|
Powstanie zorganizowanej konspiracji w Polsce i na Ziemi Proszowskiej w czasie II wojny światowej (1939-45) cz. I
 |
| (fot. zbiory autora) |
Proszowice, 15-03-2025
Wybuch drugiej wojny światowej i zajęcie Polski przez Niemców 1 września 1945 r. spowodował, iż Polacy zrozumieli, że wojna może trwać długo, a walka z okupantem musi być prowadzona zdecydowanie i w zorganizowany sposób.
Pierwszą komórkę organizacyjną w Polsce zorganizował już we wrześniu 1939 r. gen. Brygady Michał Karaszewski-Tokarzewski, pod nazwą: Służba Zwycięstwa Polski (SZP). Równocześnie podejmowano próby tworzenia innych organizacji konspiracyjnych, o różnych nazwach, w tym przez partie polityczne. Sieć organizacyjna komórek konspiracyjnych była oparta, na przedwojennym schemacie administracji cywilnej kraju. Komendzie Głównej SZP podlegały komendy wojewódzkie, w tym zaś sieć powiatowa, składająca się z gmin i wsi o różnych nazwach.
1 października 1939 r. we Francji powstał Rząd Polski na uchodźctwie, z premierem gen. Władysławem Sikorskim, który został jednocześnie mianowany Naczelnym Wodzem. Gen. Władysław Sikorski 13 listopada 1939 r., powołał do życia tajną organizację, podporządkowaną Polskiemu Rządowi na uchodźctwie, pod nazwą Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Podporządkowane ZWZ zostały struktury Służby Zwycięstwa Polski, które stały się ściśle tajną organizacją wojskową, ogólnopolską, ponadpartyjną, skupiającą w swoich szeregach wszystkich Polaków, pragnących walczyć o Polskę. Naczelny wódz gen. Władysław Sikorski mianował komendantem głównym ZWZ, z siedzibą we Francji, gen. Kazimierza Sosnowskiego ps. Godziemba, a jego zastępcą pełnomocnym na kraj, będącego równocześnie komendantem obszaru Warszawa, płk. dypl. Stefana Roweckiego ps. Rakoń, któremu podporządkowane zostały wszystkie organizacje wojskowe. Gen. Brygady Michał Karaszewicz-Tokarzewski, po powstaniu ZWZ, został mianowany dowódcą ZWZ, na terenach wschodnich. Jego siedzibą miał być Lwów. Stany liczbowe ZWZ, w końcu 1941 r,. wynosiły w Polsce ok. 100 tys. zaprzysiężonych żołnierzy.
W ramach nowych decyzji rządu na uchodźctwie, Polska została podzielona na obszary wojskowe (okręgi), którym z kolei podlegały inspektoraty rejonowe, obejmujące swoim zasięgiem kilka powiatów. ZWZ okręg Kraków, wg. Łukasza Grzywacza-Świtalskiego, utworzono z inspektoratów rejonowych Kraków, Miechów, Tarnów, Nowy Sącz, Rzeszów, Krosno, Przemyśl, Nowy Targ, Mielec.
Uchwałą Rządu Polskiego, rozkazem naczelnego wodza, 14 lutego 1942 r. Związek Walki Zbrojnej, przemianowany został na Armię Krajową (AK), w skład której miały wejść wszystkie organizacje wojskowe działające na terenie kraju.
Czerwiec i lipiec 1943 r., przyniosły Polsce walczącej, dwie wielkie tragedie. 30 czerwca 1943 r., został aresztowany komendant główny AK, gen. Stefan Rowecki, a cztery dni później zginął tragicznie w Gibraltarze naczelny wódz gen. Władysław Sikorski. Komendantem głównym Armii Krajowej został mianowany Tadeusz Komorowski, ps. Bór. Struktura Związku Walki Zbrojnej na terenie Miechowa, Olkusza i Pińczowa, od samego jej założenia, dostosowując się do struktury Polski zajętej przez Niemców.
Inspektorem Rejonowym od października 1939 r., był mjr Łukasz Grzywacz-Świtalski ps. Ryszard, Jodła, który zorganizował pierwszy konspiracyjny sztab inspektoratu ZWZ Miechów. Z czasem skład sztabu, został poszerzony o kolejnych konspiratorów. Mjr. Łukasz Grzywacz-Świtalski był inspektorem do grudnia 1942r. Jego następcą został mjr. Aleksander Mikuła ps. Władysław, inspektor od stycznia do sierpnia 1943 r. Od sierpnia 1943 r. do lipca 1944 r. Rejonowym Inspektorem Inspektoratu "Maria" był mjr Bolesław Nieczuja-Ostrowski ps. Bolko, Tysiąc", 31 lipca 1944 r. mianowany dowódcą 106 Dywizji Piechoty AK.
Od powstania ZWZ 13.XI. 1939 r. do 1943 r. struktura Inspektoratu wyglądała następująco:
 |
| (fot. zbiory autora) |
Inspektorat miechowski ZWZ składał się z powiatów: miechowskiego, olkuskiego i pińczowskiego. Komendy obwodów (powiatów), z małymi wyjątkami, pokrywały się z granicami powiatów i wzięły swoje nazwy od miast powiatowych. Inspektorat, obwody i podobwody (placówki), miały swoje konspiracyjne dowództwa.
14 lutego 1942 r. została powołana Armia Krajowa, która zachowała struktury ZWZ, z pewnymi drobnymi zmianami. W niektórych okręgach powstają podokręgi, a w niektórych obwodach, podobwody, co było podyktowane potrzebami nie tylko administracyjnymi, lecz również założeniami taktyczno-operacyjnymi. Zasadnicze zmiany w strukturze organizacyjnej konspiracji, nastąpiły w 1944 r., kiedy większość jednostek konspiracyjnych przyjęła organizację formacji taktyczno-bojowych. Powstały kompanie, bataliony, pułki zorganizowane w dywizje i brygady, połączone rozkazem Komendy Głównej AK, z 15 października 1943 r. - w grupy operacyjne.
Schemat organizacyjny Inspektoratu Miechowskiego "Michał", "Maria" (1943- 06.1944):
 |
| (fot. zbiory autora) |
 |
| (fot. zbiory autora) |
 |
| (fot. zbiory autora) |
opracowanie: Włodzimierz Nowak
|
|
NA SKRÓTY
