Od "Wachlarza" do "Suszarni"...

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Od "Wachlarza" do "Suszarni"...
Tadeusz Tochowicz ps. Dereń
(ur.: 14.02.1919 - zm.: 29.10.2002)

biogram

Tadeusz Tochowicz ps. Dąb, Dereń
(fot. zbiory IKP)

Proszowice, 2-10-2019

Major Tadeusz Tochowicz ps. Dąb, Dereń; wrodził się 14 lutego 1919 r. w Kościejowie (woj. świętokrzyskie). Był synem Stanisława, rolnika, i Marianny z Musiałów. Tadeusz miał trzech braci: Jana, Edwarda i Aleksandra.

     Na początku listopada 1937 r. wstąpił Tadeusz jako ochotnik do 20. Pułku Piechoty w Krakowie. Po przeszkoleniu wojskowym, w marcu 1938 r., został skierowany na kurs Centralnej Szkoły Podoficerskiej Korpusu Ochrony Pogranicza w Osowcu. 2 października 1938 r. wespół z całą szkołą wkroczył na Zaolzie. Następnie powrócił do Osowca i kontynuował szkolenie, specjalizując się w ciężkiej broni piechoty (cekaemy, moździerze i działka przeciwpancerne). Po ukończeniu kursu, podczas którego złożył egzamin - małą maturę, w marcu 1939 r. uzyskał awans na stopień kaprala i został przeniesiony do batalionu KOP Niemenczyn (dowódca mjr Czesław Mierzejewski). W sierpniu 1939 r., po uzupełnieniu stanu liczbowego, batalion KOP Niemenczyn został przerzucony w okolice Grajewa. Tadeusz został mianowany zastępcą dowódcy plutonu działek ppanc.

     Po wybuchu wojny batalion Niemenczyn wtargnął w okolicach Prostki na krótko na teren Prus Wschodnich. W odwrocie znad granicy wycofał się przez Grajewo na Ostrołękę, potem Łuków, ostatecznie w rejon Janowa Lubelskiego, staczając po drodze szereg potyczek z Niemcami. W rejonie Janowa Tadeusz dostał się do niewoli. Po kilku dniach udało mu się zbiec i powrócić w strony rodzinne. Na wojnie zginął jego najstarszy brat Jan.

     Za pośrednictwem stryja Józefa Tochowicza - ps. Kowal - Tadeusz nawiązuje kontakt z przedstawicielem rodzącego się w powiecie miechowskim podziemia wojskowego - Mieczysławem Daneckim ps. Bogdaniec - Leliwa. 9 grudnia 1939 r. w Miechowie składa na jego ręce przysięgę i wstępuje do organizacji Tajna Armia Polska, stając się jednym z pierwszych jej organizatorów w powiecie. Przyjmuje pseudonim "Dąb". Otrzymuje zadanie zorganizowania plutonu bojowego w Kościejowie i wioskach sąsiednich.

Dereń
(fot. Ziemi Miechowskiej w pokłonie...)

     Prócz tego był czynnie zaangażowany w kolportaż tajnych wydawnictw konspiracyjnych, legalizację powracających z wojny kolegów, wyszukiwanie broni, amunicji i sprzętu wojskowego. Dom rodzinny Tochowiczów w Kościejowie stał się skrzynką pocztowo-kurierską podziemia wojskowego, którą przez 6 lat okupacji prowadziła z oddaniem i w atmosferze stałego zagrożenia Marianna Tochowicz, matka Tadeusza, zaprzysiężony członek organizacji. Przechowywała zagrożonych i ściganych, stale żywiła żołnierzy dywersji i partyzantów. W stodole w gospodarstwie Tochowiczów zorganizowano magazyn broni i materiałów wybuchowych.

     Z początkiem 1941 r. organizacja TAP zmieniła nazwę na: Konfederacja Zbrojna. Latem następuje scalenie ze Związkiem Walki Zbrojnej. Tymczasem Tadeusz w lipcu 1941 r., niemal natychmiast po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, został przekazany na polecenie Komendy Okręgu Krakowskiego ZWZ do dyspozycji Komendy Głównej w Warszawie, gdzie otrzymał zadanie zorganizowania sieci punktów kontaktowych na linii kolejowej Małkinia-Białystok-Wołkowysk-Baranowicze-Mińsk Białoruski. Do 1942 r. organizował na tym odcinku punkty wywiadowczo-sabotażowo-dywersyjne "Wachlarza". Za wykonane wzorowo zadania otrzymał od Komendanta Głównego ZWZ Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami oraz pochwały.

     W czasie pobytu w dyspozycji komendy Głównej ZWZ dowództwo plutonu TAP-KZ, po "Dębie", objął Jan Molęda ps. Trzebiński, uczestnik kampanii wrześniowej. W tej sytuacji T.Tochowicz po powrocie ze swej misji został jego zastępcą. Równocześnie był jego zastępcą w grupie dywersyjnej Obwodu Miechowskiego, utworzonej wiosną 1943 r.

     W połowie czerwca 1943 r. grupa otrzymała rozkaz wykonania wyroku śmierci na Kazimierzu Nowaku, oficerze Komendy Powiatowej Policji Polskiej i zastępcy komendanta Jagdkommando, odpowiedzialnym za aktywny udział w pacyfikacjach Miechowszczyzny. Wyrok ten "Dąb" wykonał razem z "Trzebińskim", Józefem Bogdalskim ps. Dąbek i Franciszkiem Kołodziejem ps. Szaleniec 24 czerwca o g.17.30 przy ul. Racławickiej w Miechowie [ranny Nowak zmarł po dwóch dniach w szpitalu w Miechowie - 26 maja; IKP]. Po dwóch tygodniach komendant Obwodu Miechowskiego por. Stanisław Gutkowski ps. Janusz wręczył "Dębowi" (od tej pory już "Dereniowi") awans na sierżanta i decyzję nadania Krzyża Walecznych. Pozostali uczestnicy akcji otrzymali takie samo odznaczenie i awanse.

     W tym czasie Tadeusz brał udział w kursie Szkoły Podchorążych Piechoty. Po akcji miechowskiej grupa dywersyjna pod szyldem "Dominiki" wykonuje jeszcze około 20 akcji. We wszystkich bierze udział Tadeusz Tochowicz. Do końca okupacji, podczas służby partyzanckiej, uczestniczył w 37 najrozmaitszych akcjach. Z terenu zostali usunięci liczni agenci i konfidenci policji, kolaboranci, bandyci i inni przestępcy. Rozbito bądź rozbrojono szereg mniejszych patroli wojska, policji. Pozyskano tym sposobem sporo broni i sprzętu wojskowego. Zniszczono dokumenty w urzędach kilku gmin i zlikwidowano kilkadziesiąt bimbrowni.

pchor. "Dereń" z łączniczką Okręgu Krakowskiego Krystyną Sourek "Kryśką"
(fot. zbiory IKP)

     Latem 1944 r. grupa przekształciła się z oddziału dywersyjno - partyzanckiego w pluton leśny w ścisłym tego słowa znaczeniu. 26 lipca wziął udział w akcji bojowej oddziałów Dominiki-Magdaleny w Książu Wielkim, 4/5 sierpnia uczestniczył w ubezpieczeniu zrzutu broni na placówce Kobuz. Niebawem pluton dołączył do Samodzielnego Partyzanckiego Batalionu Szturmowego "Suszarnia" 106. Dywizji Piechoty, utworzonego z oddziałów partyzanckich i dywersyjno-partyzanckich Inspektoratu Rejonowego Maria pod dowództwem kpt. Antoniego Iglewskiego. Pluton "Trzaski" ("Derenia") jako I pluton Bartosz wchodził w skład l. kompanii strzeleckiej batalionu kryptonim Batory, dowodzonej przez por. Józefa Gargasza ps. Grot.

     W składzie "Suszarni" I. pluton "Bartosz" pełnił służbę przy ubezpieczeniu zrzutów lotniczych na placówce "Kobuz" (21 i 22 września 1944 r.), ochronie radiostacji komendy Okręgu Krakowskiego AK i Komendy Głównej, wykonywał zadania specjalne wzdłuż trasy Miechów-Skalbmierz, a także codzienne, związane z patrolowaniem terenu, zaopatrzeniem i szkoleniem (zarówno partyzantów, jak i żołnierzy terenówek).

     Po rozformowaniu "Suszarni" pluton wziął udział w kilku akcjach zaczepnych i walkach obronnych, mając za przeciwnika oddziały wojska, Ostlegionów i policji. Wśród kadry "Suszarni" st. sierżant "Dereń"' wyróżniał się walecznością, inicjatywą i sukcesami w akcjach. Za wyniki osiągnięte w służbie 1 stycznia 1945 r. został awansowany do stopnia podporucznika.

     Po wkroczeniu Sowietów był gorliwie poszukiwany przez NKWD i UBP. Do ogłoszenia amnestii 22 lutego 1947 r. ukrywał się pod nazwiskiem Lipiński. Pozostał jednak w stałej dyspozycji wobec legalnych władz Rzeczypospolitej, wykonując funkcję oficera dywersji w Obwodzie Ostrów Wielkopolski. Tymczasem w rodzinnym domu i obejściu UB przeprowadzało częste i niespodziewane rewizje, zabierając przy tym ubrania i bieliznę, żywność i pieniądze, biło i poniżało matkę, aresztowało i okrutnie maltretowało braci Edwarda i Aleksandra. Żądano informacji, gdzie przebywa syn i inni dowódcy partyzanccy.

     Po ujawnieniu Tadeusz rozpoczął pracę w gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Brzegu nad Odrą. Tam też w pierwszych dniach listopada 1948 r. został aresztowany przez PUBP i po wstępnym przesłuchaniu przewieziony do więzienia w Miechowie. W Miechowie przesłuchiwali Tadeusza Tochowicza oficerowie śledczy miejscowego PUBP i WUBP z Krakowa. W grudniu 1948 r. okrutnie pobitego i zmaltretowanego Tadeusza przewieziono do piwnic WUBP przy Pl. Inwalidów w Krakowie, gdzie w śledztwie przebywał do wiosny 1951 r. Zarzut postawiony w śledztwie: współpraca z Niemcami i likwidacja ugrupowań lewicowych, był absurdalny i cyniczny, zaś dowody spreparowane. Po zakończeniu śledztwa Tadeusz wraz z Janem Molędą zostali przewiezieni do więzienia przy ul. Montelupich.

     15 września 1952 r. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Krakowie Tadeusz Tochowicz został skazany na 6 lat więzienia. Wyrok został złagodzony do lat 3 w wyniku nowego spojrzenia "ludowej" sprawiedliwości na więźniów politycznych okresu rodzimej beriowszczyzny.

mjr Tadeusz Tochowicz
(fot. Partyzancka odyseja)

     Tadeusz po opuszczeniu więzienia miał ogromne trudności ze znalezieniem stałej pracy zarobkowej. Znosił wiele upokorzeń i poniżeń. Przez dłuższy czas był zatrudniony jako pracownik fizyczny. Dopiero w okresie cywilizowania się państwa totalitarnego mógł pracować jako pracownik umysłowy. Do przejścia na emeryturę był jednak dla władz i przełożonych tylko obywatelem drugiej kategorii.

     W uznaniu czynów bojowych, zasług położonych w pracy organizacyjnej, bohaterskiej postawy i poświęcenia dla spraw podziemnego wojska kompetentne władze przyznały mu m.in.: Order Virtuti Militari - V kl. [nadany MON 11 XII 1965 r. Nr DK-4465/W; IKP], Krzyż Walecznych (dwukrotnie), Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Armii Krajowej [nadany Londyn 18 VII 1978 r. Nr 19187; IKP], Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Partyzancki, Krzyż Więźnia Politycznego 1939-1956, Medal "Za Udział w Wojnie Obronnej 1939 r.", Medal Zwycięstwa i Wolności 1945, Medal Wojska po raz 1,2,3, i 4, Odznaka Pamiątkowa "Akcja Burza". 26 września 1957 r. Tadeusz Tochowicz został zweryfikowany na stopień porucznika, 23 lutego 1993 r. minister obrony narodowej mianował go na stopień kapitana, a w 1998 w uznaniu zasług otrzymał stopień majora. W 1995 kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych przyznał mu patent "Weterana Walki o Wolność i Niepodległość Ojczyzny".

     Tadeusz był przewodniczącym wrocławskiego środowiska 106. Dywizji Piechoty i Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej Inspektoratu Rejonowego Maria AK. Trzy lata przed śmiercią ciężko zachorował, choroba, z którą dzielnie walczył, wyniszczała systematycznie jego organizm. Z niezwykłym poświęceniem o każdy dzień jego życia walczyła wspaniała żona - Wacława z Klimków, córka Jolanta, a także syn Marek.

Zmarł 29 października 2002 roku, pochowano go na wrocławskim cmentarzu 6 listopada.

opracowanie: Stanisław Piwowarski