KONSTYTUCJA 3 MAJA

Dzisiaj jest niedziela, 06 maja 2024 r. (126 dzień roku) ; imieniny: Beniny, Filipa, Judyty

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

wiadomości
redakcyjne

archiwum


\|	2001-2003	\|	2004-2006	\|	2007-2009	\|	2010-2011	\|	2012-2013	\|	2014	\|	2015	\|	2016	\|	2017	\|	2018	\|	2019	\|	2020	\|	2021	\|	2022	\|	2023	\|

serwis IKP / redakcja / archiwum IKP / rok 2018 / kwiecień / KONSTYTUCJA 3 MAJA

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

KONSTYTUCJA 3 MAJA

(fot. pl.wikipedia.org)

Proszowice, 28-04-2018

     Konstytucja (z łac. constituo - ustanowienie) jest aktem prawnym posiadającym najwyższą moc prawną, określa on fundamentalne zasady ustroju politycznego i ekonomicznego państwa, a także wskazuje jaki jest status prawny jednostek żyjących w nim. Każda konstytucja zawiera zbiór najważniejszych zasad, norm, praw i procedur regulujących sposób funkcjonowania systemu politycznego i reguluje związek między jednostką a władzą.

     Za pierwszą historycznie uznaje się konstytucję Stanów Zjednoczonych Ameryki z dnia 17 września 1787 roku. Za drugą na świecie, a pierwszą w Europie, uznaje się najczęściej polską Konstytucję 3. Maja z 1791 roku. Należy zaznaczyć, że czasami za pierwszą na świecie i pierwszą w Europie uznawana jest konstytucja Korsyki uchwalona w listopadzie 1755 roku. Ponadto, brana jest pod uwagę również konstytucja Szwecji z 1772 roku. Jednak nie można ich uznać za nowoczesne konstytucje, wyrażającą wolę narodu, ponieważ nie uwzględniały wszystkie fundamentalne zasady ustroju politycznego i ekonomicznego, potrzebne do funkcjonowania społeczeństwa w nowoczesnym państwie, były konstytucjami narzuconymi przez władcę a nie dziełem przedstawicieli narodu.

Polska Konstytucja 3. Maja. Największym osiągnięciem legislacyjnym Sejmu Czteroletniego (Sejmu Wielkiego) obradującego od października 1788 do maja 1792 roku było uchwalenie 3. maja 1971 roku Ustawy Rządowej - konstytucji. Ustawa Rządowa z 3. maja 1971 roku była pierwszą, pisaną nowoczesną polską konstytucją, która dokonała zasadniczej zmiany przestarzałego ustroju politycznego Rzeczpospolitej. W preambule konstytucji zapisano ...niniejszą Konstytucyję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy, dopóki by naród w czasie prawem przepisanym wyraźną swoją wolą nie uznał potrzeby odmienienia w niej jakiego artykułu. Do której to Konstytucyi dalsze ustawy Sejmu teraźniejszego we wszystkim stosować się mają.

     Zgodnie z konstytucją przestaje istnieć Rzeczypospolita Obojga Narodów (Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego), a w jej miejsce zostaje powołana Rzeczpospolita Polska. Zostaje wprowadzony podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą oraz wolność wyznania, jednak religią panującą pozostawał katolicyzm - Przejście od wiary panującej do jakiegokolwiek wyznania jest zabronione pod karami apostazji.

     Na mocy Konstytucji 3. Maja zmieniono: Polska stała się monarchią dziedziczną, likwidacji uległa odrębność urzędów Polski i Litwy, zniesiono liberum veto, wolne elekcje, konfederacje. Podstawowym organem władzy ustawodawczej miał być Sejm decydujący większością głosów, a władzy wykonawczej - Straż Praw (odpowiednik obecnej Rady Ministrów), w skład której weszli król, prymas, 5 ministrów i dwóch sekretarzy bez prawa głosu. Straż Praw przejmowała nadzór nad wszystkimi urzędami za pośrednictwem czterech wspólnych dla Korony i Litwy komisji wielkich (kolegialne ministerstwa: Wojska, Skarbu, Policji i Edukacji Narodowej).

     Głową rządu stawał się król - jego decyzje, żeby weszły w życie, wymagały kontrasygnaty ministrów. Wprowadzono rzecz dotąd na świecie nie znaną, odpowiedzialność członków rządu przed sejmem. Złamano zasady nieingerencji państwa w sprawy chłopów a mianowicie, że przyjmuje się lud rolniczy (...) pod opiekę prawa i rządu krajowego. Szlachcie ustawa gwarantowała wszystkie swobody, wolność, prerogatywy, pierwszeństwo w życiu prywatnym i publicznym oraz zabezpieczono szlachcie nietykalność osobistą i własnościową. Utrzymana została zwierzchność dominialna szlachty nad chłopstwem. Zagwarantowano także wolność osobistą przybywającym do kraju osadnikom.

     Autorami projektu konstytucji byli w szczególności: marszałek wielki litewski, działacz polityczny Ignacy Potocki, król Stanisław August Poniatowski i ks. Hugo Kołłątaj, któremu przypisuje się ostateczną jej redakcję. Twórcy Konstytucji 3. Maja określili ją jako ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny.

Obalenie Konstytucji 3. Maja. Konstytucja przetrwała czternaście miesięcy zanim została obalona przez armię rosyjską wraz z konfederacją targowicką. Prawa jakie wprowadzała do zdemoralizowanej przez przywileje Rzeczypospolitej, były nie do zaakceptowania przez warstwę magnacką. Magnateria nie mogła kupczyć ustawami, czyli zgłaszać liberum veto ustami przekupionych posłów, co było poprzednio robione często na zlecenie agentów rosyjskich i pruskich. Uchwalenie konstytucji spowodowało również wrogość Imperium Rosyjskiego, które od 1768 roku było protektorem Rzeczypospolitej.

     W dniu 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu przeciwnicy reform Sejmu Czteroletniego z generałem artylerii koronnej Stanisławem Szczęsnym Potockim, hetmanem wielkim koronnym Franciszkiem Ksawerym Branickim i hetmanem polnym koronnym Sewerynem Rzewuskim na czele, pod hasłem obrony zagrożonej wolności, zawiązali za zgodą Rosji (carycy Katarzyny II) konfederację przeciw królowi Stanisławowi Augustowi i Konstytucji 3. Maja - sporządzono akt konfederacji. Zawiązała się konfederacja, którą później nazwano targowicką, od nazwy miejscowości Targowica.

     Przywódcy konfederacji uzgodnili z carycą Katarzyną II, że po dotarciu do Polski ogłoszą jej akt w miejscowości Targowica nad Siniuchą w południowo - wschodniej części Rzeczypospolitej. Dokument miał być przedatowany na 14 maja 1792 roku.

     18 maja 1792 roku wojska rosyjskie w liczbie około 98 tysięcy wkroczyły do Polski. Wojsko polskie znacznie ustępowało armii rosyjskiej, pod względem liczebności, wyszkolenia i wyposażenia. Armia polskie liczyła około 70 tysięcy, w tym większość stanowili rekruci. Do większych bitew doszło w czerwcu pod Mirem i pod Zieleńcami (na pamiątkę zwycięstwa król ustanowił Order Virtuti Militari). W lipcu Polacy stoczyli nierozstrzygnięty bój pod Dubienką. W walkach wsławił się Tadeusz Kościuszko.

     Mimo kilku wygranych bitew, kiedy wojska rosyjskie dotarły pod Warszawę. Król uznał dalszy opór za bezcelowy i 23 lipca 1792 roku przedstawił rosyjskie ultimatum na naradzie zwołanej na Zamku Królewskim. Za jego przyjęciem opowiedziało się siedem osób. Był wśród nich podkanclerzy koronny Hugo Kołłątaj, który ponaglał króla do przystąpienia do konfederacji targowickiej, by nie przelewać więcej krwi Polaków. Pięciu uczestników zebrania, w tym m.in. marszałek sejmu Stanisław Małachowski i marszałek konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego Kazimierz Nestor Sapieha, głosowało za kontynuowaniem wojny. Król zdecydował się na kapitulację i przyłączenie do targowiczan, którzy byli przeciwnikami uchwalonej 3. maja konstytucji.

     Dla zwolenników Konstytucji 3. Maja konfederacja targowicka stała się symbolem zdrady narodowej. Podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku Sąd Najwyższy Kryminalny, wielu jej przywódców, skazał na śmierć i infamię (niesławę i hańbę) oraz publicznie ich wieszano na szubienicy. Na tych, których nie udało się schwytać, m.in. na Stanisławie Potockim, Sewerynie Rzewuskim i Franciszku Branickim, wykonano kary śmierci na wizerunku skazanych (in effigie).

Słowo "targowica" jest po dziś dzień synonimem zamierzonego działania na szkodę ojczyzny.

     Epilogiem wojny polsko - rosyjskiej 1792 i rządów Targowicy był II rozbiór Polski, dokonany w styczniu 1793 roku przez Rosję i Prusy.

opracował: Andrzej Powidzki