Ostatni komendant Obwodu Pińczowskiego Armii Krajowej

Dzisiaj jest niedziela, 28 kwietnia 2024 r. (119 dzień roku) ; imieniny: Bogny, Walerii, Witalisa	Ś. Dzień Pamięci Ofiar Wypadków przy Pracy

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

Redakcja

tv.24ikp.pl

działy autorskie

ludzie ZP

miejsca, obiekty itp.

felietony, opracowania

ludzie Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944

"katyńczycy"

serwis IKP / Skarby Ziemi Proszowskiej / ludzie ZP / rp1944 / Ostatni komendant Obwodu Pińczowskiego Armii Krajowej

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Ostatni komendant Obwodu Pińczowskiego Armii Krajowej
Jan Maniak ps. Mar
(ur.: 23.10.1903 - zm.: 16.10.1996)

biogram

Jan Maniak ps. Mar, Dołowicz
(fot. zbiory autora)

8-09-2015

Miesiące lipiec, sierpień, wrzesień i październik chociaż nie wszystkie tego samego roku, są miesiącami nasilonych działań tak wojennych jak i partyzanckich w rejonie Kazimierzy Wielkiej. Postaram się wymienić kilka z nich: sierpień 1944 rok rozbrojenie ukraińskiego posterunku kwaterującego w Szkole Podstawowej, obecnie nr 1 w Kazimierzy Wielkiej. W sierpniu 1944 roku ciężkie walki partyzantów w rejonie Sielca i Skalbmierza. 7 września 1939 roku potyczka żołnierzy Wojska Polskiego z wojskami niemieckimi pod Gabułtowem, w październiku 1942 roku masowa zagłada Żydów w słonowickim lesie...

Działania te skłaniają do refleksji czy to wszystko musiało się zdarzyć? Dlaczego ludzie musieli ochotniczo się bronić i ginąć we własnym kraju przed obcym najeźdźcą? Otóż znaleźli się tacy, którzy chcieli się przeciwstawić dyktatowi narzuconemu przez obce wojska i wstępowali w szeregi partyzanckie, broniąc siebie i innych.

Jednym z nich, którego chcę wspomnieć był kpt. Jan Maniak ps. Mar, Dołowicz - ostatni komendant Obwodu Pińczowskiego Armii Krajowej.

Tak opisuje działalność partyzancką Jana Maniaka kierownika Szkoły Podstawowej w Wielgusie jego młody wówczas pracownik Adam Sznajderski z Działoszyc w jednym z wielu opracowań książkowych [ostatnio w wydanym w 2020 roku X tomie "Niezwykli. Bohaterscy żołnierze Armii Krajowej; IKP 28-12-2022]

[...] Jan Maniak, urodził się 23 października 1903 roku w Przemykowie n/Wisłą woj. kieleckie, pow. Pińczów, w rodzinie chłopskiej. W latach 1920 - 1925 uczy się w Seminarium Nauczycielskim w Jędrzejowie. Po ukończeniu SN, od 1926 - 1970 (z przerwą na studia) pracował jako kierownik Szkoły Powszechnej w Wielgusie k/Kazimierzy Wielkiej.

     W latach 1936 - 1938 Jan Maniak studiował w warszawskim Instytucie Pedagogiki Specjalnej, gdzie między innymi wykładowcą był dr Janusz Korczak (Henryk Goldszmit; 1878 - 1942), a tą placówką oświatową kierowała jej założycielka, słynny pedagog - Maria Grzegorzewska (1888 - 1967).

     W trybie szkolenia wakacyjnego, Jan Maniak ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy w Jarocinie i po odbyciu odpowiedniej praktyki uzyskał stopień ppor. rezerwy WP.

     Jan Maniak szczególną opieką otaczał otaczał dzieci wiejskie, umożliwiając im dostęp do miejskich liceów i techników, głównie w Krakowie, Czernichowie (Technikum Rolnicze) czy w Świątnikach (Technikum Mechaniczne), a także do wyższych uczelni. Później jego uczniowie wracali do swojego środowiska, a na początku wojny stanowili zaczątek ruchu partyzanckiego.

     W Kazimierskiem Jan Maniak był cenionym działaczem ruchu ludowego (Wici, PSL) oraz inicjatorem wybudowania trzech szkół m.in. w Wielgusie (gm. Nagorzany), remiz strażackich, dróg. Zachęcał do tworzenia bibliotek wiejskich oraz rozwijania wszelkich form wychowania pozaszkolnego. Był założycielem OSP w Chruszczynie Wielkiej i jej prezesem.

     W czasie okupacji, niemalże od początku, zaangażował się w trudną i ryzykowną pracę w zakresie tajnego nauczania. Podjął też działalność w konspiracyjnym ruchu oporu, będąc organizatorem BCH na swoim terenie. Początkowo była to tzw. "Kadrówka" - ZWZ, a potem Straż Chłopska (Chłostra) i POZ (Polska Organizacja Zbrojna) "Racławice". Jan Maniak miał szczególny sentyment do tego ruchu jako działacz ludowy spod znaku Wici. Później nastąpiło scalenie BCH i AK.

     Kapitan Mar był zastępcą komendanta Obwodu BCH "Pelagia" (?), a później na szczeblu dywizji pełnił odpowiedzialną funkcję szefa Biura informacji i propagandy (BIP); zastępcą był Jerzy Grzymek (Jur). Jan Maniak zajmował się między innymi organizowaniem konspiracyjnych wydawnictw - Chłopi walczą i Powstaniec.

     Po przyłączeniu formacji BCH do Armii Krajowej działał w strukturach AK, w ramach Inspektoratu Miechowskiego (Maria), w którego skład wchodził Obwód "Pelagia" (Pińczów).

     5 sierpnia 1944 roku Jan Maniak uczestniczył w bitwie skalbmierskiej. Jedną z siedzib sztabu komendanta Obwodu, kpt. Romana Zawarczyńskiego (Sewer) był dom pp. Maniaków w Wielgusie.

     Po aresztowaniu i zamordowaniu przez Niemców komendanta Obwodu - Jana Pszczoły (Wojnar), Jan Maniak (Mar) od sierpnia 1944 roku pełnił funkcję komendanta Obwodu Pińczowskiego Armii Krajowej (ostatniego).

     Po II wojnie światowej Jan Maniak był długoletnim kierownikiem Szkoły Podstawowej w Wielgusie (obecnie pow. Kazimierza Wielka). Za szczególną działalność zawodową, społeczną i bojową, został uhonorowany m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem BCH, Krzyżem AK.

Jan Maniak zmarł 16 października 1996 roku w Krakowie i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. *** Ze swoistym sentymentem wspominam pracę pedagogiczną w Wielgusie (1954 r.), kiedy to moim pierwszym szefem był kierownik szkoły - Jan Maniak. W latach tzw. stalinizmu nie było możliwe, abym wówczas mógł poznać chlubną, partyzancką przeszłość p. Jana Maniaka [...].

opracowanie: Zdzisław Kuliś

idź do góry

powrót