 1. Pułku Strzelców Pieszych (źródło: pl.wikipedia.org)
Proszowice, 3-04-2023
W Xsiędze pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym "Virtuti Militari" ozdobionych znajduje się nazwisko Mikołaja Chmielarskiego. Rodzina Chmielarskich przez kilkaset lat była związana z Proszowicami. Najwcześniejsze dane dotyczą XVII wieku. Można je odszukać w pracy Kiryka poświęconej Proszowicom [Feliks Kiryk; Proszowice. Zarys dziejów do 1939 roku; Secesja, 2000]. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że Mikołaj Chmielarski, o którym piszę niżej oraz Mikołaj Chmielarski z Xsięgi pamiątkowej to ta sama osoba.
Mikołaj był mieszczaninem proszowickim, szewcem, synem Jana Chmielarskiego i Zofii Modelskiej. Urodził się prawdopodobnie ok. roku 1799. Można o tym wnosić z zachowanej metryki jego ślubu z Magdaleną Jelonek, który miał miejsce w Proszowicach 10 II 1834.
Akt małżeństwa między Mikołajem Chmielarskim, młodzianem, mieszczaninem, szewcem a Magdaleną Jelonkowną, panną z Proszowic. Działo się w Mieście Proszowicach dnia dziesiątego lutego tysiąc ośmset trzydziestego czwartego roku o godzinie dziesiątej z rana. Wiadomo czyniemy, że w przytomności świadków, Wincentego Kozerskiego mieszczanina, szewca lat trzydzieści ieden i Szymona Jelonka mieszczanina, szewca lat pięćdziesiąt liczących, obydwóch Obywateli Sąsiadów w mieście Proszowicach zamieszkałych, na dniu dzisieyszym zawarte zostało Religijne Małżeństwo między Mikołajem Chmielarskim młodzianem, mieszczaninem, szewcem w Mieście Proszowicach zamieszkałym, urodzonym także w Mieście Proszowicach, z niegdy Jana i żyjącej Matki Zofii z Modelskich mieszczan, małżonków Chmielarskich w Mieście Proszowicach zamieszkałych, lat trzydzieści pięć mającym, a panną Magdaleną córką Jakóba i Franciszki z Florczykiewiczów, mieszczan, małżonków Jelonków w Mieście Proszowicach zamieszkałych, lat dwadzieścia ieden liczącą, w Mieście Proszowicach zrodzoną i przy Rodzicach zostaiącą. Małżeństwo to poprzedziły trzy zapowiedzi w dniach 26 stycznia, 2 i 9 lutego roku bieżącego w Parafii Proszowickiej, iako też zezwolenie ustne obecnych Aktowi Małżeństwa rodziców nowo Zaślubionych Małżonków. Tamowanie Małżeństwa nie zaszło. Małżonkowie nowi oświadczają iż żadniy przedślubney umowy nie zawarli. Akt ten stawającym i świadkom przeczytany przez Nas został podpisany, bo w Akcie wyrażeni wszyscy pisać nie umieią. X. Marcin Zawojowicz Proboszcz Proszowski. (fot. zbiory autora)
Mikołaj i Magdalena mieli kilkoro dzieci: córkę Teodorę ur. 1 IV 1835 (prawdopodobnie zmarła po ukończeniu 10 lat), syna Macieja ur. 20 II 1837, syna Felixa ur. 25 V 1839 (zmarł po 22 tygodniach), syna Andrzeja ur. 28 XI 1840 (zmarł w wieku 9 lat), syna Jakuba ur. 23 VII 1843 (zmarł w wieku 8 lat), syna Antoniego (zmarł w wieku 9 miesięcy), syna Pawła ur. 22 III 1847 (zmarł po 8 miesiącach). Na podstawie metryk urodzenia dzieci można ustalić ich miejsce zamieszkania. Były to kolejno domy o numerach 110, 114 i 120. Niestety Magdalena zmarła 12 X 1849.
Metryka zgonu Magdaleny Chmielarskiej. Proszowice. Działo się w mieście Proszowicach dnia dwudziestego października tysiąc ośmset czterdziestego dziewiątego roku o godzinie dziesiątej rano. Stawili się Mikołaj Chmielarski, mąż zmarłej lat pięćdziesiąt jeden i Jędrzej Chmielarski lat sześćdziesiąt dwa mający, szewcy z Proszowic i oświadczyli, że wczoraj o godzinie dziewiątej w wieczór, w Proszowicach, pod numerem setnym trzynastym, umarła Magdalena Chmielarska lat trzydzieści ośm mająca, urodzona i zamieszkała w Proszowicach, córka Jakóba Jelonkiewicza szewca z Proszowic i Franciszki z Florczykiewiczów małżonków, zostawiwszy owdowiałego wyżej rzeczonego Mikołaja Chmielarskiego męża. Po przekonaniu się naocznie o śmierci Magdaleny Chmielarskiej akt ten stawującym odczytany, lecz przez nich nie podpisany, bo pisać nie umieją. X. Smoluchowski Prob. (fot. zbiory autora)
Wówczas Mikołaj, zapewne ze względu na małe dzieci, wziął kolejny ślub. Było to 3 VII 1851 w Proszowicach. Jego drugą żoną została wdowa Wiktoria Praszkiewicz z domu Szumara.
Metryka ślubu Mikołaja Chmielarskiego i Wiktorii Praszkiewicz. Proszowice. Działo się w mieście Proszowicach dnia trzeciego lipca 1851 roku o godzinie dziesiątej rano. Wiadomo czyniemy, że w przytomności świadków Franciszka Skalskiego lat pięćdziesiąt jeden i Wojciecha Witkowskiego lat czterdzieści sześć mających szewcy z Proszowic, na dniu dzisiejszym zawarte zostało religijne małżeństwo między Mikołajem Chmielarskim wdowcem lat pięćdziesiąt jeden mającym, szewcem urodzonym i zamieszkałym w Proszowicach, synem Jana Chmielarskiego szewca z Proszowic i Zofii Modelskiej małżonków a Wiktorią Praszkiewicz po Pawle Praszkiewiczu od roku wdową lat czterdzieści mającą obywatelka urodzoną i zamieszkałą w Proszowicach, córką Wincentego Szumary wyrobnika z Proszowic i Tekli z Czekajów małżonków. Małżeństwo to poprzedziły trzy zapowiedzi w dniach 8, 15 i 22 czerwca roku tego w parafii proszowskiej. Tamowanie małżeństwa nie zaszło. Małżonkowie nowi oświadczają, że umowy przedślubnej żadnej z sobą nie zawarli. Akt ten stawający przeczytany, lecz przez nich nie podpisany, bo pisać nie umieją. Ks. Smołuchowski Prob. (fot. zbiory autora)
Mikołaj i Wiktoria mieli syna Stefana ur. 29 VIII 1853. 22 grudnia 1863 roku Mikołaj ponownie owdowiał.
Przeżył drugą żonę zaledwie o trzy lata. Zmarł 7 kwietnia 1866 w Proszowicach.
Metryka zgonu Mikołaja Chmielarskiego (fot. zbiory autora)
Co spowodowało, że Mikołaj wziął ślub z Magdaleną Jelonek w wieku 35 lat? W metryce ślubu piszą o nim jako o młodzianie, a więc z pewnością nie był wówczas wdowcem. Sadzę, że mogła to być służba wojskowa w wojsku Królestwa Polskiego, udział w Powstaniu Listopadowym a następnie uwięzienie lub wcielenie do wojska rosyjskiego. Jako zwykły żołnierz miał - w odróżnieniu od swoich dowódców - możliwość powrotu do rodzinnej miejscowości po kilku latach. Rok 1834 to w takim przypadku jedna z najwcześniejszych możliwych dat powrotu do rodzinnej miejscowości.
Żołnierz Mikołaj Chmielarski wymieniony wśród odznaczonych srebrnym krzyżem Virtuti Militari 10 marca 1831 roku w pozycji nr 601 był żołnierzem 1 Pułku Strzelców Pieszych [Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym "Virtuti Militari" ozdobionych; 1881]. Pułk ten brał udział w kilku najważniejszych bitwach Powstania Listopadowego, a także w obronie Reduty Ordona. Według Gembarzewskiego:
[...] 1 Pułk Strzelców Pieszych został utworzony w 1815 roku. W 1822 pułk został nazwany Pułkiem im. Jego cesarzewiczowskiej mości wielkiego księcia Michała. Szefem pułku był w. ks. Rosji Michał. Dowódcy: Hornowski płk. 1815, Bolesta Ignacy 1816, od 1820 Radwan August, od 1830 Rybiński Maciej gen. bryg. 1831, tymcz. dow. 1831 Urbański Romuald płk. Stanowisko: województwo mazowieckie. Bitwy i potyczki Warszawa 29.11.1830, Stoczek 14.2.1831, Wawer 19 i 20.2.1831, Grochów 25.2.1831, Wawer 31.3.1831, Liw 2.4.1831, Iganie 10.4.1831, Lubartów 10.5.1831, Rogoźnica 29.8.1831. Pułk otrzymał w ciągu wojny 28 krzyżów złotych i 48 srebrnych [...].
Georg Wunder, Szturm Warszawy 6-7 września 1831 (źródło: pl.wikipedia.org)
Osobiście uważam, że chodzi tu o jednego i tego samego człowieka. Hipoteza wymaga jednak potwierdzenia.
