OPPIDO COSSZYCZE - świadek wieków średnich cz.I

---

obraz Marii Magdaleny - patronki parafii Koszyce (fot. zbiory autora)

herb Samsona (fot. pl.wikipedia.org)

Hipotezy dotyczące nazwy Koszyce (powiat proszowicki):

• Hipoteza związana z osadą koszy. Ludzie wyplatający z wikliny kosze.
• Hipoteza związana z przybyciem na te ziemie osadników którzy ziemie tą nazywali jako Koschutz - Koszycki. U Ehrharda - Koszycki. To również ród Samsona przesiedlany w myśl rekolonizacji ziem po pierwszym najeździ tatarów w 1241r.
• Hipoteza Kosza jako obozu {obóz tatarski od tureckiego wyrazu kocz, w spolszczeniu koczowisko. Polacy nazywali koszem lub taborem obóz w polu otoczony dokoła wozami dla bezpieczeństwa od nagłego napadu nieprzyjaciół. W Paszkowskim, tłumaczu Gwagnina, czytamy np., że car perekopski "położył kosz swój między Buskiem a Oleskiem. Koszem nazywano także Sicz zaporoską a stąd "ataman koszowy" i poszczególnie nazywano tak zamki ukraińskie, owe strażnice rycerstwa polskiego i Kozaków w celu osłony ludu rolniczego od napadów tatarskich. Kosze te czyli zamki były zwykle przy wielkich szlakach}. Zapewne chodzi tu o warownie z czasów Piastów nazywaną potocznie Osiek.
• Hipoteza węgierska. Kocz, dawniej kotcz lub kotczy, jako wóz kryty węgierski zwany po węgiersku kocsi. Kotczy to koń a kotszysz nazywany był woźnicą.
• Hipoteza nazwy Koszyce związana z lokowaniem miasta na krzywym placu tak krzywym jak krzywe ostrze Kosy. Koszyce a obiekty fizjograficzne związane z ziemią Koszycką:

  Na przecięciu szlaków handlowych

       Miasto Koszyce lokowane było na przecięciu szlaków handlowych np. Zygmunt Stary w roku 1519 potwierdził lokacje miasta w oparciu o obiekty fizjograficzne, które wtedy istniały. W średniowieczu wyznaczano granice okolicznych wsi i miasta w oparciu o drogę, mosty, wzgórza.
  • 1482. droga koszycka w Bobinie.
  • Gościniec z Bochni do Koszyc w miejscowości Górka (Gmina Koszyce).
  • 1508 droga z Krakowa na Litwę przez Koszyce.
  • 1511r granica Koszyc od Północy to miejscowość Jawiszowice dziś potocznie nazywana Przedmieściem Koszyckim.
  • 1564 "wielkorządca krakowski, do którego miasto należy, pobiera myto 4 denary od każdego wozu i 2 denary od wołu, a za to naprawia: 3 mosty na rzece Szreniawie i chrustem gościniec między mostami w 3 bardzo bagnistych miejscach, powyżej młyna i w samym miasteczku, a także drogę z Bochni do Wiślicy i z Krakowa do Tarnowa i Lublina."
  • 1566 "przywilej królewski na pobieranie przez mieszczan koszyckich cła mostowego po 1/2 grzywnie od większego i po 6 oboli od mniejszego wozu, po 3 ternary od wolu. Za cło to winni naprawiać własnym kosztem mosty i drogę publiczną w dobrach miasta Koszyce i dawać do skarbu nie 8 grzywien rocznie - jak od dawna dawali - lecz 10 grzywien".
  • 1567 "granica między wsiami Morsko i Macieczyna poczyna się przy drodze z Krakowa w kierunku miasta Koszyce."
  • 1568 "droga z Koszyc do wsi Dalechowice. Nagórzany, Wielgus i Krzyszkowice krzyżuje się z drogą z Wojsławic do Koczanowa".
  • 1570 "droga z Krakowa na Ruś idzie przez Morsko, Wroczków, Koszyce Rachwałowice i Przemyków."
  • 1570 "Wielka droga ze Skalbmierza do Koszyc przechodzi między wsiami Jankowice i Zysławice oraz między Donatkowicami i Plechowem, między Gorzkowem a Plechowem, stanowiąc też granicę między tymi dwoma, ostatnio wymienionymi wsiami; droga z Wielgusa do Koszyc przechodzi między Wojsławicami a Krzyszkowicami, droga z miasta Koszyc do wsi Wielgus stanowi granicę między Zysławicami a Książnicami Małymi aż do ściany wsi Łapszów i między Zysławicami i Biskupicami".

  Własność królewska - młyn z blechem na rzece Szreniawie

       W 1394 roku istniał młyn królewski w Koszycach. Młynarzem był Świętosław, który młyn ten dzierżawił od króla. W latach 1394 -1396 doszło do procesu sądowego o tą nieruchomość pomiędzy Imramem z Włostowic a tenutem miasta Koszyce. Pielgrzymem herbu Śreniawa. W 1487roku młyn był dzierżawiony przez Tenuta koszyckiego Mikołaja Słabosza, który to przekazuje go w dzierżawę wielkorządcy krakowskiemu i żupnikowi krakowskiemu Grzegorzowi z Lubrańca. Młyn ten Wielokrotnie był zastawiany za floreny węgierskie, a właścicielami jego na przestrzeni wieków była i szlachta i mieszczanie.

  Obszar miasta nazywany jako Tenuta Koszycka (dzierżawa)

       Obszar, na którym lokowano miasto Koszyce stanowił własność królewską w wielkorządach krakowskich. Obszar ten puszczany przez króla w dzierżawę na rzecz szlachty musiał przynosić dochód. Obszar miasta nazywany był Tenutą koszycka i na przestrzeni wieków średnich pisał się jako: 1374 oppidum Kossicze, 1382 de Cossicz, 1399 Coschycze, 1419 Coschiczice, 1438 Choschicze, 1441 Chossicze, 1478 Kostzice, 1487 Koczitcza!, 1499 Kothchitcza!, 1502 Cozicze, Cozycze, 1504 Cchoszyczc, Loschycze!, 1519 Coschyczki. Należy dodać, że podobna sytuacja co do dzierżawy obszaru miasta miała miejsce w Proszowicach (Tenuta Proszowicka).

  Dzierżawcy miasta Koszyce w wiekach średnich

  • 1394-8 "Pielgrzym h. Szreniawa z Węgleszyna podkomorzy sandomierski".
  • 1423 "Andrzej z Majkowic włodarz dóbr Koszyckich".
  • 1438 "Jan herbu Janina włodarz z Koszyc".
  • 1433-1440, "Stanisław z Mąkolic- ziemia sieradzka".
  • 1455 "Kazimierz Jagiellończyk nadaje Janowi z Tęczyna wojewodzie krakowskiemu za zasługi zwłaszcza w odzyskaniu ziem pruskich 800 grzywien z dochodów miasta Koszyce i wsi Kuchary".
  • 1507 "Zygmunt Stary zezwala Petroneli z Kutna (Mazowsze) wdowie po Piotrze Myszkowskim z Mirowa wojewodzie Łęczyckim na wykupienie z rąk Mikołaja Słabosza z Putnowic i jego żony Zofii dóbr królewskich Koszyc z wsiami".
  • 1516 "Mikołaj Słabosz herbu Wieniawa z Putnowic ziemia chełmska tenut. Koszyc i Kuchar".
  • 1518 "Zygmunt Stary poświadcza, że Janowi Mężykowi z Putnowic burgrabi krakowskiemu została dopisana do pierwotnego zapisu suma 33 grzywien 16 groszy na mieście Koszyce i wsiach Kuchary i Jawiczowice".
  • "Zofia z Tęczyna wdowa po Mikołaju Słaboszu z Putnowic oświadcza, że przyjęła od Mikołaja Morskiego herbu Topór z Morska tenut Koszyc i Kuchar, 2000 florenów węgierskich zapisanych przez Słabosza".
  • "Zygmunt Stary zatwierdza zastaw za 3300 florenów przez obecnie nieżyjącego Mikołaja Słabosza jego synom Janowi Mężykowi czyli Słaboszowi z Putnowic i Stanisławowi połowy miasta Koszyce wsi Kuchary i Jawiczowice."
  • 1521 "Zofia Słaboszowa z Tęczyna na mocy ugody zawartej z Janem Mężykiem czyli Słaboszem z Putnowic ustępuje mu prawo do 500 florenów po zmarłym mężu Mikołaju Słaboszu zapisanych na dobrach Mikołaja Morskiego oraz umarza 500 florenów oprawy na dobrach królewskich Koszyc i Kuchary".
  • "Zygmunt Stary zezwala Baltazarowi, Gasparowi i Zygmuntowi, Wojciecha Sobka z Sułowa (Śląsk) na wykupienie za 5400 florenów z rąk żupnika Bonera burgrabi krakowskiego miasta Koszyce z przedmieściem czyli wsią Jawiczowice i z wsią Kuchary. Zezwala też m.in. wykupić za 500 florenów z rąk Mikołaja z Szydłowca kasztelana sandomierskiego krewnego matki tychże Sobków młyn z blechem na rz. Szreniawie w Koszycach. Mają też pobierać targowe w Koszycach, z tym, że dwie części należeć winny do króla, a jedna część dla nich".
  • 1526 "Baltazar Sobek tenut. Koszyc i jego żona Maryna córka Abrahama Józefowicza podskarbiego Wielkiego Księstwa Litewskiego".
  
  
  
  Opracował: Paweł Staniszewski   
  
  ŹRÓDŁA:
  • Herbarz Ornatowski
  • Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
  • Bolesław Wstydliwy i jego czasy; Wydawnictwo Dolnośląskie
  • Powiązania Genealogiczne Hanusz i Jana Mężyka; Instytut historii - Uniwersytet Śląski w Katowicach
  • Słownik Etymologiczny Miast i Gmin Stanisław; Rospond
  • Nazwy miast Polski; Kazimierz Rymut
  • Słownik etymologiczny języka polskiego; Aleksander Briickner; Widza Powszechna 1974
  • 2010; Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
  • Królowa Jadwiga Opowieści o czasach i ludziach; Anna Klubówna
  • WIRTUALNA BIBLIOTEKA LITERATURY POLSKIEJ
  • Proza polska wczesnego renesansu. 1510-1550; Opracował J. Krzyżanowski; Państwowy Instytut Wydawniczy; Warszawa 1954; s. 83-120
  
  
  

  idź do góry

  powrót