|
|
 | ||||
 | ||||||
| Dzisiaj jest piątek, 27 kwietnia 2024 r. (117 dzień roku) ; imieniny: Sergiusza, Teofila, Zyty | |
 | |
|
|
| |||||||||||||
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
serwis IKP / Skarby Ziemi Proszowskiej / pożółkłe łamy / skarby archiwów / Mieszkańcy miast powiatu proszowskiego/miechowskiego z końcem XVIII i w XIX wieku - cz. I społeczność żydowska
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mieszkańcy miast powiatu proszowskiego/miechowskiego z końcem XVIII i w XIX wieku - cz. I społeczność żydowska
Proszowice, 19-12-2019 U schyłku istnienia Rzeczypospolitej, mimo pokaźnej liczby 1,5 tys. ośrodków miejskich, a po I rozbiorze 1,4 tys., na nazwę zasługiwało zaledwie 8-10 ogółu miast. Spośród nich wyróżniały się; Warszawa, Kraków, Poznań, Toruń oraz Lublin [Jerzy Michalski; Miasta polskie w XVIII wieku; w: Miasta polskie w Tysiącleciu. T. Wrocław- Warszawa-Kraków 1965, s.73-75; Elżbieta Klaczyńska; Mieszczaństwo; w: Przemiany społeczne w Królestwie Polskim 1815-1864, Wrocław-Warszawa- Kraków- Gdańsk 1978, s. 86]. Okres Sejmu Czteroletniego i bezpośrednio poprzedzający go, pozostawił cenne dane, umożliwiające rekonstrukcję stanu ludności miast. Szczególnie wartościowe są tu protokoły z wizytacji diecezji. Jeden z nich, w 1783 roku podaje, że w parafii Słomniki było [...] dusz religii katolicko - rzymskiej 1200 [...] innego obrządku, oprócz niewiernego żydka nie masz [...]. Wizytacja informuje również o liczbie chrztów, ślubów i zgonów. Wynika z niej, że w 1782 roku w parafii Słomniki było 69 chrztów i 60 pogrzebów [AKM w Krakowie; A. V. Consistori; sygn. 55. s. 225]. Porównanie liczby pogrzebów z danymi dotyczących chrztów świadczy o wysokiej śmiertelności i niskim przyroście naturalnym. Przeprowadzony z nakazu prymasa Michała Jerzego Poniatowskiego w 1787 roku spis ludności diecezji krakowskiej ma charakter starannie sporządzonego dokumentu z podziałem na grupy wiekowe oraz wyznanie religijne [Tamże; Spis diecezji krakowskiej z roku 1787 zarządzony przez M. J. Poniatowskiego; nie posiada sygnatury]. Liczba mieszkańców miast ówczesnego powiatu proszowskiego wynosiła 4047 osób i wahała się w granicach od 449 w Koszycach do 853 w Proszowicach. W świetle tego spisu, Nowe Brzesko, Skalbmierz i Słomniki, miały ludność jednolitą pod względem wyznaniowym i narodowościowym. W Proszowicach zamieszkiwało w tym czasie 10-ciu, a w Koszycach 9-ciu Żydów. Najwięcej było ich w Działoszycach, gdzie na ogólną liczbę 488 mieszkańców, tylko 214 było katolikami. Pozostali, tj. 277 było Izraelitami [Spis ludności diecezji krakowskiej z r. 1787; Wyd. J. Kleczyński, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. VII. Kraków 1894]. Przeprowadzony cztery lata później spis mieszkańców miast proszowskiego i ksiąskiego, wykazał dość istotne różnice w stosunku do 1787 roku. Liczba Mieszkańców Proszowic jest tu mniejsza o 28 osób, Nowego Brzeska o 116 osób. Natomiast znacznie wyższą w Słomnikach, bo o 113 osób, Skalbmierzy - 250 mieszkańców i w Działoszycach - 322 osoby. W sumie, spis mieszkańców miast powiatu proszowskiego z 1781 roku, głównie za sprawą Działoszyc, wykazuje wyższą o 510 liczbę mieszkańców. Gwałtowny wzrost liczby ludności tego miasta nie naruszył proporcji ludności polskiej i żydowskiej. Na łączną liczbę 810 mieszkańców Działoszyc, ludność żydowska liczyła 448. Nieznaczny ubytek Izraelitów nastąpił w Koszycach, skąd najprawdopodobniej wyemigrowała pięcioosobowa rodzina. W Proszowicach pozostała 6-cio osobowa rodzina żydowska. W Słomnikach, podobnie jak w 1787 roku, nadal nie było Żydów. Nie mniej jednak, w bezpośrednim sąsiedztwie miasta, mieszkały w tym okresie 3 rodziny żydowskie liczące 10 osób. W Książu Wielkim, liczącym w 1791 roku 545 mieszkańców, zamieszkiwało 155 Żydów [Materiały do słownika historyczno-geograficznego woj. Krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego; red. W. Semkowicz, cz. I, Kraków 1939, s. 19-20, 52-53, 101; cz. II. Kraków 1960. s. 30, 181, 242, 284]. Materiały z 1791 roku zawierają bogatą treść dotyczącą problemów demograficznych. Ich analiza pozwala na stwierdzenie wielu uwag. W Miechowie, na ogólną liczbę 1373 mieszkańców, było 702 kobiet i 671 mężczyzn. Jest to o tyle ciekawe, że spośród ogólnej liczby mieszkańców, 54 mężczyzn związanych było z klasztorem. W oparciu o te dane można obliczyć również średnią wieku mieszkańców miast i związanych z nimi parafiami [WAP.IT 185; Regestry metryk chrztów, ślubów, pogrzebów oraz spisy ludności chrześcijańskiej z lat 1790-1791; s. 1-32]. W miastach średnia wieku wahała się od 27,8 lat w Słomnikach do 36 lat w Skalbmierzy. W parafii Proszowice od 21,9 lat w Stogniowicach do 29,2 lat w Makocicach. Z analizy średniej wieku w miastach i we wsiach proszowskiej parafii, wynika, że była ona wyższą w miastach. W ogólnej populacji mieszkańców miast, liczący powyżej 50 lat życia stanowili od 9,8% w Miechowie do 13,7 w Proszowicach. We wszystkich miastach, minimalny procent, bo zaledwie od 1,6 do 1,8 % stanowili mieszkańcy powyżej 70 lat życia. Tabela 1. Liczba i średnia wieku mieszkańców parafii Proszowice w 1791 roku
Źródło danych; WAP Kraków. IT 194; Komisja Porządkowa-Cywilno-Wojskowa woj. Krakowskiego. Regestr ludności Chrześcijan w parafii proszowskiej w grudniu 1791 roku. Tabela 2. Średnia wieku mieszkańców Nowego Brzeska, Proszowic, Skalbmierza i Słomnik w 1791 roku
Tabela 3. Ludność miast powiatu proszowskiego w 1787 roku
Źródło danych: AKMK; Spis diecezji krakowskiej z roku 1787 zarządzony przez M. J. Poniatowskiego; J. Kleczyński; Spis ludności diecezji krakowskiej z 1787 roku; [w:] Archiwum Komisji Historycznej. T. VII. Kraków 1894 rok. Tabela 4. Liczba mieszkańców miast powiatu proszowskiego i ksiąskiego w 1791 roku
Źródło danych: Materiały do słownika historyczno-geograficznego woj. Krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego; Red. W. Semkowicz, cz. I. Kraków 1939 r.s.19-20, 52-53, 103, cz. II. Kraków 1960, s. 30, 181, 242, 284. Tabela 5. Kategorie wiekowe mieszkańców Działoszyc, Koszyc, Miechowa, Nowego Brzeska, Proszowic, Skalbmierza oraz Słomnik w 1791 roku
A - Ogółem B - % w stosunku do ogółu mieszkańców Źródło danych: WAP Kraków; Regestry metryk chrztów, ślubów, pogrzebów oraz spisy ludności chrześcijańskiej z lat 1790-1791; IT 185, Miechów IT 190 Nowe Brzesko, Koszyce, Działoszyce, Proszowice, Skalbmierz, Słomniki. Henryk Pomykalski
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PRZYJACIELE Internetowego Kuriera Proszowskiego | ||
 |
|
 |
| ||||||||||||
| ||||||||||||
|
|
strona redakcyjna regulamin serwisu zespół IKP dziennikarstwo obywatelskie legitymacje prasowe |
|
wiadomości redakcyjne logotypy patronat medialny archiwum |
|
|
reklama w IKP szczegóły ceny |
|
przyjaciele |
|
copyright © 2016-... Internetowy Kurier Proszowski; 2001-2016 Internetowy Kurier Proszowicki Nr rejestru prasowego 47/01; Sąd Okręgowy w Krakowie 28 maja 2001 Nr rejestru prasowego 253/16; Sąd Okręgowy w Krakowie 22 listopada 2016 KONTAKT Z REDAKCJĄ |
|
|
| ||||||||||||
| ||||||||||||
| KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ | ||||||||||||
|