Monotonnie, w kółko to samo...

Dzisiaj jest piątek, 17 maja 2024 r. (138 dzień roku) ; imieniny: Brunony, Sławomira, Wery

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

wiadomości
redakcyjne

archiwum


\|	2001-2003	\|	2004-2006	\|	2007-2009	\|	2010-2011	\|	2012-2013	\|	2014	\|	2015	\|	2016	\|	2017	\|	2018	\|	2019	\|	2020	\|	2021	\|	2022	\|	2023	\|

serwis IKP / redakcja / archiwum IKP / rok 2020 / czerwiec / Monotonnie, w kółko to samo...

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Monotonnie, w kółko to samo...

(fot. zbiory autora)

Dalewice, 26-06-2020

     W czasach gdy elektryfikacja była czymś obcym na wsi, funkcjonowały urządzenia napędzane siłą mięśni. Bo przecież trzeba było wprowadzić w ruch młockarnię, sieczkarnię, śrutownik itp. Tam gdzie ludzka tężyzna fizyczna była niewystarczająca, wysługiwano się mocą zwierząt pociągowych. A takim najpowszechniej używanym był koń. To on, ssak nieparzystokopytny napędzał jeden z podstawowych mechanizmów, który zwał się... kierat. Kierat - to starodawne urządzenie, które przy pomocy ruchu obrotowego wokół własnej osi, wytwarzał napęd do poszczególnej maszyny w gospodarstwie. Działał niczym jednobiegowa skrzynia biegów. Cały zestaw napędzany był przy użyciu koni, niekiedy byka lub krowy chodzące, spokojnym rytmem po własnym okręgu.

     Ów konstrukcja, składała się z dwóch kół zębatych (dwie przekładnie zębate). To od liczby zębów kół zębatych (od wielkości przekładni) zależała liczba obrotów wału. Były dwa rodzaje kieratów: szybkoobrotowe z przekładnią dającą 42 obroty wału przy jednym okrążeniu koni zaprzęgniętych do kieratu i wolnoobrotowe - 26 obrotów. Podczas pracy w kieracie konie wykonywały co najmniej dwa okrążenia w ciągu minuty.

     Dla stabilizacji kieratu, na równej powierzchni, umieszczano dodatkową ramę z twardego drewna. Miejsce to musiało być: nie podmakające i suche a ziemię wokół ramy starannie ubijano. Droga po której poruszały się konie w tym sprzęcie, musiała być równa. Ramę smarowano karbolineum od spodu, wkopywano w ziemię i unieruchamiano wbijając mocna pale w czterech, wystających narożnikach ramy od strony, w którą ciągną konie. Drąg transmisyjny (wał) zabezpieczano, robiąc pomost-korytko z desek, a wszystkie połączenia drąga zabezpieczano osłonami.

     Belka pociągowa była wykonana z solidnego, mocnego drewna i umocowana sztywno, aby się nie ruszała w obsadzie. Istotny był stan techniczny rolki dociskowej, regulująca prawidłowe zazębienie kół stożkowych. Sprzęgło bezpieczeństwa w widełkach łączących kierat z drągiem transmisyjnym, pozwalało zatrzymać konie, niezależnie od dalszego - nawet pełnego biegu maszyny.

     W późniejszych czasach gdy ogólnie dostępny i powszechnie stosowany był cement, kierat był ustawiany na betonowym fundamencie i przykręcano go do niego śrubami.

     Z kieratem współpracowała "Przystawka P4"- dawniej PU (wielobiegowa skrzynia), która zwiększała moment obrotowy na daną maszynę. To od kieratu otrzymywała ten napęd, a koło pasowe przystawki z wałem, na którym było ono osadzone, za pomocą obrotnicy ustawiano w kierunku koła pasowego maszyny. Koło pasowe na wale przystawki zamieniano na większe lub mniejsze. Przekładnia kół zębatych przystawki P4 ma przełożenie od 1 do 3, wskutek czego liczba obrotów koła pasowego przystawki jest 3-krotnie większa niż liczba obrotów wału transmisyjnego kieratu. Przy dwóch okrążeniach na minutę kieratu, koło pasowe przystawki obraca się z prędkością 156 obrotów (kierat wolnoobrotowy) i 252 obrotów na minutę (kierat szybkoobrotowy).

(fot. zbiory autora)

     Tenże kierat oprócz funkcji napędowych był też areną popisów miejscowych siłaczy. Często młodzież rywalizowała między sobą w ilości pełnych okrążeń, wprawiając w ruch to oporne urządzenie. A trzeba było nie lada siły, by bez konia zakręcić kilka razy, nawet i choć raz. Ale te ambicje i moce były dopingowane, napędzane zakładami, lub sportową walką o względy panien.

     Niby kierat to zwykłe i proste urządzenie a poniekąd dał zaczyn lokalnym zawodom wiejskich strong-manów. I przy tych sportowych rozgrywkach, był też czas na prawdziwe stosunki sąsiedzko - towarzyskie. Takie już zanikły, prawie całkowicie w obecnej rzeczywistości.

     A kieraty? Jeszcze można gdzieś spotkać u sentymentalnego gospodarza, w muzeum, izbie pamięci lub u gospodarstwie agroturystycznym. A szkoda, bo ich historia, każda z osobna, była inna prawie w każdej zagrodzie. Ten klimat i urok tamtych dni powraca tylko we wspomnieniach...

Przetrwało sławne powiedzenie krążące w społecznym obiegu: Robota taka sama jak w kieracie - czyli monotonie, w kółko to samo.

Marcin Szwaja