Gmina leży na skraju dwóch mezoregionów geograficznych : Wyżyny Małopolskiej i Płaskowyżu Proszowickiego.
Teren gminy jest pofalowany, rozcięty licznymi dolinami i wąwozami. Spadki terenu są zróżnicowane od 5% w obrębie dolin do ok. 15-20 % na zboczach. Największe wzniesienie 320 m .n.p.m. występuje we wsi Koniusza .Budowa geologiczna, liczne cieki wodne stałe i okresowe oraz nachylenia terenu sprzyjają powstawaniu osuwisk.
Krajobraz gminy ma charakter typowo rolniczy - dominują w nim pola uprawne, z małymi enklawami lasów w północnej i zachodniej części gminy oraz pozostałościami po parkach podworskich.
Gmina leży w regionie klimatycznym Wyżyny Krakowsko - Miechowskiej. W regionie tym występuje klimat umiarkowanie ciepły.
(fot. P.Wójcik)
W gminie występują węzły i korytarze ekologiczne oparte o struktury pasmowe o wysokich zasobach biocenotycznych służące przemieszczaniu się fauny i obejmują dolinę rzeki Szreniawy, potoku Ścieklec i zespoły leśne. W ich obrębie obejmuje zakaz: likwidacji istniejących zadrzewień, zakrzewień, użytków zielonych ; zmiany trwałych użytków zielonych na grunty orne; zmiany istniejących stosunków wodnych ; lokalizacji nowych inwestycji kubaturowych; lokalizacji intensywnej produkcji rolnej.
Na terenie gminy znajdują się: park krajobrazowy kaligraficzny w Biórkowie Wielkim o pow. 3,00 ha, park krajobrazowy z tarasami w Dalewicach o pow. 5,00 ha, park w Łyszkowicach o pow. 7,00 ha, park w układzie nieklasycznym w Piotrkowicach Małych o pow. 3,00 ha, park krajobrazowy w układzie geometrycznym w Wierzbnie o pow. 4,00 ha a także drzewa i pomniki przyrody takie jak: Koniusza - dąb szypułkowy pod którym wypoczywał Tadeusz Kościuszko przed bitwą pod Racławicami, Przesławice - dąb szypułkowy, Dalewice - skupisko drzew w obrębie zabytkowej kapliczki.
kościół św. Piotra i Pawła w Koniuszy, maj 2003 (fot. P.Wójcik)
Według lokalnej tradycji historia miejscowości Koniusza sięga czasów średniowiecznych, a jej powstanie wiąże się z akcją chrystianizacyjną przeprowadzoną na tym terenie. Najstarsza wzmianka źródłowa o tej miejscowości pochodzi z 1212 roku, kiedy to "rycerz Paweł z Koniuszy" brał udział w wiecu w Mąkowie z udziałem książąt Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego. 10 lat później "rycerz Bogusław z Koniuszy" był uczestnikiem sądu wiecowego zwołanego przez Leszka Białego.
W początkowym okresie swego istnienia Koniusza była więc własnością rycerską, dopiero z czasem znalazła się w rękach duchowieństwa - z końca XIV wieku pochodzą coraz liczniejsze wzmianki o poszerzeniu tych dóbr drogą wykupu od poszczególnych właścicieli, także z sąsiednich miejscowości. Od XVI wieku parafia w Koniuszy była prebendą Akademii Krakowskiej, jej właścicielem był Hugo Kołłątaj.
Równie starą metrykę posiadają inne miejscowości leżące obecnie w granicach gminy. Większość z nich znalazła się w pasie starego osadnictwa średniowiecznego w tym regionie.
ZABYTKI
W związku z tym, że dzieje Koniuszy wiążą się ściśle z dziejami parafii (właściciele Koniuszy byli bowiem jej kolatorami aż do 1945 roku), najznamienitszym zabytkiem kulturalnym Koniuszy jest kościół parafialny św. Pawła i Piotra, zbudowany z kamienia w drugiej połowie XV wieku, gruntownie przebudowany w wieku XVII i kilkakrotnie restaurowany. Obecnie zabytek ten posiada charakter późnobarokowy. Ołtarz główny z obrazem patronów świątyni z 1885 roku. Według tradycji kościół był fundowany już w XII wieku.
cmentarz w parafialny w Koniuszy, kaplica rodzinna Woźniakowskich, maj 2003 (fot. P.Wójcik)
Na jego szczycie znajduje się herb Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Innymi godnymi podkreślenia zabytkami Koniuszy są dzwonnica drewniana z XVIII wieku, która została przeniesiona na obecne miejsce w 1943 roku oraz znajdujący się w ogrodzie plebańskim marmurowy stół - pamiątka z czasów pobytu Tadeusza Kościuszki w Koniuszy w roku 1794.
Na uwagę zasługują również zabytki znajdujące się na cmentarzu parafialnym z Koniuszy. Jednym z nich jest kaplica z pierwszej połowy XX wieku, nad wejściem do kaplicy widnieje napis: "Pamięci drogich rodziców Ignacego i Heleny z Godziemba Damskich Prawdzic Woźniakowski wdzięczny syn".
Fragmenty opracowania uczniów SP w Koniuszy: Łukasza Wójcika, Macieja Skrzydlewskiego, Szymona Zabłockiego, Kamila Wielgusa, Marcina Adamczyka; "KONIUSZA NASZA MAŁA OJCZYZNA"
informacje na temat działania Gminy można także, uzyskać na stronie:
