Interrex

Dzisiaj jest niedziela, 05 maja 2024 r. (126 dzień roku) ; imieniny: Irydy, Tamary, Waldemara	Dzień Europy

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

wiadomości
redakcyjne

archiwum


\|	2001-2003	\|	2004-2006	\|	2007-2009	\|	2010-2011	\|	2012-2013	\|	2014	\|	2015	\|	2016	\|	2017	\|	2018	\|	2019	\|	2020	\|	2021	\|	2022	\|	2023	\|

01-02
2010

03-04
2010

05-06
2010

07-08
2010

09-10
2010

11-12
2010

01-02
2011

03-04
2011

05-06
2011

07-08
2011

09-10
2011

11-12
2011

serwis IKP / redakcja / archiwum IKP / lata 2010-2011 / wrzesień - październik 2011 / Interrex

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Interrex

herb interrexa (fot. wikipedia.org)

16-09-2011

     W roku 1046 Kazimierz Odnowiciel powołuje biskupstwo krakowskie które było bardzo rozległe (sięgało aż po rzekę Bug). W roku 1075 papież Grzegorz VII wymógł na Bolesławie Szczodrym podziału biskupstwa na diecezje i zwiększenie ilości biskupów (co nastąpiło po 1079 r.).

     W latach 1325 -1329 diecezja małopolska dzieliła się na 5 archidiakonatów: Krakowski, zawichoski, sandomierski, radomski, lubelski. W skład archidiakonatu krakowskiego wchodziło 18 diakonatów. Wymienię tylko niektóre z nich: kazimierski, pleszkowski, pałecznicki, korczyński, czarnociński.

     Diakonat Kazimierski od Wielkiej Kazimierzy zwany: "...sięgał od Cudzynowic na północ przez Kościelec, oba Brzeska, Wawrzeńczyce, Rachwałowice, Przemyków, (Koszyce), przekraczał Wisłę w dolinie dolnej Raby gdzie się kończy. Wedle znanych z 1326 r. spisów...". Diakonat pleszkowski stolicą diakonatu był Pleszów nad Wisła obejmował: Niegardów, Luborzyce, Proszowice, Igołomię, Ruszczę. Diakonat Pałecznicki ze stolicą w Pałecznicy obejmował: Mstyczów, Kalinę, Słaboszów, Racławice, Nasiechowice.

     W 1326 r. w archidiakonacie krakowskim istniały następujące kolegiaty w: Skalbmierzu, Wiślicy, Opatowie, Kielcach. Prawdopodobnie również w Książnicach Wielkich. Klasztorne probostwa znajdowały się w: Zwierzyńcu, Imbramowicach, Krzyżanowicach, Busku, Hebdowie, Tyńcu, Sieciechowie, Łysogórze, Mstowie. Zmiany granic diakonatów i ich siedzib dokonał arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno (ur. 1430 - zm. 1493) - arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1481, gubernator Prus (capitaneus Prussiae Generalis), biskup kujawski, podkanclerzy koronny od 1473, sekretarz królewski.

     Dekanat z Kazimierzy Wielkiej przeniesiony zostaje do Witowa (gmina Koszyce) zostaje dekanatem Witowskim w skład, którego wchodzi Kazimierza Wielka, Kazimierza Mała, dekanat pleszkowski. "...1470-80 dekanat Kazimierza Wielka vel Witów; 1529 dekanat Witów...". Stało się to prawdopodobnie za sprawą rodu Toporczyków (prawdopodobnie do tych zmian doprowadził ród hrabiów Morskich z Morska herbu Topór).

     W latach 1595 - 1598 w dziele "Reformacyja w Polsce" pojawia się obraz dekanatów: Witowskiego w skład, którego wchodzi 13 kościołów, Proszowickiego w skład, którego wchodzi 29 kościołów.

     Kościół w wiekach średnich odgrywał w Polsce bardzo ważna rolę. Był przewodnikiem dusz chrześcijańskich. Stanowił również dużą siłę polityczną, z która musiał liczyć się król lub książę.

     Biskupi to dostojnicy kościoła. Pełnili w wiekach średnich ważne funkcje ministerialne w państwie np. prymas Polski przewodził radzie królewskiej. A w czasie gdy było bezkrólewie pełnił również funkcje interrexa (interrex patrz np. internet) przykładem może być kardynał Zbigniew Oleśnicki herbu Dębno.

     Biskupi polscy w czasach pierwszych Jagiellonów bronili interesów narodowych przed sądami papieskimi również na soborach. Godzili interesy państwa z interesami kościoła. Podlegali sądom kościelnym stosującym prawo kanoniczne. Pozywali w sprawach wiary, o dziesięciny, mogli również pozywać osoby świeckie w tym również szlachtę.

     Kościół cieszył się licznymi przywilejami majątkowymi np. pobór od chłopa dziesiątej części plonu (podatek ten pobierany był przez proboszczów). Szlachta uiszczała dowolnie wybranemu duchownemu dziesięcinę w pieniądzu lub ziarnie. W czasach pierwszych Jagiellonów dobra kościoła były zwolnione od świadczeń na rzecz króla. Podatki tego stanu były dobrowolne i nosiły nazwę "datek miłosierdzia". Zdarzało się, że "datek miłosierdzia" to wystawienie przez prymasa, arcybiskupa np. chorągwi rycerskiej na wyprawę wojenną.

     Obsada godności kościelnych była sprawą wewnętrzną kościoła np.: "...Stanisław, opat klasztoru Norbertanów w Brzesku, potwierdza wybór Bartłomieja na opactwo w klasztorze Świętego Ducha w Nowym Sączu, wakujące po zrzeczeniu się tej funkcji przez Macieja opata, Brzesko, 22 IX 1419 r. ...". "...Mikołaj, opat i konwent klasztoru Norbertanów w Brzesku (alias Bethleem panis) mianuje Marcina, klucznika, prepozytem w klasztorze w Imbramowicach na miejsce opróżnione przez Nankera, który przeszedł do klasztoru w Zwierzyńcu, Brzesko, 27 XI 1422 r. ...".

     Biskupami zostawali ludzie, którzy najczęściej byli związani z dworem królewskim. Szkoły w średniowieczu były prowadzone przez kościół, który pod swa opieką miał również szkoły parafialne, klasztorne, diecezjalne i w dużej części kształcił ludzi na własne potrzeby. Niektóre ze szkół były szkołami o międzynarodowej radze posiadały nazwę Studium generale, z której to nazwy wykształciły się średniowieczne uniwersytety np. Uniwersytet Jagielloński na którym pracowali magistrowie, doktorzy np. Stanisław ze Skalbmierza (ur. ok. 1365, zm. 9 stycznia 1431 w Krakowie - pierwszy rektor odnowionej w 1400 roku Akademii Krakowskiej, prawnik, kanonik kapituły katedralnej na Wawelu) głosił kazania w których poruszał "ideę dobra wspólnego".

"...To państwa są dla ludzi, a nie ludzie dla państw (...) A zatem dobrze urządzona jest jedynie ta Rzeczypospolita, która w rządzeniu posługuje się ustawami wypływającymi z prawa Bożego, albowiem państwo wtedy jest Boże, gdy siłą kierującą jest prawda, prawem - miłość bliźniego, reguła sprawiedliwości i równości...". (Stanisław ze Skalbmierza, Sermones sapientiales).

Opracował: Paweł Staniszewski

ŹRÓDŁA:

Państwo Pierwszych Jagiellonów; Wacław Uruszczak.
Bolesław Szczodry i jego czasy; Stanisław Rosik.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.
Kolekcja: Skarby z czasów Jagiellonów ze zbiorów Archiwów Głównych, Akt Dawnych.

idź do góry

powrót