Kapitan AK, pasjonat botaniki i teatru
Stanisław Podgórski ps. Wszebor (ur.: 23.11.1903 - zm.: 3.08.1980)
biogram
Stanisław Podgórski ps. Wszebor (fot. Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita...)
Proszowice, 26-11-2019
Kapitan Stanisław Podgórskips. Wszebor; urodził się 23 listopada 1903 r. w Wólce Ołudzkiej koło Szczekocin (powiat włoszczowski), w rodzinie rolnika Jana Podgórskiego. Gimnazjum ukończył w Miechowie, tutaj także w 1923 roku zdobył maturę. W latach 1924-25 pracował w szkolnictwie na Kresach, w powiecie wałkowyskim.
Pasjonował się teatrem; podczas studiów współpracował z Teatrem Juliusza Słowackiego w Krakowie, a także z teatrem Mieczysława Kotlarczyka.
Służba wojskowa w latach 1928-29 odbył w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 6 w Zaleszczykach i 52. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Złoczowie.
W roku 1932 rozpoczął pracę zawodową w Izbie Skarbowej w Krakowie, był kontrolerem przez 3 lata. Studiował równocześnie botanikę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1934 r. uzyskał absolutorium. Pracę magisterską o krokusach zaczął pisać pod kierunkiem prof. Władysława Szafera ("pracował" nad nią ponad 40 lat, magisterium obronił w 1973 r.). Odkrył nieznane dotychczas stanowisko krokusów.
Mimo że miał kwalifikacje pedagogiczne, nie mógł zdobyć stałej pracy w zawodzie nauczycielskim. Pracował doraźnie, w fabryce chemicznej w Dębicy, w browarze w Żywcu, w Grudziądzu, Wadowicach, Bielsku-Białej i przez rok jako nauczyciel - w szkole w Zaleszczykach.
We wrześniu 1939 r. otrzymał kartę mobilizacyjną, ale, z uwagi na niemożność dołączenia do macierzystego pułku, udziału we wrześniowej wojnie obronnej nie wziął. Zamieszkał wtedy w Kazimierzy Wielkiej. W czasie okupacji pracował jako pracownik fizyczny w majątku ziemskim Łubieńskich.
Od 1940 r. należał do ZWZ / AK, Placówka Kazimierza Wielka ("Kasztan") przyjął pseudonim "Wszebor". Był dowódcą plutonu łączności konspiracyjno-bojowej. Początkowo był kolporterem prasy podziemnej. Od kwietnia 1940 r. obsługiwał radio i wydawał komunikaty prasowe. Był też instruktorem w konspiracyjnej szkole podchorążych (jednej z pierwszych w Inspektoracie "Maria"), komendantem szkoły był chor. Franciszek Palus ps. Bałtycki.
W czasie trwania Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944 był zastępcą dowódcy III plutonu (Stanisława Jaklewicza ps. Nieznany) w 1. kompanii "Kasztan" chor. Franciszka Paulusa, I batalionu 120 pułku piechoty 106 Dywizji gen. "Tysiąca", był też płatnikiem w kwatermistrzostwie kompanii "Kasztan". Brał czynny udział w bitwie o pacyfikowany 5 sierpnia 1944 r. Skalbmierz.
Poniżej dwa zdjęcia z okresu Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944 przedstawiające wizytę Zygmunta Bieszczanina (2 sierpnia) w Kazimierzy Wielkiej. Dowódca oddziału AL. przyjechał on po cukier dla oddziału i cywilów.
zastępca dowódcy III plutonu 1. kompanii I batalionu 120. pp Stanisław Podgórski "Wszebor", Zygmunt Bieszczanin "Adam" z AL i chor. Franciszek Palus "Bałtycki" dowódcą 1. kompanii I batalionu 120. pp AK - ze zbiorów Stanisława Piwowarskiego (fot. ipn.gov.pl)
od lewej: Franciszek Palus "Bałtycki", Zygmunt Bieszczanin, Stanisław Podgórski "Wszebor" (fot. Walki partyzanckie nad Nidą...)
Został mianowany na stopień podporucznika, po wojnie zweryfikowano go w stopniu kapitana. Podczas okupacji był nauczycielem kompletów tajnego nauczania.
Bezpośrednio po wojnie brał udział w pracach organizacyjnych mających na celu uruchomienie w Kazimierzy Wielkiej szkoły średniej. Był nauczycielem początkowo w gimnazjum im. A. Mickiewicza, przekształconym następnie w Liceum Ogólnokształcące im. Marii Curie-Skłodowskiej w Kazimierzy Wielkiej, uczył też krótko w liceum w Chęcinach.
Przez wiele lat prowadził w kazimierskim liceum teatr amatorski pamiętany w środowisku kazimierzan jako "teatr prof. Podgórskiego". Zajmował się w tym teatrze "wszystkim", był aktorem, reżyserem, dekoratorem, choreografem, scenografem, a nawet baletmistrzem. Taką wszechstronność ułatwiały mu zdolności plastyczne. Jego zespół wielokrotnie zdobywał najwyższe nagrody w ogólnopolskich konkursach teatrów amatorskich. W roku 1978 przeszedł na emeryturę.
W latach 1958-61 był prezesem Powiatowego Oddziału ZBOWiD w Kazimierzy Wielkiej i delegatem na II Krajowy Kongres tej organizacji. Od 1932 r. był żonaty z Zofią Ciurlik (córką kierownika szkoły powszechnej w Kazimierzy Wielkiej).
Zmarł 3 sierpnia 1980 roku w Kazimierzy Wielkiej, został tutaj pochowany na cmentarzu parafialnym.
Został odznaczony: Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Partyzanckim i Medalem Zwycięstwa i Wolności.
Od 1995 r. Kazimierski Ośrodek Kultury organizuje cyklicznie Plenery Malarskie im. Stanisława Podgórskiego.
opracowanie: Andrzej Solarz
grób kpt. "Wszebora" na cmentarzu parafialnym w Kazimierzy Wielkiej (fot. kazimierzawielka.grobonet.com)
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
Stanisław M. Przybyszewski; Podgórski Stanisław, "Wszebor" (1903-1980) oficer WP; [w:] Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956. Tom 6
Józef Belski; Do Niepodległej. Kazimierzanie - Ojczyźnie; Kazimierza Wielka 2019
Józef Belski; Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka 22 lipca - 12 sierpnia 1944; Kazimierza Wielka 2014
Stanisław M. Przybyszewski; Rzeczpospolita Partyzancka Lipiec - Sierpień 1944; Wydawnictwo "Nowa Nidzica"; Kazimierza Wielka 2004
Władysław Ważniewski; Walki partyzanckie nad Nidą 1939-1945; Wydawnictwo MON; Warszawa 1975
Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
Łukasz Grzywacz-Świtalski; Z walka na Podkarpaciu; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1971
w nagłówku i stopce portalu wykorzystano zdjęcia autorstwa Damiana Króla - DZIĘKUJEMY!
w nagłówku panorama Koniuszy, natomiast w stopce głowice kolumn (wejście na teren kościoła w Proszowicach od strony rynku)
NA SKRÓTY
