Lęk i poczucie zagrożenia to kluczowe emocje w pandemii

Dzisiaj jest wtorek, 21 maja 2024 r. (142 dzień roku) ; imieniny: Jana, Moniki, Wiktora	+Wniebowstąpienie Pańskie, Ś.Dzień Kosmosu

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

wiadomości
redakcyjne

archiwum


\|	2001-2003	\|	2004-2006	\|	2007-2009	\|	2010-2011	\|	2012-2013	\|	2014	\|	2015	\|	2016	\|	2017	\|	2018	\|	2019	\|	2020	\|	2021	\|	2022	\|	2023	\|

serwis IKP / redakcja / archiwum IKP / rok 2021 / listopad / Lęk i poczucie zagrożenia to kluczowe emocje w pandemii

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Lęk i poczucie zagrożenia to kluczowe emocje w pandemii

(fot. adobe stock)

12-11-2021

     W pandemii podstawową emocją jest lęk. Trzeba się nim zająć, bo on jest związany z niepewnością i niskim poczuciem kontroli nad sytuacją. Lęk wpływa na przekonania i decyzje - mówi prof. Małgorzata Kossowska z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

"O doświadczeniach emocjonalnych w kryzysie - również zdrowotnym - wiemy naprawdę sporo. Od lat ta wiedza jest gromadzona i dostępna. Obecny kryzys nie jest przecież pierwszym, który tak dokładnie jest przez psychologów opisywany. Nie trzeba czekać na nowe wyniki, by rozumieć i przewidzieć konsekwencje psychologiczne pandemii" - zapewnia w rozmowie z PAP psycholog, prof. Małgorzata Kossowska.

     Jest ona jedną z autorów publikacji "Człowiek w obliczu pandemii", w której podsumowano to, co nauka wie o zachowaniu człowieka w kryzysie zdrowotnym. Pozostałymi autorami są dr Natalia Letki, prof. Tomasz Zaleśkiewicz i dr Szymon Wichary. Publikację otwiera rozdział o emocji, która rządzi zachowaniem człowieka w kryzysie - jest nią lęk. Ogranicza on możliwości poznawcze, zwiększając tendencję do selektywnego przetwarzania informacji.

"W pandemii podstawową emocją jest lęk. Trzeba się nim zająć, bo on jest związany z niepewnością i niskim poczuciem kontroli nad sytuacją. Lęk wpływa na przekonania i decyzje" - mówi prof. Kossowska i przypomina, że nie tylko zdrowie jest źródłem lęku w pandemii. - "Ludzie boją się, że ich plany życiowe nie zostaną zrealizowane. Że życie trzeba będzie przemyśleć od nowa. Lęk może wynikać z destabilizacji, z wybicia z rutyny" - wylicza Kossowska.

     Ekspertka przypomina, że najważniejszym źródłem lęku w pandemii (i innych związanych z nim stanów psychologicznych) jest oczywiście sama choroba i jej konsekwencje, ale lęk może także dotyczyć ograniczonego dostępu do opieki medycznej i niezbędnej pomocy, rozluźnienia więzi społecznych i izolacji, utraty pracy i uszczuplenia zasobów materialnych.

     Badania pokazują, że niepewność i brak poczucia kontroli, będące naturalną konsekwencją nieprzewidywalnego stanu epidemicznego, mogą nasilać w umysłach ludzi "indywidualistyczną i chłodną orientację wymienną, która łączy się ze skłonnością do kalkulowania i wzmożoną gotowością, by zadbać przede wszystkim o własne korzyści" - czytamy w publikacji. Dlatego tak ważne - zdaniem autorów - jest wzbudzenie w człowieku poczucia sprawczości: przekonania, że sobie poradzi. Skuteczność takiego komunikatu zaowocuje działaniami prospołecznymi, a nie antyspołecznymi.

     Zbyt mało uwagi - zdaniem autorów - przykłada się do solidnego rozeznania, co dana społeczność myśli o zagrożeniu. Takie rozeznanie pomaga ich zdaniem profilować komunikaty i zwiększa szansę, że ludzie się do nich zastosują.

     Ponieważ w obliczu kryzysu człowiekiem rządzą emocje, strategii komunikacji nie można opierać tylko na przekazywaniu czystej wiedzy naukowej - czytamy w publikacji. "W oczywisty sposób żadne społeczeństwo - ani polskie, ani żadne inne - nie jest gotowe na to, żeby korzystać z czystej wiedzy naukowej. Potrzebujemy ekspertów, którzy uproszczą wiedzę i sformułują konkluzję. Ta konkluzja ma szansę być łatwiej absorbowana, niż samo wyjaśnianie procesów naukowych" - uważa prof. Kossowska.

     Sporo miejsca autorzy poświęcają tematowi zaufania. Wyjaśniają, na czym polega zaufanie krótkoterminowe i długoterminowe. "Kiedy zaufanie jest niewielkie, nawet najbardziej szczodre i rozległe działania i programy pomocowe są uznawane za nieodpowiednie i nieskuteczne. Barierom związanym z zaufaniem towarzyszy zaprzeczenie, mówienie że problem nie istnieje, lub jego bagatelizowanie" - napisali eksperci.

     Na pytanie, jaką rolę w pandemii mają do odegrania politycy, a jaką naukowcy, Kossowska odpowiada: "widać wyraźnie, że niemożliwe jest podejmowanie decyzji tylko w oparciu o wyniki naukowe. Tak, jak niewłaściwe jest podejmowanie decyzji w oparciu o polityczne interesy". Zwraca też uwagę, że na arenie międzynarodowej coraz częściej debatuje się o tym, w jaki sposób włączać społeczeństwo do procesu decyzyjnego.

"Chodzi o to, żeby pokazać, że za każdą decyzją stoją jakieś powody. Czyli musi być taka przestrzeń, w której politycy wyjaśnią na przykład to, dlaczego nie wdrażają rekomendacji naukowców. Wtedy buduje się relacja" - tłumaczy Kossowska i dodaje: "w pandemii wiedza naukowa dynamicznie przyrasta, a wiadomo, że żaden proces polityczny nie ma takiego tempa. Stały dialog pomaga to zaakceptować".

     Ekspertka podaje też przykład wiedzy naukowej, która nie może być zastosowana w praktyce. - "Z naukowego punku widzenia najszybszą metodą zabicia wirusa jest zamknięcie ludzi w domu na dłuższy okres. A wiadomo przecież, że z perspektywy realizacji celów społecznych i politycznych to nie jest możliwe. Ale to nie może być tajemnica. Ludziom trzeba to tłumaczyć na bieżąco" - podkreśla Kossowska.

     W publikacji "Człowiek w obliczu pandemii" eksperci poświęcili osobny rozdział na temat roli różnic kulturowych w komunikowaniu zagrożenia epidemicznego. Opisane zostały działania społeczności muzułmańskiej i hinduskiej, o których wiadomo, że rdzeniem praktyki religijnej są publiczne zgromadzenia.

"Już w marcu 2020 r. Najwyższa Rada wydała fatwę na temat zakazu zbiorowych modlitw w meczetach, aby w ten sposób zahamować gwałtowny rozwój epidemii COVID-19 () Islamic Relief Worldwide we współpracy ze zgromadzeniem imamów i uczonych muzułmańskich wydał poradnik łączący praktyczne i szczegółowe wskazówki sanitarne z argumentacją natury stricte religijnej. Przesłaniem tej publikacji było również duchowe i psychiczne wsparcie wiernych" - napisali eksperci.

     Autorzy zwrócili uwagę, że w przytoczonych przykładach szczególnie ważna jest zasada nie tyle bezwzględnego zakazu odprawiania czynności religijnych - co mogłoby prowadzić do zniechęcenia, apatii, a nawet agresji wiernych - ile znajdowania twórczych religijno-kulturowych substytutów, dzięki czemu można podtrzymać ideę współpracy społecznej i szacunku wobec milionowych rzesz wyznawców.

Urszula Kaczorowska