Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie ciekawych miejsc, obiektów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt!
Kościół parafialny w Hebdowie pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz św. Apostołów Piotra i Pawła
(fot. Arkadiusz Fularski)
Hebdów, 2002
Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i klasztor pronorbertański pochodzą z przełomu XVII i XVIII w. Wydłużoną sylwetę kościoła ograniczają od zachodu dwie wieże, a od wschodu tzw. kaplica z trzema apsydami: wieloboczną od wschodu i półkolistymi od południa i północy.
Kościół jest orientowany, murowany; w ceglanych murach z XIII w. zastosowano układ wendyjski z obfitym użyciem zendrówki. Pierwotną fasadę zachodnią przesłaniają wieże. Widoczne pomiędzy nimi fragmenty elewacji mają cechy budowli średniowiecznych. Zachowały się środkowe szkarpy dzielące elewację na trzy pola, a ponadto reszty lizen narożnych, zarysy szczytu środkowego i półszczytów naw bocznych.
Jednokalenicowy dach zwieńczony jest barokową wieżyczką na sygnaturkę. Dwie czworoboczne wieże, wysokości prawie 45 m, w części dolnej, dwukondygnacjowej pochodzą sprzed r. 1664, hełmy odrestaurowano po pożarze w r. 1859.
(fot. Arkadiusz Fularski)
Wejście do kościoła zdobi piękny kamienny portal wczesnobarokowy, z herbem Suchekomnaty i inicjałami opata Ludwika Stępkowskiego (1644-1664). W przedsionku marmurowe epitafia dobroczyńców klasztoru, z rodu Szwykowskich. Nad kropielnicą niewielki renesansowy posąg Chrystusa Zmartwychwstałego, z alabastru. Przy wejściu do nawy głównej klasycystyczny portal z czarnego marmuru z herbem Junosza (baranek), zapewne opata Józefa Andrzeja Załuskiego.
Wnętrze świątyni dzieli się na: trójnawowy barokowy korpus, stare gotyckie prezbiterium oraz prezbiterium nowe, tzw. kaplicę. Główny korpus został przebudowany w latach 1692-1727 z korpusu wczesnogotyckiego. Składa się z nawy głównej i dwóch niższych naw bocznych. Nawę główną oddzielają od bocznych arkady filarowe. Gzyms wieńczy drewniana galeryjka, obiegająca tuż pod sklepieniem nawę główną.
Główna nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami na gurtach; w nawach bocznych sklepienia krzyżowe. Nad półkolistym łukiem tęczy barokowe malowidło przedstawiające ukrzyżowanego Chrystusa na tle Kalwarii. Wyposażenie głównie późnobarokowe i klasycystyczne.
W bocznym ołtarzu z XVIII w. późnobarokowy rzeźbiony krucyfiks. Po bokach figury ewangelistów: św. Jana (z orłem) i św. Łukasza (z głową wołu). Obok ołtarza marmurowa chrzcielnica zwieńczona koroną, z r. 1971. Drugi z bocznych ołtarzy poświęcony jest Matce Boskiej Starobrzeskiej (z Jej obrazem). Ołtarz zdobią figury św. Mateusza i św. Marka. Tuż przy prezbiterium klasycystyczna ambona. W prawej nawie renesansowy marmurowy nagrobek opata Melchiora Olszewskiego, wykonany na przełomie XVI i XVII w., przedstawiający duchownego w pozycji leżącej, w stroju liturgicznym, z insygniami opackimi. W pobliżu ołtarza obraz przedstawiający biskupa św. Stanisława ze Szczepanowa w scenie wskrzeszenia Piotrowina. Przy filarach oddzielających nawę główną od naw bocznych cztery niewielkie klasycystyczne ołtarzyki, wykonane po r. 1792. Ponadto w nawie głównej cztery barokowe konfesjonały z kościoła w Starym Brzesku. Godne uwagi są także zabytkowe organy, ozdobione rzeźbionymi postaciami króla Dawida (na szczycie) i aniołów grających na instrumentach muzycznych.
(fot. Arkadiusz Fularski)
Najstarszą częścią kościoła jest dwuprzęsłowe prezbiterium(z drugiej połowy XIII w.), nakryte dwoma polami sklepień krzyżowo-żebrowych. Na przełomie XVII i XVIII w. mury prezbiterium nadbudowano do wysokości murów korpusu. Od południa w zwieńczeniu pierwotnych murów fryz z cegieł układanych rębem skośnym, na ścianach - tęczowej i zamykającej prezbiterium - ślady pierwotnych szczytów. Na jednej ze ścian prezbiterium fragmenty odsłoniętych ostatnio malowideł. W prezbiterium portret św. Józefa Kalasancjusza, założyciela Zakonu Szkół Pobożnych, czyli pijarów. Na ścianach oddzielających prezbiterium od kaplicy dwa epitafia z czarnego marmuru: barokowe Ludwika Stępkowskiego, biskupa kamienieckiego i opata hebdowskiego, oraz późnobarokowe, z portretem na blasze, Michała Józefa Wilkowskiego, opata hebdowskiego, prepozyta płockiego i wikariusza generalnego prowincji polskiej i inflanckiej norbertanów.
W przedłużeniu prezbiterium w latach 1692-1727 zbudowano tzw. kaplicę. Ponad wydatnym belkowaniem wznosi się na pendentywach kopuła (niedawno odrestaurowana) z latarnią. Czaszę kopuły zdobią stiukowe dekoracje oraz medaliony z malowidłami wyobrażającymi osiem błogosławieństw. W pendentywach alegoryczne postacie przedstawiające cztery strony świata. W wystroju kaplicy dominuje zdobnictwo rokokowe.
Główny ołtarz o wymyślnej konstrukcji, ozdobiony lustrami, zawiera figurkę Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus, słynącą łaskami. Niewielka rzeźbiona figurka, z ok. 1400 r., stanowi skarb kościoła. W czasach kontrreformacji została ubrana na wzór hiszpański w szaty haftowane złotem. Posąg Matki Boskiej umieszczony jest w niszy nad ołtarzem, zasuwanej barokowym obrazem Przemienienia Pańskiego. Na uwagę zasługuje też rokokowe tabernakulum.
(fot. Paweł Klasa)
W północnej apsydzie późnobarokowy ołtarz i obraz Archanioła Gabriela w scenie Zwiastowania, w apsydzie południowej - obraz św. Rafała Archanioła w scenie biblijnej z rodziną Tobiasza. Do wyposażenia prezbiterium należą klasycystyczne stalle z malowanymi wizerunkami apostołów na zapieckach oraz dwa bogato rzeźbione drewniane świeczniki z herbem Junosza opata Józefa Andrzeja Załuskiego. Pod kaplicą dawne oratorium zakonne, połączone korytarzem z kryptą grobową zakonników, ze sklepieniami kolebkowymi i fragmentami późnobarokowej polichromii.
Z cennych przedmiotów warto jeszcze wymienić: późnogotycki posąg Chrystusa Zmartwychwstałego z początku XVI w., dwie zabytkowe monstrancje (barokową i w stylu regencji) oraz późno-barokową puszkę.
Obszerny budynek klasztorny (1644-1664) przylega do kościoła od południa i z trzech stron otacza prostokątny wirydarz (ogród). Klasztor jest piętrowy, częściowo podpiwniczony. Piwnice służyły niegdyś jako karcer. Na ścianach zachowały się fragmenty napisów wykonanych przez więźniów.
(fot. Paweł Klasa)
Na parterze znajdują się krużganki. Można do nich wejść z kościoła przez zakrystię. Krużganki prowadzą m.in. do refektarza(dawnej jadalni klasztornej). Wejście do refektarza ozdobione jest kamiennym portalem. Wewnątrz niedawno odnowione polichromie barokowe, na sklepieniu wizerunek św. Norberta, postacie symbolizujące pory roku i herb Suchekomnaty opata Ludwika Stępkowskiego. Najbardziej reprezentacyjne pomieszczenia znajdują się na piętrze w skrzydle południowym, w tzw. opatówce.
opracował: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
materiały IKP
strona internetowa klasztoru w Hebdowie
strona województwa małopolskiego (urzędu marszałkowskiego)
