Powinniśmy to wiedzieć - PARĘ SŁÓW O RADIACJI

Dzisiaj jest czwartek, 02 maja 2024 r. (123 dzień roku) ; imieniny: Longiny, Toli, Zygmunta	Dzień Flagi RP

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

w szerszej perspektywie

serwis IKP / sprawy mieszkańców ZP / bezpieczeństwo / Powinniśmy to wiedzieć - PARĘ SŁÓW O RADIACJI

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Powinniśmy to wiedzieć - PARĘ SŁÓW O RADIACJI

(fot. Piotr Staniszewski)

Proszowice, 18-07-2023

     Nigdy dotychczas świat nie stanął tak blisko rozpętania światowej wojny nuklearnej. Eskalacja zagrożenia nuklearnego przybiera postać możliwego wykorzystania środków przenoszenia broni atomowej jako ataków rakietowo - lotniczych i uwolnienia substancji radioaktywnych z elektrowni jądrowych.

     Dodatkowo, niedawne informacje medialne o możliwym przejęciu magazynów z bronią atomową w Woroneżu przez rosyjskich najemników z Grupy Wagnera podczas "buntu" J.Prigożyna, skłania do wniosków że istnieje ryzyko ataku terrorystycznego z wykorzystaniem tzw. brudnej bomby.

     Media przekazują rożne informacje na temat promieniowania radiacyjnego i jego skutków, w wielu przypadkach wyolbrzymiające zagrożenie, co nie znaczy że wobec radiacji należy przechodzić bez niepokoju. Wykorzystanie broni masowego rażenia przeciwko ludności cywilnej może mieć katastrofalne skutki we wszystkich obszarach działalności człowieka. Dlatego warto jak najwięcej wiedzieć o działaniu promieniowania radiacyjnego i sposobach ochrony ludności przed jego skutkami.

     Wiedza na ten temat jest przedmiotem nauczania w szkołach i uczelniach. Jednak dla osób, które dość dawno ukończyły szkoły i już mogły zapomnieć przedmiot przysposobienia obronnego, przypomnienie wiedzy o radiacji powinno być uzasadnione. Zwłaszcza że jeszcze niedawno nikt z nas nie przypuszczał, że możemy się zetknąć z tak dużą skalą zagrożenia nuklearnego.

     Autorem poniższego opracowania jest inż. Dariusz Miłkowski - wieloletni pracownik Instytutu Atomowego w Świerku oraz absolwent Szkoły Głównej Pożarnictwa w Warszawie o specjalności rozpoznanie i likwidacja skażeń. Na co dzień pan Darek zajmuje się zawodowo bezpieczeństwem i higieną pracy oraz uczestniczy w szkoleniach, treningach i ćwiczeniach z zakresu ochrony ludności, prowadzonych z personelem medycznym i ratownikami ochotniczych straży pożarnych.

     Temat nie jest bardzo "publicystyczny" jednak dobrze jest tych kilka informacji poznać i miejmy nadzieję, że ta wiedza nigdy nam nie będzie potrzebna. ZAPRASZAM DO LEKTURY opracowania Dariusza (zdjęcia do artykułu pochodzą z ćwiczeń, w których uczestniczyłem):

Piotr Staniszewski

(fot. Piotr Staniszewski)

Parę słów o radiacji

W doniesieniach internetowych bardzo często pojawia się dużo błędów wynikających z nieznajomości podstaw fizyki. Do najczęstszego błędu należy mylenie jednostek μSv (mikrosiwert) i mSv (milisiwert), choć ta pierwsza jest dawką tysiąc razy mniejszą od drugiej (1 mSv=0,001 Sv podczas gdy 1 ?Sv=0.000001 Sv). Wypadałoby zatem trochę uporządkować ten temat.

Siwert (Sv) jest miarą równoważnika dawki pochłanianej przez organizm. Zastąpił on dawną jednostkę nazywaną Rem (100 rem = 1 Sv) Równoważnik dawki - jest to dawka pochłonięta w danej tkance lub narządzie z uwzględnieniem biologicznych skutków wywoływanych przez różnego rodzaju promieniowania jonizujące. Siwert jest jednostką stosunkowo dużą, dlatego wygodniejsze jest stosowanie mSv. Statystyczny Polak ze źródeł naturalnych (tzw. promieniowanie tła) otrzymuje w ciągu roku dawkę 2,5 mSv, dodatkowo ze źródeł sztucznych otrzymać może kolejne 0,8 mSv.

mierzenie promieniowania - próba przed ćwiczeniem (fot. Piotr Staniszewski)

     Promieniowanie najbardziej niebezpieczne jest, gdy organizm jest bezpośrednio na nie wystawiony. Oznacza to, Ze jeśli ktoś przebywałby w strefie promieniowania wynoszącego ok. 500 mSv, to przez okres 8 godzin, jego organizm przyjąłby 4000 mSv czyli 4 Sv, a to oznacza już 50% ryzyko Śmierci a w najlepszym wypadku, chorobę popromienną i utratę włosów. Mało kto wie, że nawet najprostsza osłona może bardzo radykalnie zmniejszyć ekspozycję organizmu na promieniowanie.

     Ochrona przed opadem zależy od tego, gdzie się schronimy. Wyraża się ją w wartości ochronnej PF (protection factor). Wyraża ona ile razy jest zmniejszona dawka promieniowania w danym miejscu w stosunku do osoby będącej na zewnątrz - mającej PF 0. Na przykład PF 10 oznacza, Ze dawka została zmniejszona 10 razy. Osoby schowane w piwnicach domów lub wewnątrz dużych betonowych budynków są chronione przed promieniowaniem w wartości ochronnej PF około 40-50. Przygotowany specjalnie schron przeciw opadowy daje osłonę nawet PF 100-300. Profesjonalne wojskowe schrony dają osłonę około 1000 PF.

     Co te liczby oznaczają? Zwykła piwnica może sprawić że podczas wymienionych krytycznych 8 godzin ekspozycji, organizm przyjmie nie 4Sv a zaledwie 0,1 Sv (40 razy mniej). To dawka która co najwyżej lekko pogorszy samopoczucie, ale niemal na pewno nie będzie stanowiła zagrożenia życia. Ktoś powie, że przy dłuższych czasach i tak ryzyko wzrasta i suma sumarum piwnica tylko przedłuży agonię. Nie jest to do końca prawdą, gdyż większość promieniotwórczych izotopów ma bardzo krótkie czasy rozpadu i w związku z tym ekspozycja nie może być zbyt długa.

(fot. Piotr Staniszewski)

Przykładowo Jod-131 ma okres połowicznego rozpadu 8 dni. Już po miesiącu praktycznie zanika, po kilku miesiącach można o nim zapomnieć całkiem.

Czytając doniesienia o promieniowaniu warto znać kilka podstawowych wartości, by wiedzieć, które progi są dla człowieka szczególnie niebezpieczne. Zacznijmy zatem od najniższych wartości:

DAWKI PROMIENIOWANIA

0,01 mSv dawka przy Rentgenie zęba
0,1 mSv dawka przy Rentgenie klatki piersiowej
0,4 mSv dawka przy mammografii
2-4 mSv naturalna radiacja absorbowana cały czas
100 mSv rekomendowany 5-letni limit radiacji
350 mSv ekspozycja na którą narażeni byli ludzie podczas ewakuacji okolic Czarnobyla
400 mSv radiacja po awarii w Fukushimie
500 mSv dawka powodująca niewielkie zmiany w krwi, gorsze samopoczucie
750 mSv dawka mogąca spowodować wypadanie włosów

1 Sv zmiany we krwi, czasowa bezpłodność 50% mężczyzn, nudności i wymioty u 5-10% napromieniowanych ludzi
1,5 Sv zmiany w szpiku kostnym, utrata apetytu, nudności i wymioty pojawiające się w kilka godzin po napromieniowaniu i trwają do jednego dnia u 25% napromieniowanych
2 Sv nudności i wymioty u 50% napromieniowanych, brak apetytu i uczucie zmęczenia, objawy powracają jeszcze w ciągu 4 tygodni
3 Sv nudności i wymioty u 100% napromieniowanych, śmiertelność 20%, śmierć w ciągu 2-6 tygodni lub 3-miesięczna choroba, możliwa bezpłodność kobiet
4 Sv śmiertelność 50% w ciągu miesiąca lub półroczna choroba, po kilku tygodniach możliwa utrata włosów, biegunka i małe krwotoki wewnętrzne
5 Sv rośnie liczba zgonów, przeżywający długo chorują, konieczna jest opieka i kontrola medyczna
6 Sv nudności i wymioty pojawiają się po 4 godzinach, krwotoki wewnętrzne, poważne uszkodzenia szpiku kostnego, śmiertelność 90%, nieliczni przetrwali chorują kilka miesięcy, konieczne interwencje lekarskie
8 Sv szpik kostny całkowicie zniszczony, przeżycie możliwe tylko przy intensywnej opiece i interwencji medycznej (przeszczep szpiku)
10 Sv nudności i wymioty po kilkudziesięciu minutach, śmiertelność bliska 100% w ciągu kilku tygodni, leczenie sporadycznych ocalałych nie prowadzi do trwałego wyleczenia
50 Sv natychmiastowa utrata przytomności, zgon następuje w ciągu tygodnia.

Działania administracji i służb

Podczas zdarzenia radiacyjnego powodującego zagrożenie o zasięgu krajowym akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje minister właściwy do spraw wewnętrznych przy pomocy Prezesa Agencji.

W przypadku stwierdzenia podwyższonego poziomu mocy dawki promieniowania jonizującego lub wystąpienia skażeń promieniotwórczych, w tym spowodowanych aktem terroru oraz w przypadku znalezienia porzuconej substancji promieniotwórczej akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje wojewoda we współpracy z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym podejmując działania interwencyjne określone w wojewódzkim planie postępowania awaryjnego.

(fot. Piotr Staniszewski)

W sytuacji zdarzenia radiacyjnego Prezes Agencji prowadzi działania mające na celu identyfikację materiałów jądrowych, źródeł, odpadów i innych substancji promieniotwórczych będących przedmiotem nielegalnego obrotu lub nieznanego pochodzenia. Odbioru, transportu, przechowywania i składowania takich materiałów, źródeł, odpadów i substancji dokonuje "Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych". Działaniami interwencyjnymi są:

Ewakuacja,
Nakaz pozostania w pomieszczeniach zamkniętych,
Podanie preparatów ze stabilnym jodem,
Zakaz lub ograniczenie spożywania skażonej żywności i skażonej wody przez ludzi oraz żywienia i pojenia zwierząt skażonymi środkami,
Czasowe przesiedlenie ludności,
Stałe przesiedlenie ludności.

Ludność, która mogłaby otrzymać dawkę promieniowania jonizującego przekraczającą dawkę graniczną jest okresowo informowana o tym jakie stosować Środki ochrony zdrowia i jakie podjąć działania.

Należy zaznaczyć, Ze opisane wyżej skutki mają miejsce przy ekspozycji nagłej, kiedy moc dawki jest duża. Natomiast jeśli moc dawki nie zagraża zdrowiu natychmiast, wchłonięcie takiej samej ilości promieniowania może nie doprowadzić nawet do pojawienia się chorób przewlekłych, o chorobie popromiennej nie wspominając. Np. moc dawki 2,5 mSv/dzień przez 5 lat daje ok. 4,5 Sv i na pewno nie jest tak szkodliwa, jak ta dawka wchłonięta w ciągu kilku minut (gdy śmiertelność wynosi ponad 50%).

Choroby popromienne

Są one rezultatem wystawienia całego organizmu na dużą dawkę promieniowania w krótkim okresie czasu (nie więcej niż kilka tygodni). Nie istnieją proste sposoby odróżnienia błyskawicznego napromieniowania od chronicznego (przewlekłego). Dla dłuższych czasów ekspozycji do wywołania danego stopnia choroby są potrzebne większe całkowite dawki. Promieniowanie zaabsorbowane przez kilka dni nie różni się znacząco w skutkach od tego przyjętego błyskawicznie, jedynie początki występowania symptomów choroby są opóźniony w czasie. Broń jądrowa może wywołać ostrą chorobę popromienną w wyniku natychmiastowego napromieniowania po detonacji lub radiacji wyemitowanej przez wczesny opad promieniotwórczy w ciągu kilku pierwszych dni.

Poniżej opisano efekty występujące wraz ze wzrastającą dawką napromieniowania. Godnym uwagi jest fakt, iż wzrastanie dawki nie jest liniowe z naturą wywołanych efektów. Inaczej mówiąc, istnieje wyraźna granica, poniżej której obserwowalne skutki są łagodne i odwracalne, jednak powyżej tego poziomu ryzyko śmierci rośnie gwałtownie ze wzrostem dawki. Sądzi się, Ze jest to związane częściowo z naturą mechanizmu naprawczego komórki.

Nowotwory

Bardzo poważną długoterminową konsekwencją ekspozycji na promieniowanie jest zwiększenie ryzyka zachorowania na nowotwory. Znaczenie promieniowania dla rozwoju raka, szczególnie przy słabych ekspozycjach, rośnie wraz z upływem czasu. Stopień ryzyka u dzieci jest dwukrotnie większy (częściowo ponieważ będą one żyły dłużej po ekspozycji oraz są bardziej podatne na powstawanie nowotworów).

Efekty genetyczne

Uszkodzenia organów rozrodczych wynikające z promieniowania mogą spowodować powstanie mutacji, które będą przekazywane następnym pokoleniom. Chociaż jest to bardzo ważne następstwo, łatwo może zostać niezauważone. Może zaskakiwać, że nigdy w populacji ludzkiej, nawet wśród ludzi silnie napromieniowanych (np. w miastach japońskich) czy ich dzieci, nie odnotowano znaczącego wzrostu mutacji popromiennych. Jedynym powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, iż ludzie, podobnie jak dzikie zwierzęta, charakteryzują się wysokim wskaźnikiem naturalnych niestabilności i zmienności kodu genetycznego. Około 10% ludzkiej populacji ma wrodzone wady genetyczne (w większości nieistotne). Znacznie utrudnia to detekcję dodatkowych mutacji, chyba Ze ich poziom jest również wysoki.

Obrażenia płodu

     Silna radiacja może spowodować znaczące uszkodzenia płodu. W Hiroszimie i Nagasaki efekty te można było dostrzec u brzemiennych kobiet. Wśród dzieci, u których w pierwszym trymestrze życia płodowego nastąpiła ekspozycja, odnotowano wzrost liczby dzieci upośledzonych. Ekspozycja w trzecim trymestrze poskutkowała w zwiększonej liczbie porodów martwych dzieci oraz w zwiększeniu śmiertelności w pierwszym roku życia.

     Około 60% jodu w organizmie znajduje się w tarczycy, pozostała cześć występuje w jajnikach kościach i krwi.

     Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego (produkcja hormonów). Jego waga w organizmie wynosi 15 do 25 g. Brak wystarczającej ilości jodu powoduje, Ze komórki tarczycy próbują wyłapać go. Komórki wtedy pęcznieją i dochodzi do pojawienia się wola, które w miarę niedoczynności powiększa się.

(fot. Piotr Staniszewski)

     Do produkcji hormonów tarczyca oprócz jodu i tyrozyny potrzebuje witamin, choliny i manganu, który też jest w organizmie człowieka pierwiastkiem śladowym. Witaminy czerpiemy z owoców, zbóż, mięsa, ryb, jaj i wątroby natomiast cholinę można czerpać z lecytyny sojowej.

     Jod jako składnik hormonu jest bardzo aktywny w komórkach, gdzie przeprowadzany jest metabolizm. W miejscach tych odbywa się produkcja energii i spalanie. Brak hormonów tarczycy wywołuje największe szkody w komórkach o najwyższym metabolizmie. Najbardziej narażony jest mięsień sercowy. Niedobór hormonów powoduje kołatanie serca. Spada aktywność i wydajność organizmu.

     W komórce hormony tarczycy stymulują syntezę i rozpad białek, rozpad tłuszczy, stymulują procesy glikolizy i glukoneogenezy. Stymulują metabolizm węglowodanów.

Gdyby doszło do akcji ratowniczo gaśniczej, konieczności ewakuacji:

po pierwsze bezpieczeństwo ratowników
zgodnie z ustawą o PSP i ochronić przeciwpożarowej jest to inne miejscowe zagrożenie bo:
"Innym miejscowym zagrożeniem nazywamy każde zjawisko nie będące pożarem lub klęską żywiołową, w wyniku którego może dojść do zagrożenia życia ludzkiego lub strat w mieniu."
Pamiętać o kolejności życie, zdrowie, środowisko, mienie.
Zagrożenia nie widać, człowiek nie odczuwając bodźców może się bezwiednie narażać.
Rozpoznać:
Czy w rejonie awarii są ludzie
Szczegółową lokalizację źródeł promieniowania
Stopień zagrożenia pożarowego
Czy doszło do uwolnienia substancji
Warunki meteorologiczne
Możliwość rozprzestrzeniania się skażeń i ew. zagrożenie dla populacji.

Zasady jakich należy przestrzegać:

do obszaru zagrożonego wchodzą ratownicy w ubraniach gazoszczelnych ,
aparaty oddechowe nadciśnieniowe
dozymetry indywidualne

Działania wstępne:

izolować rejon 50 - 100in
podchodzić od zawietrznej
usunąć osoby postronne
odizolować wszystkie osoby poszkodowane i skażone wyposażenie
gdy doszło do rozwiniętego pożaru zorganizować wstępną ewakuację w promieniu 8OO m

Działania ratownicze w przypadku wycieku, rozlania rozsypania:

nie dotykać rozlanej substancji, nie przechodzić przez nią '
ograniczyć rozlewisko przez obwałowanie
pokryć skażony obszar płachtami brezentowymi lub folią
nie usuwać skażenia samodzielnie

Udzielanie pomocy poszkodowanym:

osoby poszkodowane wyprowadzić z rejonu skażonego i izolować. Mogą one być źródłem dalszych skażeń,
izolować rzeczy osobiste, ubranie buty poszkodowanych. Traktować jak materiał niebezpieczny,
stosować mycie skóry za pomocą mydła i wody,
uprzedzić ratowników medycznych o materiale niebezpiecznym i możliwości skażenia.

opracowanie: Dariusz Miłkowski

idź do góry

powrót