Rodzina Tatarczuchów - Maria ps. Sama
    Dzisiaj jest czwartek, 05 grudnia 2024 r.   (340 dzień roku) ; imieniny: Kryspiny, Norberta, Sabiny MD Wolontariusza    
 |   serwis   |   wydarzenia   |   informacje   |   skarby Ziemi Proszowskiej   |   Redakcja   |   tv.24ikp.pl   |   działy autorskie   | 
 |   ludzie ZP   |   miejsca, obiekty itp.   |   felietony, opracowania   |   kącik twórców   |   miejscowości ZP   |   ulice Proszowic   |   pożółkłe łamy...   |   RP 1944   | 
 |   lista postaci   |   przyjaciele regionu   |   stąd pochodzili   |   "zwykli - niezwykli"   | 
 ludzie Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944 
 |   "katyńczycy"   | 

serwis IKP / Skarby Ziemi Proszowskiej / ludzie ZP / rp1944 / Rodzina Tatarczuchów - Maria ps. Sama
 pomóżcie!!! ;)  
Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci,
macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską,
albo zauważyliście błędy w naszym artykule;
prosimy o kontakt!

skarby@24ikp.pl.

Inne kontakty z nami: TUTAJ!
Redakcja IKP
O G Ł O S Z E N I A


Rodzina Tatarczuchów - Maria ps. Sama
Maria Tatarczuch ps. Sama
(ur.: 31.01.1926 - zm.: 2.07.2017)

biogram

od lewej: Aleksandra Śmigielska ps. Jutrzenka, Maria Tatarczuch ps. Sama, Janina Tatarczuch ps. Troska, Janina Tatarczuch-Golębiowska ps. Sokolica
(źródło: Inspektorat AK "Maria")

Proszowice, 5-08-2023

     Dom Stefanii Tatarczuch ps. Troska podczas II wojny światowej był miejsce gdzie patriotyzm, oddanie sprawom kraju nie były tylko pustymi słowami. Troska wraz z dziećmi należała do konspiracji. Takich "rodzinnych placówek" konspiracyjnych na terenie Ziemi Proszowskiej wcale nie było tak mało. Na miarę swoich możliwości rodzina Tatarczuchów, z narażeniem własnego życia walczyła o Polskość. Poznajmy kolejną córkę Stefanii, Marię.

Maria Tatarczuch ps. Sama, 1946
(źródło: Gazeta Koszycka)
Maria Tatarczuch ps. Sama, 1946
(źródło: kpbc.umk.pl)
Strzelec Maria Tatarczuch ps. Sama, urodziła się 31 stycznia 1926 roku w Koszycach, córka Aleksandra i Stefanii Janiny z d. Rowińska. Szkołę powszechną kończy w Sielcu, gdzie jej ojciec był dyrektorem szkoły. Po wojnie Liceum Plastyczne w Krakowie, Akademia Sztuk Pięknych - wydział rzeźby u prof. Xawerego Dunikowskiego 1947 rok w Warszawie. Swoje zdolności artystyczne być może odziedziczyła po swoim dziadku (ojciec mamy) Władysławie Rowińskim, który był uczniem Wojciecha Gersona (malarza). Pracował on jako rzeźbiarz i pozłotnik w Tarnopolu i we Lwowie, a także na Podkarpaciu.

     Oficjalnie do konspiracji wstąpiła w 1943 roku, zostaje zaprzysiężona do ZWZ / AK przyjęła pseudonim "Sama". Organizacyjnie należy do placówki Drożejowice "Drozd", której komendantem był ppor. Marian Markiewicz ps. Maraton. W lipcu 1943 roku ukończyła konspiracyjny kurs sanitarny w Szkole w Sielcu i wraz ze swymi siostrami pełniła funkcję sanitariuszki opiekując się rannymi w szpitalu polowym mieszczącym się w domu matki "Troski", która jest opiekunką szpitala. Kolportuje również prasę podziemną, pomaga w wykończaniu map wojskowych. Z siostrami przenosi meldunki pomiędzy placówkami, zajmuje się wypożyczaniem lektur dla uczniów, a jej kolegów i koleżanek z tajnych kompletów nauczania. Uczęszczała także na tajne komplety gimnazjalne.

     W okresie Kazimiersko-Proszowickiej Rzeczpospolitej Partyzanckiej, na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku należy do II batalionu 120 Puku Piechoty AK Wiesława Żakowskiego ps. Zagraj. W tym czasie pomaga matce w prowadzeniu polowej kuchni, podczas odpraw sztabowych pomaga przy wydawaniu posiłków.

     Szpital uaktywnił się podczas pacyfikacji i bitwy o Skalbmierz. Do szkoły zaczęli napływać ranni, ze względu bezpieczeństwa szpital był ewakuowany do Dębian, w budynku został tylko punkt sanitarny, do którego co pewien czas "wpadały" sanitariuszki i po wstępnym opatrzeniu przewoziły rannych do szpitala.

     Gdy Niemcy ponownie opanowali obszar Rzeczpospolitej Partyzanckiej wraz z siostrami i matką często zmieniają meliny, dopiero we wrześniu wróciły do domu. W październiku 1944 roku gdy na ten teren zaczęli napływać wysiedleni po powstaniu warszawskim, wraz z siostrami i matką opiekuje się rodzinami, dostarcza im odzieży i żywności. Organizuje spotkania świąteczne dla przesiedlonych.

     Po wojnie cała rodzina przeniosła się do Krakowa. Maria zdała tu egzamin dojrzałości i w 1948 roku rozpoczęła studia na Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, gdzie poznała między innymi Xawerego Dunikowskiego. Studia kontynuowała na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni prof. Franciszka Strynkiewicza. Dyplom z rzeźby i medalierstwa uzyskała w 1955 roku u prof. Józefa Aumillera (rzeźbiarza, medaliera, projektanta znaczków pocztowych i monet).

Kraków 1948, Maria - studentka Akademii Sztuk Pięknych, jako modelka
(źródło: Bibliotekarz Zachodniopomorski)

     Jako młoda rzeźbiarka współpracowała przy rekonstrukcji Starego Miasta w latach 50., w Warszawie. bardziej znane działa z tego okresu to: popiersie Marysieńki Sobieskiej, popiersie Jarosława Iwaszkiewicza (1964), popiersie prof. Zbigniewa Drzewieckiego, rzeźba nagrobna Bronisława Linke na Cmentarzu Powązkowskim (1965), rzeźba Macierzyństwo (1968), rzeźba Głowa córki.

podczas pracy przy Marysieńce Sobieskiej
(źródło: Bibliotekarz Zachodniopomorski)

     Maria Tatarczuch nie poprzestawała jednak tylko na rzeźbach popiersi, zajmowała się także: rzeźbą figuralną w różnych materiałach (drewno, kamień, gips patynowany), kompozycjami przestrzennymi (szkło, ceramika), medalierstwo (brąz), malarstwo (pastel), rysunek, wystawiennictwo, dekoracja wnętrz, tkaniną.

     Brała udział w wielu wystawach zbiorowych krajowych i zagranicznych: z okazji Międzynarodowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w Berlinie, VII Okręgowa Wystawa ZPAP w Zachęcie (1956), II Ogólnopolska Wystawa Sztuki Nowoczesnej (1957), Rzeźba warszawska 1945-1958 (1958, Zachęta), Wystawa Grafiki i Rzeźby OW ZPAP (1965, Zachęta), Międzynarodowy Konkurs Medalierski w Arezzo (1968, Włochy), Matka i dziecko w polskim medalierstwie współczesnym (1969, Kordegarda).

     Jej prace były prezentowane między innymi: w Muzeum Ruchu Rewolucyjnego w Budapeszcie, Muzeum w Radomiu, gmachu Sejmu, Zakładzie Historii Partii w Warszawie, w zbiorach prywatnych w Waszyngtonie, Helsinkach i Amsterdamie. Stanisław Urbanowicza poświęcił jej twórczości film dokumentalny pt. "Odrodzone piękno", pisano o niej w prasie zajmującej się tematyką kultury i sztuki.

     Po dwóch małżeństwach (pierwszym mężem, jeszcze w okresie studiów był kolega także rzeźbiarz a drugim Marek Jaworski - dziennikarz z Trybuny Ludu) i w trakcje ciągle rozwijającej się kariery artystycznej wyjechała w z córką Agnieszką do Szwecji w 1970 roku.

z córką Agnieszką, lata 70-te (źródło: strefa.se)

     Zamieszkała w Sztokholmie i tam podjęła pracę jako plastyczka w tamtejszym Muzeum Narodowym, później w Państwowym Muzeum Historii Naturalnej. Została członkiem Szwedzkiej Akademii Sztuk Pięknych w Sztokholmie. Uprawiała te same gatunki sztuki co w Polsce.

80-te urodziny w Sztokholmie (źródło: strefa.se)

    Zawsze kochała literaturę, więc w sposób naturalny poszerzyła swój warsztat artystyczny o poezję, wydała kilka tomików wierszy. W trakcie swojego życia spotkała wiele znaczących osób dla kultury, z którymi do ostatnich swoich dni korespondowała. Przekazała Książnicy Pomorskiej swoje archiwum liczące ponad 1000 listów, które stanowią znakomity materiał badawczy naszej najnowszej historii.

M.Tatarczuch podczas spotkania z Czesławem Miłoszem (źródło: Bibliotekarz Zachodniopomorski)
z papieżem Janem Pawłem II (źródło: strefa.se)
w swoimi mieszkaniu w Sztokholmie z siostrzenicą Aleksandrą Malski i jej mężem Andrew Cowanem, na ścianie jej kompozycja
(źródło: Bibliotekarz Zachodniopomorski)

Zmarła 2 lipca 2017 roku, została pochowana na cmentarzu nieopodal parku królewskiego Ulriksdal w Sztokholmie

grób Marii (źródło: zbiory rodzinne)



opacowanie: Andrzej Solarz   


Biogram ten został opracowany w dużym stopniu na podstawie relacji siostry Aleksandry, Janiny Gołębiowskiej z 1999 roku.


ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
  1. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
  2. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944). Część I; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2001
  3. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944). Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
  4. Józef Belski; Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka 22 lipca - 12 sierpnia 1944; Kazimierza Wielka 2014
  5. Stanisław M. Przybyszewski (red.); Bohaterowie obrony miasta Skalbmierza 5 sierpnia 1944; Wydawnictwo Nowa Nidzica; Kazimierza Wielka 2014
  6. Andrzej Kozera; Partyzanci Republiki Pińczowskiej tom VII; 2021
  7. Cecylia Judek; Maria Tatarczuch - donatorka Książnicy Pomorskiej; [w:] Bibliotekarz Zachodniopomorski, nr 1 (2019)
  8. Grażyna Sendal-Iwanicka; Maria Tatarczuch - rzeźbiarka z Koszyc; [w:] Gazeta Koszycka, nr 3 (45) listopad 2009

  9. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej Toruń

  10. kpbc.umk.pl
  11. pl.wikipedia.org
  12. infobusko.pl
  13. powiatbuski1939-1945.pl
  14. strefa.se
  15. mnki.pl



idź do góry powrót


 warto pomyśleć?  
Tańcz, zanim muzyka się skończy.
Żyj, zanim Twoje życie się skończy.
(cytaty bliskie sercu)
5  grudnia  czwartek
6  grudnia  piątek
7  grudnia  sobota
8  grudnia  niedziela
DŁUGOTERMINOWE:


PRZYJACIELE  Internetowego Kuriera Proszowskiego
strona redakcyjna
regulamin serwisu
zespół IKP
dziennikarstwo obywatelskie
legitymacje prasowe
wiadomości redakcyjne
logotypy
patronat medialny
archiwum
reklama w IKP
szczegóły
ceny
przyjaciele
copyright © 2016-... Internetowy Kurier Proszowski; 2001-2016 Internetowy Kurier Proszowicki
Nr rejestru prasowego 47/01; Sąd Okręgowy w Krakowie 28 maja 2001
Nr rejestru prasowego 253/16; Sąd Okręgowy w Krakowie 22 listopada 2016

KONTAKT Z REDAKCJĄ
KONTAKT Z REDAKCJĄ         KONTAKT Z REDAKCJĄ         KONTAKT Z REDAKCJĄ         KONTAKT Z REDAKCJĄ         KONTAKT Z REDAKCJĄ