Mija 20 lat od POWODZI TYSIĄCLECIA

Dzisiaj jest sobota, 27 kwietnia 2024 r. (118 dzień roku) ; imieniny: Sergiusza, Teofila, Zyty

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

wiadomości
redakcyjne

archiwum


\|	2001-2003	\|	2004-2006	\|	2007-2009	\|	2010-2011	\|	2012-2013	\|	2014	\|	2015	\|	2016	\|	2017	\|	2018	\|	2019	\|	2020	\|	2021	\|	2022	\|	2023	\|

serwis IKP / redakcja / archiwum IKP / rok 2017 / lipiec / Mija 20 lat od POWODZI TYSIĄCLECIA

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Mija 20 lat od POWODZI TYSIĄCLECIA

lipiec 1997 - widok z powietrza, zalany obszar pomiędzy Wrocławiem a Oławą (fot. Andrzej Powidzki)

Proszowice, 10-07-2017

Do 1997 roku największą powódź na Odrze spowodowały wezbrania z lipca 1903 roku. Nieco mniejsza była powódź z lipca i sierpnia 1854 roku. Ze względu na różny stopień hydrotechnicznej zabudowy i gospodarcze wykorzystanie Odry i jej doliny porównywanie powodzi z roku 1997 z powodziami z 1854 r. i 1903 r. nie daje właściwego obrazu. Niezależnie od tego powódź z lipca 1997 roku na Odrze i niektórych jej dopływach swoimi rozmiarami przekroczyła praktycznie wszystkie dotychczasowe najwyższe stany poziomu wody z poprzednich powodzi i wyrządziła największe szkody.

Wysokie i nadzwyczaj intensywne opady deszczu spowodowały duży spływ wód opadowych i gwałtowny ich przybór. W dorzeczu górnej Odry kulminacje wystąpiły już 7 lipca na rzece Opawie wraz z dopływami oraz rzece Bela w Republice Czeskiej. W procesie formowania się fali powodziowej, ze względu na gospodarkę wodną na zbiornikach, główną rolę odegrały fale z górnej Odry i Opavy. Fale tych rzek nałożyły się w fazie kulminacji, dając wysoką falę w Bohuminie. Wezbrane małe i duże dopływy prawostronne i lewostronne, bezpośrednio wpadające do Odry, powodowały dalszy wzrost stanów wody. Zalane zostały prawie wszystkie miejscowości i duże miasta w dolinie Odry. Ucierpiały Racibórz, Koźle, Opole, Brzeg, Oława i Wrocław.

***

Dramat, który Wrocław przeżył w czasie wielkiej powodzi w lipcu 1997 roku, przyszedł w chwili, kiedy - jak się wydawało, włodarze miasta zakończyli ważny etap przywracania dawnej świetności miasta. Lipcowe dni grozy nie poszły w zapomnienie. Wydarzenia tamtych dni stały się już elementem wrocławskiej historii, której bohaterami są nie tylko włodarze miasta - kierownicy akcji powodziowej, ale przede wszystkim wrocławska, najczęściej bezimienna społeczność. Mieszkańcom i zwiedzającym Wrocław, o tym katastroficznym wydarzeniu przypominają:

pomnik Powodzianka przy moście Uniwersyteckim, odsłonięty w pierwszą rocznicę powodzi oddaje hołd wszystkim bezimiennym wolontariuszom, w tym ratującym przed zniszczeniem zbiory biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego - rzeźba przedstawia kobietę dźwigającą książki;
krzyż przy moście Trzebnickim z zaznaczonym na niebiesko najwyższym poziomie wody z lipca 1997 roku;
tablica wmurowana w Most Młyński Południowy na Ostrowie Tumskim, upamiętnia walkę wrocławian z żywiołem;
tabliczki, na gmachu Naczelnej Organizacji Technicznej przy ul. Józefa Piłsudskiego oraz na budynku przy ul. Romualda Traugutta 107-109, z zaznaczonym poziomem wody z lipca 1997.

Wrocław - Most Uniwersytecki - Powodzianka (fot. Andrzej Powidzki)

     W 1997 roku wydawało się, że Wrocław posiada dostateczny system zabezpieczenia przeciwpowodziowego, na którego budowę zdecydowano się natychmiast po ogromnych stratach, jakie powódź poczyniła w 1903 roku. Niezależnie od stanu technicznego obwałowań, istniejący system wraz z budowlami wodnymi był przygotowany na bezpieczne przeprowadzenie przez Wrocław wody, której wielkość przepływu wynosi 2200 m³/s. W przypadku przepływów wyższych, jak to miało miejsce podczas powodzi w sierpniu 1977 roku nadmiar wód miał być przeprowadzany poza obrębem miasta, doliną Oławy i Widawy. Na skutek znacznego pogorszenia się wody w rzece Odrze, nie można było wypuszczać jej na teren polderu Oławka, gdzie zlokalizowane są ujęcia wody dla wodociągów miasta Wrocławia - jednak lipcowa powódź nie oszczędziła tych terenów i zalane ujęcia wody stały się największym zagrożeniem epidemicznym dla Wrocławia. Pewnego ograniczenia wymagał również zrzut wód odrzańskich do doliny Widawy, ze względu na konsekwencje podtopień coraz bardziej zagospodarowanych terenów przyległych. Podczas lipcowej powodzi był taki zamiar, ale ze względu na ostry protest mieszkańców tych terenów nie został zrealizowany.

     Kulminacyjna fala powodziowa nadciągnęła do stolicy Dolnego Śląska dokładnie w sobotę 12 lipca. Brak możliwości systemowego sterowania odpowiednimi obiektami hydrotechnicznymi i ogromnych rozmiarów fala powodziowa spowodowały powstanie wielu przerwań wałów, między innymi przerwanie lewego wału Odry o łącznej długości 175 metrów we wsiach Siedlce i Kotowice - teren gm. Oława i gm. Święta Katarzyna - spowodowały atak wód powodziowych na wschodnie dzielnice, a następnie na centrum Wrocławia.

     Woda wykorzystała obniżenie terenowe miejscowości Siechnice, Radwanice i osiedli: Brochowa, Księże Małe i Księże Wielkie oraz basenu Oławki, zalała ulicę Opolską i Krakowską, a następnie ulicami Traugutta i Kościuszki wlała się do centrum miasta. W centrum miasta przeszła pozornie niezauważalnym obniżeniem wzdłuż ulicy Podwale i ulicą Piłsudskiego do Dworca Świebodzkiego, następnie ulicą Braniborską przez Osiedle Szczepin i dalej do Odry. Zalała osiedla Popowice i Kozanów. W miejscach większego naporu woda przerwała wały, m.in. na Osiedlu Zacisze, Zalesie, niszczyła budowle wodne. Fala powodziowa wdarła się również od strony północnej, zalewając Wojnów, Kowale, Psie Pole.

     W 1997 roku wielka lipcowa powódź przeszła tą sama drogą co poprzednie. Pod wodą znalazło się około 35% obszaru Wrocławia. Zalanych zostało ponad 3500 budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, Zakłady Wodociągowe i przemysłowe, zniszczona została w 60% sieć ciepłownicza, a także energetyczna i telefoniczna. Lokalnie w centrum miasta głębokość wody sięgała do 3,5 m (ulica Kościuszki, osiedla: Szczepin i Kozanów, Dworzec Nadodrze).

zasięg zalewu miasta Wrocławia podczas powodzi lipcowej 1997 (fot. IMiGW)

***

Analiza istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej i przebiegu lipcowej powodzi w dorzeczu Odry w 1997 roku wykazały, że ówczesny system ochrony przeciwpowodziowej nie spełnił swojego zadania. Powódź na Odrze i większości jej dopływów osiągnęła rozmiary przekraczające skuteczne przeciwdziałanie tak wielkiemu zagrożeniu powodziowemu. Pojemność zbiorników okazała się za mała, a większość urządzeń hydrotechnicznych i wałów nie wystarczająca do skutecznej ochrony. Duże aglomeracje miejskie i przemysłowe oraz znaczne obszary o wysokiej kulturze rolnej nie miały odpowiednio wysokiego - dobrego zabezpieczenia przeciwpowodziowego.

Znaczną część obwałowań Odry zbudowano w XIX wieku, po dwóch wielkich powodziach 1903 i 1905 roku. Podczas powodzi lipcowej 1997 roku wały miały już 80 lat, a tylko przez 50 lat mogą obwałowania pełnić dobrze swoją funkcję bez gruntownych napraw i modernizacji. Ówczesna, dość ograniczona wiedza o gruncie jako materiale do budowy wałów, a także względy ekonomiczne spowodowały, że istniejące konstrukcje miały i mają dotąd szereg wad, które ujawniają się w czasie wezbrań w postaci filtracji, co sprzyja powstawaniu licznych przesiąków przez korpus i podłoże, co prowadzić może do utraty ich stateczności.

Wrocław - Most Młyński Płd. - tablica upamiętniająca zmagania ludzi z powodzią w 1997 r. (fot. Andrzej Powidzki)

W pierwszych latach poprzedniego stulecia, wraz z modyfikacją obwałowań, wydzielono po obu brzegach rzeki Odry tereny przystosowane do zalewania w okresach powodzi, zwane polderami. Wówczas poldery obejmowały powierzchnie 5983 ha i miały pojemność 69,8 mln m³. Zalewanie ich następuje samoczynnie przy stosunkowo niskich jeszcze stanach, a z chwilą nadejścia kulminacji nie stanowią już znaczącej retencji. Podczas powodzi lipcowej 1997 wszystkie zostały zalane.

Ostatnia powódź wykazała, że wiele wałów jest zbyt niska dla ochrony ważnych aglomeracji miejskich i przemysłowych oraz obszarów o wysokiej kulturze rolnej. Jednak ich podwyższenie musi być uzależnione od budowy zbiorników, które potrafią zrekompensować odcinaną wałami retencję dolinową nie podwyższając stanów wód. Przed powodzią lipcową 1997 roku na kształtowanie się kulminacji fali na Odrze miały wpływ duże zbiorniki retencyjne: Otmuchów i Nysa na rzece Nysa Kłodzka, Turawa na rzece Mała Panew i Mietków na rzece Bystrzyca.

***

Powódź, która w lipcu 1997 roku nawiedziła południowo - zachodnią Polskę w dorzeczu Odry nazwano powodzią tysiąclecia. Był to kataklizm, który pochłonął 54 ofiar śmiertelnych, spowodował olbrzymie straty gospodarcze i społeczne. Doprowadziło też do znacznych strat w środowisku przyrodniczym. W całej Polsce pod wodą znalazło się wówczas ok. 672 ha ziemi, a zalanych lub podtopionych zostało 1358 miejscowości, z miejsc zamieszkania ewakuowano 162 tys. osób. W zasięgu oddziaływania wód powodziowych znalazło się ok. 1,2 mln ludzi. W różnych źródłach literaturowych można spotkać zbliżone, choć niekoniecznie identyczne wartości.

Te tragiczne w skutkach wydarzenia zwróciły uwagę opinii publicznej i środowisk politycznych na problemy zagospodarowania Odry i jej dorzecza, zwłaszcza w aspekcie bezpieczeństwa powodziowego. Stworzyły przychylny klimat do podjęcia strategicznych działań w całym dorzeczu. Efektem było opracowanie Programu dla Odry - 2006. Jego zasadniczym celem było zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki wodnej dorzecza Odry, uwzględniającej zarówno potrzeby zabezpieczenia przeciwpowodziowego, sporządzenia prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, ochrony czystości wody i środowiska przyrodniczego, jak również potrzeby transportowe, ogólno - gospodarcze oraz konsumpcyjne. Chociaż zaplanowano działania, które wprowadzają trwałe zmiany z punktu widzenia środowiska, to jego priorytetem było zapewnienie skutecznej ochrony przeciwpowodziowej zarówno dużych skupisk ludzkich, majątku, jak i maksymalnie możliwej ochrony cennych siedlisk przyrodniczych. "Program dla Odry - 2006" stał się średniookresową strategią modernizacji Odrzańskiego Systemu Wodnego.

medal pamiątkowy za niesienie pomocy w czasie powodzi 97 (fot. zbiory autora)

     W okresie pierwszych 8. lat realizacji Programu nastąpiły zmiany o charakterze politycznym i ustrojowym, zarówno spowodowane wejściem Polski do Unii Europejskiej, jak i powstaniem w międzyczasie nowych regulacji prawnych, planów i strategii, nie tylko polskich ale i europejskich, mających istotny wpływ na Odrzański System Wodny.

     Mając te wszystkie aspekty na uwadze, Komitet Sterujący Programem dla Odry - 2006 podjął w 2008 roku decyzję o konieczności dokonania aktualizacji Programu, stanowiącej podstawę dla dokonania nowelizacji ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego "Program dla Odry - 2006". Zaktualizowany "Program dla Odry - 2006" obejmuje pełny zakres rozwiązań ochrony przed powodzią, bazując na ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne (Dz. U. z 2005 Nr 239 poz. 2019 z późn. zm.) oraz dyrektywie 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (tzw. dyrektywa powodziowa). Obok zagadnienia podstawowego, jakim jest ochrona przeciwpowodziowa, uwzględnia on również skorelowane z nim aspekty ochrony środowiska.

     Objęte aktualizacją zamierzenia, które zostały zaplanowane do realizacji rozłożono na lata 2010 - 2015 zgodnie z założeniami i horyzontem czasowym Strategii Rozwoju Kraju. Wskazano również zadania, których data realizacji jest dużo późniejsza - do 2025 roku, ze względu na koszt zaplanowanych wszystkich inwestycji i harmonogramu prac oraz starannego przeprowadzenia procedur środowiskowych i wyboru optymalnego wariantu technicznego.

     Z dniem 1 stycznia 2015 roku wygaszono "Program dla Odry - 2006" na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o uchyleniu ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego "Program dla Odry - 2006" (Dz. U. z 2014 poz. 1856), na rzecz tzw. "Masterplanów", tj. przejściowych dokumentów strategicznych dla dorzecza Odry. Uzasadnieniem dla tego kroku było, że Polska jako kraj UE jest zobowiązany do wdrożenia jednolitego sposobu gospodarowania wodami i ochrony przeciwpowodziowej oraz rezygnacji z sektorowych i regionalnych planów w tym zakresie. "Masterplan" czyli nadrzędny dokument precyzuje, co należy w pierwszej kolejności budować w dorzeczu Odry, aby zapewnić bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mieszkańców.

Wrocław - Odra, Jaz Różanka (fot. Andrzej Powidzki)

     Wraz z wygaszeniem Programu dla Odry - 2006 i wprowadzenie dokumentów przejściowych tzw. "Masterplanów" skreślono z programu sporo zaplanowanych inwestycji przeciwpowodziowych w nadodrzańskich województwach.

Powodzie na Dolnym Śląsku występowały w dalekiej i bliskiej nam przeszłości i należy liczyć się z tym, że będą się zdarzały również w przyszłości.

     Jest nadzieja, że inwestycje realizowane w ramach "Programu dla Odry 2006", między innymi zmodernizowany Wrocławski Węzeł Wodny, budowany zbiornik Racibórz Dolny i stopień wodny w Malczycach na rzece Odrze oraz inne urządzenia i obiekty hydrotechniczne, a także kilometry zmodernizowanych już wałów przeciwpowodziowych zapewnią skuteczną ochronę przeciwpowodziową miast, miasteczek i wsi zlokalizowanych w dolinach rzek oraz chronić będą obszary o wysokiej kulturze rolnej i cenne siedliska przyrodnicze przed wielką wodą.

     Podsumowując pragnę przypomnieć, iż w przypadku powstania klęski żywiołowej lub innego zdarzenia noszącego znamiona kryzysu, właściwy terytorialnie organ administracji rządowej i samorządowej (wojewoda, starosta, burmistrz, wójt i prezydent miasta) jest odpowiedzialny za podejmowanie wszelkich działań zmierzających do likwidacji zagrożenia i minimalizacji jego skutków.

Andrzej Powidzki