Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie felietonów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt!
Cmentarze, groby, kwatery wojenne w gminie Proszowice cz. I
mogiła zbiorowa w Kościelcu (fot. Bartosz Wachulec)
Proszowice, 22-02-2014
Niniejszy artykuł będzie próbą przedstawienia Czytelnikom efektów prac inwentaryzacji grobów wojennych prowadzonych przez Studenckie Koło Naukowe Historyków Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, jakie przeprowadzono na terenie gminy Proszowice.
Wedle danych, które udało się zebrać podczas inwentaryzacji, na terenie gminy Proszowice znajduje się ok. 35 obiektów, będących miejscem spoczynku osób poległych w wyniku działań wojennych. Liczba ta jest zaokrąglona ponieważ informacje uzyskane podczas badań terenowych dały inne wyniki niż te, które były zawarte w dokumentach z inwentaryzacji grobów wojennych, prowadzonych w poprzednich latach.
mogiła zbiorowa w Bobinie (fot. Bartosz Wachulec)
Problemami jakie się nasuwają podczas inwentaryzacji, jest częste łączenie mogił ofiar wojny z różnych okresów. Najlepszym przykładem może tutaj być mogiła zbiorowa powstańców styczniowych w Kościelcu. Mimo iż na grobie znajduje się tablica z informacją o osobach, które w nim spoczywają, w świetle starszych dokumentów nie wydaje się to być takie oczywiste. Dr Jerzy Pałosz w swojej książce Śmiercią złączeni. O cmentarzach z I wojny światowej na terenach Królestwa Polskiego administrowanych przez Austro - Węgry, podaje informację, że powstańcza mogiła w Kościelcu, tak naprawdę jest miejscem spoczynku aż 201 żołnierzy z I wojny światowej. Autor, zamiesza zdjęcie tegoż grobu, zrobione w czasach przed zawieszeniem tabliczki z informacją o powstańcach co świadczy, że nie zawsze grób identyfikowano z powstańczą mogiłą.
Podobną sytuację można zaobserwować w Bobinie. Znajduje się tam mogiła zbiorowa, żołnierzy poległych w 1945 roku, oraz pojedynczy grób nieznanego żołnierza. Także tutaj Jerzy Pałosz podaje dowody, że w grobie mogą spoczywać także żołnierze polegli w I wojnie światowej. Temat ten został już wcześniej poruszony przez Andrzeja Siwka w artykule O kilku zapomnianych cmentarzach z I wojny światowej zawartym w "Wiadomościach konserwatorskich województwa krakowskiego". Także w przypadku mogiły z Bobina Pałoszowi, udaje się dotrzeć do zdjęcia przedstawiającego ten grób, zanim pojawiła się na nim tablica z napisem "Polegli w czasie działań wojennych w 1945 r.". Wedle danych którymi dysponujemy, na cmentarzu w Bobinie, może spoczywać aż 296 żołnierzy poległych w Wielkiej Wojnie. Wedle dokumentów z 1937 roku, w mogile kryje aż 2303 poległych i jeszcze miano prowadzić ekshumacje z cmentarzy w Koszycach i Włostowicach. Liczby mogły zostać oczywiście zawyżone, jednak mało prawdopodobne żeby po akcjach komasacyjnych spoczywało tam tylko 296 osób.
Kolejna zbiorowa mogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym w Żębocinie. Jest to grób, w którym znajdują się szczątki żołnierzy poległych w 1945 roku. Tablica memoratywna informuje, że spoczywają tu żołnierze polscy, radzieccy i niemieccy. Rosjan, znajdujących się w masowej mogile jest 27 natomiast, liczba spoczywających w niej Niemców jest niemożliwa do ustalenia.
cdn.
Bartosz Wachulec
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
Kserokopie dokumentów udostępnione uczestnikom obozu inwentaryzacyjnego przez Wydział Rewaloryzacji Zabytków Miasta Krakowa i Dziedzictwa Narodowego działający przy Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim.
Ustawa "O grobach i cmentarzach wojennych", http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19330390311 , [17.02.2014].
Czubryt - Borkowski Czesław, Michasiewicz Jerzy, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa. Lata wojny 1939 - 1945, Warszawa 1988.
Głowicka - Polkowska Agnieszka, Kwatera żołnierzy Armii "Kraków" na cmentarzu proszowickim, [online], http://www.24ikp.pl/skarby/felietony/miejsca/20120914groby39/art.php, [18.02.2014].
Pałosz Jerzy, Śmiercią złączeni. O cmentarzach z I wojny światowej na terenach Królestwa Polskiego administrowanych przez Austro - Węgry, Kraków 2012.
Podsiadło Rafał, Fortyfikacje niemieckie na linii OKH Stellung A2. Proszowice - Hebdów - Świniary - Krzyżanowice, Kraków 2012.
Sławecki Ryszard, Manewr, który ocalił Kraków, Kraków 1975.
Siwek Andrzej, O kilku zapomnianych cmentarzach z I wojny światowej, Wiadomości Konserwatorskie województwa krakowskiego, cz. 6, Kraków 1997.
