 |
 |
|
Dzisiaj jest: piątek, 16 maja 2025 r.
(136 d.r.) |
|
|
|
Jutro (jeżeli będzie!): sobota, 17 maja 2025 r. |
|
|
|
|
| |||||||||||||||
 |
|
 |
warto pomyśleć? |  |
|
Oklaskiwanie polityków za wybudowanie szkoły, szpitala czy czegokolwiek innego za publiczne pieniądze, to jak oklaskiwanie bankomatu za to, że daje ci twoje własne pieniądze.
(demotywatory.pl")
|
||
 |
 |
 |
 |
 |
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 NA SKRÓTY |
|
|
|
|
 |
 |
 |
 |
||
 |
 |
 |
Słowianin z chorwacko-polskim sercem
Vilim Frančić
(ur.: 1.05.1896 - zm.: 16.09.1978)
 |
| (fot. zagrzeb.msz.gov.pl) |
 |
| (fot. pl.wikipedia.org) |
 |
| Vilim Frančić (fot. issuu.com) |
Proszowice, 18-03-2020
Dr Vilim Frančić, chorwacki slawista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden kilku intelektualistów uczestniczących w budowaniu przyjaznych stosunków pomiędzy Chorwacją - Jugosławią i Polską. Urodził się 1 maja 1896 roku w Daruvarze, w centralnej Chorwacji. Jego ojciec Gjuro zmarł dwa lata po urodzeniu się Vilima, wówczas matka Josipa (z domu Budalek) wyjechała do Krakowa z polskim urzędnikiem Franciszkiem Trojanem, którego poślubiła w 1905 roku. W następnym roku do Krakowa przyjechał dziesięcioletni Vilim wraz ze starszą siostrą Pauliną.
Przed przyjazdem do Krakowa Vilim ukończył 4 klasy szkoły podstawowej w Daruvarze. Edukację na poziomie podstawowym kontynuował w szkole Jana Długosza w Podgórzu (obecnie dzielnicy Krakowa). Później uczęszczał do gimnazjum świętej Anny w Krakowie (klasy: 5, 6, 8). Klasę siódmą ukończył w Wiedniu, w 1915 roku.
Jako ochotnik służył (1915) w II Brygadzie Legionów Polskich, podczas bitwy został ranny i na leczenie odesłano go do Daruvaru (po wojnie był członkiem zarządu powiatowego związku legionistów w Katowicach).
Swoją międzynarodową edukację kontynuował także na poziomie wyższym. W 1920 roku rozpoczął studia na wydziale filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukończył je z dyplomem filologii polskiej (przedmiot główny) i filologii niemieckiej. W międzyczasie studiował także w Pradze (1920/21) i Grazu (jeden semestr w roku akademickim 1921/22). Pracę doktorską "Serbskie pieśni bohaterskie i ich dzieje w Polsce" z filologii obronił w 1924 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po obronie pracy objął stanowisko lektora języka chorwackiego na tej uczelni. W 1925 roku uczęszczał na kurs literatury i języka francuskiego na Uniwersytecie w Touluseu.
W latach 1922-1926 był dyrektorem Szkoły Handlowej Polskiej Macierzy Szkolnej im. Bartosza Głowackiego w Proszowicach. Należał także do komitetu budowy siedziby szkoły oddanej do użytku w 1924 roku (róg ul. 3 Maja i Reja).
Następnie pracował jako nauczyciel języka polskiego w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Królewskiej Hucie (1926-1932). W latach 1932-1938 był dyrektorem Państwowej Szkoły Średniej i Gimnazjum w Katowicach i kierownikiem tamtejszego instytutu pedagogicznego. W 1938 roku został wizytatorem szkół średnich w wychowawczo-pedagogicznej służbie Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego.
W okresie międzywojennym pełnił także funkcję wiceprzewodniczącego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych oraz przewodniczącym Komisji Międzyszkolnej w Katowicach. Wykładał również geografię ekonomiczną Jugosławii na Akademii Górniczej (dzisiaj Akademia Górniczo-Hutnicza), w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie (dzisiaj Uniwersytet Ekonomiczny), w latach 1929-1938 uczył języka chorwackiego.
Oprócz intensywnej aktywności edukacyjno - oświatowej w okresie międzywojennym Frančić działał również na polu społeczno - kulturalnym. Współpracował z chorwacką, serbską i polską prasą. W krakowskich, lwowskich, warszawskich czasopismach pojawiały się jego liczne artykuły o południowej słowiańszczyźnie. W krakowskim radiu wygłaszał audycje o pisarzach chorwackich. Natomiast w prasie zagrzebskiej i belgradzkiej teksty o Polsce i Polakach. Najwięcej jego prac ukazało się w zagrzebskim dzienniku Obzor.
 |
| pamiątkowa tablica w byłym budynku Szkoły Handlowej w Proszowicach, obecnie przychodnia lekarska (fot. Wojciech Pasek) |
Z tego okresu pochodzi jego ważna książka Jugosławio jako nieeksploatowany rynek dla polskiego eksportu (1932), gdzie zachęca do lepszej współpracy handlowej między tymi krajami.
Należał do Towarzystwa Polsko-Jugosłowiańskiej Przyjaźni w Katowicach, od chwili jego powstania (1924), aż do wybuchu II wojny światowej był w nim sekretarzem, prowadził kurs języka serbo-chorwackiego. Należał także do podobnego stowarzyszenia w Poznaniu, był również członkiem Towarzystwa Polsko - Czechosłowackiej Przyjaźni i współpracował z Towarzystwem Polsko - Bułgarskiej Przyjaźni.
Niemieckie władze nazistowskie aresztowały Vilima razem z innymi profesorami, docentami i asystentami Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej 6 listopada 1939 roku w akcji, nazwanej Sonderaktion Krakau była to likwidacja krakowskiej elity intelektualnej. Dzień później uczelnie zamknięto. Uczonych przez Wrocław wywieziono do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen w Niemczech. Po zwolnieniu w lutym 1940 roku i powrocie do Krakowa, organizował pomoc dla uwięzionych.
 |
| absolwenci i grono pedagogiczne Gimnazjum Państwowego w Katowicach 1935/36, dr Vilim siedzi w środku (fot. III Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza w Katowicach - fb) |
Od początku września do końca października 1940 roku oficjalnie pracował jako nauczyciel w publicznej żeńskiej szkole zawodowej w Krakowie, następnie do stycznia 1941 roku w Państwowej górniczo - hutniczo - mierniczej szkole w Krakowie, a potem został mianowany na dyrektora Państwowych kursów przygotowawczych dla szkół zawodowych wyższego stopnia w Krakowie i na tym stanowisku pozostał do 1942 roku. Od tego samego roku do stycznia 1945 pracował na stanowisku dyrektora działu grafiki w Zawodowej wyższej szkole nr 2 w Krakowie, dzisiejszego Związku szkół grafiki i księgarni.
 |
| Zagrzeb, 1934 (fot. zagrzeb.msz.gov.pl) |
Po wojnie pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim jako starszy asystent naukowy w Instytucie Slawistyki (od lutego 1946 do 1950 roku), a następnie jako asystent w katedrze filologii południowosłowiańskiej. W roku 1955 uzyskał tytuł zastępcy profesora filologii słowiańskiej. Wykładał historię i gramatykę języka serbo-chorwackiego. Przy tym był też organizatorem studiów praktycznej nauki języków obcych na tym uniwersytecie (1952). W roku 1954 ministerstwo do spraw szkolnictwa wyższego odrzuciło prośbę Uniwersytetu Jagiellońskiego, aby Franćića mianować prowadzącym wspomniane studia. Dwa lata później jednak został mianowany prowadzącym Studia praktycznej nauki języków obcych i na tym stanowisku pozostał przez pięć lat.
Pracę habilitacyjną Budowa słowotwórcza serbochorwackich kolektywów obronił w czerwcu 1961 roku na wydziale filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, po czym uzyskał tytuł naukowy docenta serbo-chorwackiej filologii.
Oprócz pracy na uniwersytecie działał jako wizytator szkół średnich w Służbie Oświatowo-pedagogicznej krakowskiego okręgu szkolnego (luty 1945 - sierpień 1949), prowadzący Centrum metodyki slawistycznej przy tej Służbie oraz naukowiec w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauki (od lipca 1956 do 1961 r.).
Na emeryturę udał się w 1971 roku. Na emeryturze kontynuował badania w bibliotece Jagiellońskiej, a od czasu do czasu współpracował z czasopismami naukowymi, radiem i telewizją.
W latach 1945-1950 naukowcem i jego rodziną interesowały się służby wewnętrzne.
W okresie po drugiej wojnie światowej Franćić kontynuował propagowanie kultury słowiańskiej w Polsce. Był jedną z osób, która w polskiej prasie publikowała najwięcej o Chorwacji. Franćić był wysłannikiem krakowskiej gazety Dziennik Polski do Jugosławii oraz pomagał w redagowaniu dodatku do tej gazety Sprawy Słowiańskie. Był sekretarzem kursów slawistyki, organizował Instytut Slawistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na kursach wykładano słowiańską historię, geografię, języki, literaturę, etnografię, kulturę i sztukę oraz gospodarkę.
Franćić w 1947 roku brał udział w organizacji podróży uczniów krakowskich szkół średnich do Jugosławii. Franćić był członkiem Towarzystwa Polsko-Jugosłowiańskiej Przyjaźni (1945-1948). Oprócz niego Franćić był członkiem Towarzystwa Polsko- Bułgarskiej Przyjaźni. Wielokrotnie piastował stanowisko przewodniczącego zarządu tego towarzystwa. Współorganizował wizyty w Krakowie Josipa Hamma (1947) i Julija Beneśića (1948).
O zerwaniu polsko-chorwackich relacji, które nastąpiło w 1948 roku i trudnościach jakie miał, Franćić pisał w liście do Julija Beneśića w 1956 roku: [...] Po ostatnim spotkaniu, z drogim Panem miałem trzyletnią kalwarię, byłem całkowicie wyczerpany, wręcz wymęczony. Wielką pociechą było dla mnie, że ze strony kolegów i zarządu uczelni otrzymałem wielką pomoc i nie miało to wpływu na moje relacje służbowe. Założenie i promocja serbokroatystyki w tym momencie wyglądało jak coś absurdalnego. Ale profesor Lehr-Spławiński wielce o nią walczył i dzisiaj, po pięciu latach, mamy pierwszych absolwentów tego kierunku [...].
Odwilż w relacjach między Jugosławią i ZSRR w 1956 roku umożliwiła odnowienie współpracy między chorwackimi i polskimi naukowcami. I tak Vilim Franćić mógł kontynuować współpracę z kolegami z Zagrzebia. W latach 1957 i 1965 Vilim Franćić brał udział w seminarium, które zorganizowali slawiści przy Filozoficznym Wydziale Uniwersytetu w Zagrzebiu. W Jugosławii, jako stypendysta Komisji do spraw więzi kulturalnych z zagranicą przebywał w 1962 roku. Z Komisji otrzymał potwierdzenie, że wydano zgodę na stypendium również w drugim semestrze roku akademickiego 1967/1968 z poleceniem, aby je odbył na wydziale filozoficznym Uniwersytetu w Zagrzebiu. Franćić także po wojnie był gospodarzem dla chorwackich naukowców, którzy odwiedzali Kraków. Na przykład, w 1958 roku przyjął delegację z Katedry Chemii nieorganicznej, analitycznej i fizycznej Wydziału farmakologicznego Uniwersytetu w Zagrzebiu na czele z przewodniczącym Hrvojem Ivekovićem.
Po drugiej wojnie światowej Vilim Franćić współpracował z Fundacją Sue Ryder. Fundacja miała obiekty dla chronicznie chorych i niezdolnych do samodzielności ofiar nazizmu i ich dzieci w Anglii, Polsce, Jugosławii, Grecji, Izraelu i Niemczech. Franćić pomagał w działalności fundacji w Polsce i Jugosławii.
Jednym z najbardziej znanych dzieł Franćića jest Słownik serbo-chorwacki w dwóch tomach oraz Gramatyka opisowa języka serbo-chorwackiego, pracował także nad słownikiem polsko-serbochorwackim, ale to dzieło nigdy nie dokończył. Zajmował się także tłumaczeniem, między innymi przełożył dzieła Ivo Andrića, Antuna Gustava Matośa, Vladimira Nazora, Gustava Krkleca, Augusta Cesarca i Julija Beneśića.
Za swoją działalność Vilim Franćić otrzymał odznaczenia Rzeczpospolitej Polskiej, Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, Królestwa Jugosławii i Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. W okresie międzywojennym otrzymał najwyższe polskie odznaczenie Order Krzyża Niepodległości, Krzyż Rycerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Legionów Polskich. Otrzymał również: Odznaczenie Tysiąclecia Państwa Polskiego i Złotą Odznakę "Za pracę społeczną dla miasta Krakowa" (1969). Za pracę pedagogiczną nagrodzono go odznaczeniami Zasłużony Nauczyciel Rzeczpospolitej Polski Ludowej (1971) i Złotą Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego. Jest też laureatem wielu nagród naukowych.
Władza Królestwa Jugosławii odznaczyła go Orderem Świętego Savy czwartego stopnia za zasługi w kulturze (1933), a władza SFRJ Orderem Jugosłowiańskiej Flagi ze Złotą Gwiazdą za zasługi w umacnianiu więzi między polskim i jugosłowiańskim narodem (1970). Gmina Daruvar podarowała mu złotą Odznakę Daruvar z okazji 45 rocznicy pracy naukowej i za rozwój kulturalnej współpracy między SFRJ Jugosławią i Polską.
W roku 1925 Vilim ożenił się z Kazimierą Zamoyską, z którą miał syna Miroslava i córkę Maję. Historyk Miroslav, później, podobnie jak ojciec był profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Vilim Francić zmarł w Krakowie 16 września 1978 roku w wieku 82 lat. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kw. Gc, rz. 8, gr. 15).
opracowanie: Andrzej Solarz
 |
| miejsce spoczynku Vilima Francića (fot. in-memoriam.uj.edu.pl) |
 |
Redakcja Internetowego Kuriera Proszowskiego serdecznie dziękuje Honorowemu Konsulowi Republiki Chorwacji w Krakowie, panu Pawłowi Włodarczykowi za bezinteresowną pomoc w tłumaczeniu materiałów dotyczących bohatera biogramu.
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Slaven Kale; Slavist Vilim Frančić; [w:] Književna smotra; 2015
- Frančić Vilim; [w:] Czy wiesz kto to jest; Wydawnictwo Głównej księgarni wojskowej, Warszawa 1938
- Związek Legionistów Polskich 1934-1936. Sprawozdanie Zarządu Głównwgo Związku Legionistów Polskich; Warszawa 1936
- redakcja: Wojciech Panek, Adam Ryś, Dariusz Sala; Tajna Organizacja Nauczycielska TON. Działalność Związku Nauczycielstwa Polskiego podczas okupacji hitlerowskiej 1939-1945; Kraków 2015
- tezeusz.pl
- polskaniezwykla.pl
- prezi.com
- katowice.wyborcza.pl
- uni.wroc.pl
- inwentarz.ipn.gov.pl
- krakow.znp.edu.pl
- zspm2.zspm.malopolska.pl
- pl.wikipedia.org
- bib.irb.hr
- zagrzeb.msz.gov.pl
- drugiobieg.info
- mbc.malopolska.pl
- prawo.pl
- archive.is
- bcpw.bg.pw.edu.pl
- jbc.bj.uj.edu.pl
- dziennikpolski24.pl
- slowacki.edu.pl
- croatica.us.edu.pl
- facebook.com/mickiewiczkatowice/
- mbc.cyfrowemazowsze.pl
- obc.opole.pl
- przemysl.pbw.org.pl
- minakowski.pl
- in-memoriam.uj.edu.pl
- chorwat.org.pl
- issuu.com
| idź do góry | powrót |
 |
|
|
|
