Żył krótko w Proszowicach...

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Proszowski epizod

Gdzie Zbigniew Herbert mieszkał w Proszowicach (W.Nowiński)

Gniazdem Orląt jest tylko Lwów

Żył krótko w Proszowicach...
Zbigniew Herbert
(ur.: 29.10.1924 - zm.: 28.07.1998)

Proszowski epizod

Zbigniew Herbert; pierwsza połowa 1944 r." (fot. "Pan od poezji")

17-02-2010

     Herbertowie, podobnie jak wiele lwowskich rodzin na wieść o zbliżających się do miasta radzieckich wojskach postanowili wyjechać do Polski. Uciekały tłumy, sami Niemcy namawiali Lwowiaków do ucieczki, podstawiali transport, ułatwiali wyjazd ostrzegali przed bolszewikami. Odżyły odwieczne antagonizmy pomiędzy Ukraińcami i Polakami. Ukraińscy nacjonaliści wprowadzali coraz większy terror. Wyglądało to jakby realizowali oni cel aby "usunąć Lachów za San".

     Zbigniew wraz z rodziną ze Lwowa wyjechał 26 marca 1944 roku. Skierowali się do Krakowa do ciotki Mili Herbertowej. Przez kilka - kilkanaście dni mieszkali u niej na ulicy Śląskiej 9a/1. Nie chcieli jednak "siedzieć na głowie" ciotki zbyt długo, ciasnota brak możliwości zdobycia pracy, duże koszty utrzymania zmusiły rodzinę Herbertów do wynajęcia domu na prowincji. W Krakowie została tylko siostra, która miała praktyki w szpitalu.

     Herbert z ojcem i matką zamieszkali w Proszowicach, niestety nie ma pewności, który to był dom. W artykule Aleksandra Gąciarza "Pan Cogito i czarne błota" czytamy: ...Co do tego, który to był dom nie mamy stuprocentowej pewności. Wszystko jednak wskazuje na to, że był to budynek należący do państwa Żywotów, stojący mniej więcej w tym miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się Dom Kultury. Tak przynajmniej twierdzi Janusz Liguziński, powołując się przy tym na relację Jana Żywota. Problem w tym, że ten ostatni Herberta sobie nie przypomina. Z drugiej jednak strony o prawdziwości tej też świadczy też druga poszlaka. Tadeusz Żywot, syn Jana, twierdzi, że ich stary dom spłonął w czasie wojny i stał właśnie w miejscu Domu Kultury...

     Ojciec Zbyszka pracował jak pisze Joanna Siedlecka ... przy uprawie tytoniu u proszowickich gospodarzy..., pan Henryk Pomykalski uważa jednak, że bardziej prawdopodobne jest to, że tak wykształconego człowieka Związek Plantatorów Tytoniu raczej zatrudniał jako księgowego lub na podobnym stanowisku, taką politykę Związek stosował w przypadku inteligencji, którą na teren Proszowic rzucił los.

     Herbert delikatnie mówiąc nie przepadał za Proszowicami, wymykał się z nich do Krakowa przy byle okazji. W Krakowie łapał się każdej pracy, były to jednak zajęcia dorywcze, próbował handlu najprawdopodobniej z tym też były związane kontakty ze Zdzisławkiem Ruziewiczem, który został we Lwowie. ... "Usychał w Proszowicach", proszowickich błotach, przeklętej mieścinie, "miasteczku ze wszech miar nudnym i brudnym". Mimo trudności z dojazdem już w trzy dni po przyjeździe wyrywa się do Krakowa, gdzie z pięknym uśmiechem, w pięknie odświeżonym garniturze, przechadzałem się wśród prawdziwie wielkich ulic dużego miasta. Byłem na fiordach w fotoplastykonie. Potem odwiedziłem 2 panienki, głuchą babcię wysłaliśmy na nieszpory.

W niedzielę byłem w towarzystwie siostry i dwóch eleganckich dam na koncercie, estradowe wydanie "Halki", soliści, wybrani, orkiestra bajeczna. Płacz, wiwaty, publiczność słała biało-czerwone róże, było pięknie. Na drugi dzień trzeba odjechać - obskurny dworzec, brudny wagon, ciężko cuchnąca codzienność... W Krakowie spotykał się ze znajomymi ze Lwowa np. Haliną Legeżyńską-Skarbińską.

     Jako niebrzydki dwudziestolatek podobał się dziewczynom i właśnie w Proszowicach jak sam pisał do swojego przyjaciela Zdzisława Róziewicza zakochał się: ... W Proszowicach kochałem się mało platonicznie, ale bardzo realnie, jedno jasne w kolorze bladej skóry wspomnienie i wiele ciemnych, ciemnych do obłąkania.

Uwaga historyczno-obyczajowa. Krakowianki mają kosztowną, jedwabną bieliznę, zwykle koloru łososiowego.

Dlaczego nasze dziewczątka nic nie piszą. (...) Caramba! Zakochałem się!

Jestem dziś cokolwiek rozbity (nie rozpity, nie przekręcaj łajdaku!), chociaż wczoraj wróciłem trzymając się muru (dłuższe postoje pod latarniami, a ojciec nie uszkodził mnie fizycznie). Szanuję tylko ten gościnny dom, bo inaczej... (dalej dośpiewaj sobie). Była to sytuacja o dobrze trafionem i odczutem napięciu dramatycznym. (Syn z hulanki, ojciec w progi). Chodziło tylko o to, że wróciłem trochę późno, zresztą całkiem correct: spodnie zapięte, ten sam krawat, nie zataczałem się (przez cały czas przezornie siedziałem na krześle). Przyjacielu, szaleję!

(...) a) ponieważ jest wiosna, b) ponieważ jestem młody, c) ponieważ nie możemy szaleć obaj, d) ponieważ pewnej nocy przez otwarte okno wpadła w moje łóżko wiosenna noc (panna w przewiewnym stroju lat 18!) na niebie tkwił nieruchomy chiński księżyc, śpiewały ptaki, pachniało bzem, który jeszcze nie zakwitł, a stado psotnych amorków skopało mi głowę, że moje wybryki, o których ty jeden wiesz, wskazują na potężne zaburzenia umysłowe...

zajęcie Proszowic przez oddział partyzancki, Herbert najprawdopodobniej był świadkiem tych wydarzeń (fot. ziemia proszowicka)

     Mimo, że w listach do przyjaciela generalnie nie poruszał tematu wojny, jednak nie mógł uciec od tego tematu. Opisał między innymi jedno z bombardowań, które przeżył w Proszowicach ... U nas (na to u "nas" dostałem czkawki) co noc alarm, ale zdaje się bombardowania nie było. Nie wiem o tym dokładnie, ponieważ w tym czasie przeważnie sypiam. Jednakowoż trzeba schodzić do schronu, w przeciwnym razie (tak grożą) obóz. I: Mam nadzieję, że schylać tylko teraz musimy głowy, że kule będą jak dotychczas przechodzić 5 cm nad nami, przeczekamy burzę! I niedługo tęcza!...

W lipcu swój tygodniowy pobyt w piwnicy opisywał tak: ... Spaliła się tylko kamienica, w której mieszkaliśmy. Nie moja i na czas z piwnicy wyleźliśmy, więc wszystko w porządku. Szkoda tylko kupy rzeczy, jaka nam spłonęła. (...) Przez cały czas kwitłem znakomitym humorem, nie straciłem ani razu zimnej krwi, inna rzecz, że za wesołość nie na miejscu wyrzucali mnie 3 razy pod kule...

     Mimo, że uciekał od wojny w świat kobiet i alkoholu spotykała go też trudna okupacyjna rzeczywistość. Siostra, która odwiedzała często rodzinę w Proszowicach tak mówi o niebezpiecznej sytuacji, która o mało co nie skończyła się dla Herberta tragicznie. Niemcy pognali ludzi do kopania rowów. ...Zbysio ukrył się w ogrodzie, w malinach, co Niemiec zauważył, strzelał do niego, na szczęście nie trafił, ale to jedyne wojenne o nim wspomnienie, choć z jego nogą już było lepiej...

     W okresie pobytu w Proszowicach rodzina Herbertów cierpiała biedę (przynajmniej w porównaniu z okresem lwowskim) dokuczał zwłaszcza brak własnego kąta Zbyszek tak o tym pisał ... Takiej beznadziejnej bryndzy nigdy sobie nie wyobrażałem. Brak mieszkania, nie ma co żreć (dosłownie), nie wiadomo, co będzie, diabli biorą. Święta zapowiadają się niewesoło. Decydującym i deprymującym czynnikiem jest tu brak własnego domu...

     Herbertowie wyjechali z Proszowic w styczniu 1945 roku. Czy ktoś jeszcze ich pamięta? Czy są jakieś dokumenty, które pozwoliłyby dowiedzieć się czegoś więcej o ich pobycie w naszym mieście?

opracowanie: Andrzej Solarz

Żył krótko w Proszowicach...

Proszowski epizod

Gdzie Zbigniew Herbert mieszkał w Proszowicach (W.Nowiński)

Gniazdem Orląt jest tylko Lwów

idź do góry

powrót