Precedencja - rzecz ważna

Dzisiaj jest piątek, 03 maja 2024 r. (124 dzień roku) ; imieniny: Jaropełka, Marii, Niny	Święto Konstytucji 3 Maja,+NMP Królowej Polski

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

wiadomości
redakcyjne

archiwum


\|	2001-2003	\|	2004-2006	\|	2007-2009	\|	2010-2011	\|	2012-2013	\|	2014	\|	2015	\|	2016	\|	2017	\|	2018	\|	2019	\|	2020	\|	2021	\|	2022	\|	2023	\|

serwis IKP / redakcja / archiwum IKP / rok 2017 / kwiecień / Precedencja - rzecz ważna

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Precedencja - rzecz ważna

60. rocznica podpisania Traktatów Rzymskich (fot. KPRM)

Proszowice, 26-04-2017

     Każdemu z nas zdarzyło się osobiście brać udział w ważnych uroczystościach rocznicowych, bądź oglądać transmisje telewizyjne, z takich uroczystości, na których ważne osobistości były w kolejności witane, zabierały głos, zajmowały miejsca podczas oficjalnych spotkań z udziałem władz państwowych i samorządowych i były ustawiane do wspólnej fotografii. Zapewne większość osób nie zastanawia się dlaczego to wszystko odbywa się w takim porządku, kolejności. I czy w ogóle istnieje taki z góry ustalony porządek? Odpowiedź jest prosta - istnieje, decyduje o tym precedencja.

     Termin precedencja wywodzi się z języka łacińskiego (praecedentia - to co poprzedza) i oznacza pierwsze miejsce, pierwszeństwo, prym. Precedencja jest podstawowym elementem protokołu dyplomatycznego, odgrywa także ważną rolę w życiu publicznym i prywatnym. Pozwala okazać szacunek należny osobom piastującym zaszczytne stanowiska - porządkując hierarchię ważności funkcji i stanowisk w państwie, a w życiu prywatnym daje możliwość uhonorowania i wyróżnienia osób szczególnie dla nas ważnych. Pozwala ustalić prawidłową kolejność powitania i prezentacji zaproszonych gości, reguluje także wzajemne stosunki, określając gdzie poszczególne osoby zajmują miejsca na przykład podczas oficjalnych uroczystości, wspólnej grupowej fotografii, prowadzonych obrad, itp. Przestrzeganie zasad precedencji ułatwia organizację uroczystości, spotkań i pomaga uniknąć ryzyka urażenia godności zaproszonych gości.

     Zdjęcie wspólne przywódców państwowych z okazji 60. rocznicy podpisania Traktatów Rzymskich, na którym polska premier jest dostrzegalna w ostatnim rzędzie uczestników, oburzyło wielu Polaków, a w szczególności internautów, którzy krytykowali brak uprzejmości organizatorów spotkania wobec kobiet.

     Kolejność ustawienia przywódców do tego zdjęcia, dla Dziennika.pl wyjaśnił specjalista od protokołu dyplomatycznego, dr Janusz Sibora: o miejscu podczas wykonywania tradycyjnego family photo decydują dwa czynniki: ranga urzędu, czyli prezydenci przed premierami oraz czas pełnienia funkcji.

     Specjalista od protokołu dyplomatycznego tłumaczy - chociaż najczęściej stosowaną regułą jest ustawianie przywódców w kolejności alfabetycznej, w tym przypadku zrezygnowano z niej i zastosowano inną zasadę. Po prawej i lewej naprzemiennie ustawiono polityków, najpierw prezydenci, potem premierzy w zależności od czasu sprawowania przez nich władzy. W wyniku tej reguły, premier Szydło znalazła się w ostatnim rzędzie. Swoją funkcję premier Polski sprawuje od listopada 2015 roku, co lokuje ją obok premiera Danii sprawującego funkcję od czerwca 2015 roku, a premierem Łotwy sprawującym funkcję od lutego 2016 roku. Inne obecne na szczycie Europejskim kobiety: kanclerz Niemiec Angela Merkel (funkcja od 2005) i prezydent Litwy Dalia Grybauskaite (funkcja od 2009), dlatego znalazły się w pierwszym rzędzie uczestników na zdjęciu.

Precedencja stanowisk i funkcji publicznych w Polsce

Zagadnienie precedencji zdecydowanie bardziej złożone okazuje się na szczeblu administracji państwowej i samorządowej. Obecnie nie ma jednoznacznie obowiązującej i określonej prawem precedencji w Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowana w praktyce precedencja zależy od zajmowanego stanowiska.

W ustalaniu precedencji powinno się jednak uwzględniać hierarchię stanowisk państwowych określoną w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, wraz z kolejnością stanowisk na niższych szczeblach powstałych po wprowadzeniu w Polsce nowego podziału terytorialnego obowiązującego od 1 stycznia 1999 roku, oraz uwzględniać stanowiska - funkcje powstałe z chwilą gdy Polska 1 maja 2004 roku stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, np.: eurodeputowanego.

Przedstawiane na stronach internetowych przez różnych autorów, wykazy precedencji stanowisk i funkcji publicznych w Polsce wskazują, że wątpliwości u ich autorów nie budzą tylko cztery pierwsze najważniejsze stanowiska w naszym państwie:

Prezydenta RP;
Marszałka Sejmu;
Marszałka Senatu;
Prezesa Rady Ministrów.

Pozostałe miejsca precedencji różnią się od siebie kolejnością w zależności od źródła publikacji materiałów.

Oprócz podejmowania prób znalezienia ujednoliconej precedencji najwyższych stanowisk w państwie, administracji samorządowej, należy zwrócić uwagę na próby wewnętrznego uregulowania precedencji w poszczególnych resortach i podmiotach na wszystkich szczeblach władzy. W przeważającej liczbie są to uregulowania zwyczajowe lub określone na podstawie wewnętrznej decyzji szefa resortu. Z tym ostatnim mamy do czynienia na przykład w Ministerstwie Obrony Narodowej.

Nieco lepiej przedstawiają się prezentowane precedencje na szczeblu władz wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Dostępne listy hierarchii stanowisk i funkcji władz samorządowych są na ogół porównywalne i nie budzą większych wątpliwości związanych z precedencją piastowanych urzędów.

Precedencja korpusu dyplomatycznego

W Polskim ustawodawstwie ściśle określone zostały zasady regulujące procedencję w korpusie dyplomatycznym - kolejność pierwszeństwa przedstawicieli innych krajów. Oparte są one na Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 roku (Dz.U. z 1965 r. nr 37, poz. 232). Ustala ona między innymi trzy klasy szefów misji dyplomatycznych: ambasadorów i nuncjuszy, posłów i internuncjuszy oraz chargé d'affaires. Najstarsi rangą są szefowie misji należących do pierwszej klasy: ambasadorowie i nuncjusze, niżsi są szefowie drugiej klasy: posłowie i internuncjusze, oraz najniżsi trzeciej klasy są chargé d'affaires. Pierwszeństwo w obrębie klas, z wyjątkiem nuncjuszy, jest zależne od daty złożenia głowie państwa listów uwierzytelniających, a w przypadku chargé d'affaires - od daty wręczenia ministrowi spraw zagranicznych listów wprowadzających. Pierwszeństwo zależy zatem od klasy i czasu sprawowania funkcji. Jest to tzw. precedencja dynamiczna, która powoduje stałe zmiany w porządku pierwszeństwa w zależnościom zmian wynikających z zakończenia pobytu na placówce zagranicznej dotychczasowych ambasadorów i rozpoczęcia misji przez nowo przybyłych przedstawicieli dyplomatycznych.

Pierwszeństwo misji dyplomatycznej jest konsekwentnie ściśle związane z pierwszeństwem jej szefa. Na czele korpusu dyplomatycznego stoi dziekan, który nie jest mianowany ani wybierany. Spośród szefów misji dziekanem zostaje ambasador najdłużej przebywający w kraju przyjmującym. W krajach o tradycji katolickiej zwyczajowo dziekanem korpusu dyplomatycznego jest nuncjusz apostolski, niezależnie od czasu pobytu na placówce. Przyznanie takiego przywileju funkcji stosuje się obecnie w około 50 krajach, w tym także w Polsce. Rangę innych członków misji dyplomatycznej ustanawia kraj wysyłający, kierując się praktyką międzynarodową.

Stopnie dyplomatyczne w polskiej służbie zagranicznej ustanowione zostały w ustawie o służbie zagranicznej z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz.U. z 2001 r. nr 128, poz. 1403, tekst jednolity Dz.U. z 2017 r. poz. 161). Dla licznego korpusu konsularnego mającego siedzibę poza Warszawą zasady regulujące jego precedencję wynikają z Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 r. (Dz.U. z 1982 r. nr 13 poz.98).

Precedencja w praktyce - niektóre zasady

Mimo, że zasada precedencji jest w wielu przypadkach jasno sprecyzowana, to jednak czasem życie weryfikuje reguły jej działania. Prześledźmy teraz kilka sytuacji, w których zastosowanie będzie miała precedencja:

Precedencja podczas uroczystości publicznej. Organizacja uroczystości publicznej wymaga ustalenia celu, przygotowania jej scenariusza oraz oprawy ceremonialnej, ustalenia szczebla uczestnictwa władz i stworzenia właściwych warunków bezpieczeństwa. Wyznaczyć należy również osobę prowadzącą - "mistrza ceremonii", "prowadzącego". Niezależnie od stopnia formalności uroczystości - spotkania, za prawidłowy przebieg odpowiada zawsze gospodarz terenu.

     Zaproszone osobistości przybywają na uroczystości w porządku odwrotnym do wysokości ich rangi, czyli im ranga wyższa, tym późniejsze przybycie. Najważniejszy gość przybywa ostatni. Ważni goście powinni być witani przez przedstawiciela organizatorów przy wejściu do budynku lub na teren, na którym ma odbywać się uroczystość i prowadzeni przez niego do przygotowanych dla nich miejsc. Na najważniejszego gościa oczekiwać, powinien, osobiście główny organizator i prowadzi go ku jego miejscu. Z chwilą wejścia najważniejszego gościa na salę wszyscy zgromadzeni wstają na znak szacunku i siadają dopiero wtedy, gdy zajmie on swoje miejsce.

     Zasada pierwszeństwa prawej strony (prawej ręki) dla wyznaczenia ważności miejsc w prezydium oznacza, że najważniejsza osoba, która jest głównym organizatorem przewodniczy obradom, zasiada pośrodku, kolejne według porządku po jej prawej i lewej ręce. Jeśli do prezydium zaprasza się osobę zajmującą jedno z najwyższych stanowisk w państwie, przewodniczący obradom ustępuje jej swe miejsce i zasiada po jej lewej ręce. O zasadzie prawej ręki pamiętać należy również przy wspólnym występowaniu na scenie (trybunie) oraz podczas pozowania do zdjęć.

     Bywa, że osoby zajmujące wysokie stanowiska delegują na uroczystość, w swoim imieniu, przedstawicieli. Taki delegat nie może korzystać z precedencji osoby która go wysłała, ani mieć pierwszeństwa przed osobą obecną na uroczystości, której z racji zajmowanego stanowiska przysługuje wyższa precedencja od osobistej precedencji osoby delegowanej.

     Warto też pamiętać, że posłom i senatorom, jako przedstawicielom narodu, winna przysługiwać w województwie, powiatach, gminach precedencja przed wszystkimi lokalnymi stanowiskami administracji rządowej i samorządowej.

     Pierwszeństwo zabrania głosu przypada gospodarzowi, który wita zgromadzonych i zaproszonych gości. Należy ograniczyć liczbę osób wymienianych z nazwiska i funkcji do najważniejszych gości, a nawet wyłącznie do głównego zaproszonego. Przemówienie powitalne powinno być krótkie, gdyż gospodarz nie powinien skupiać na sobie uwagi zebranych, a jedynie przedstawić cel uroczystości i jej planowany przebieg. Głos przekazuje się kolejnym mówcom zgodnie ze starszeństwem piastowanych przez nich stanowisk. Zwyczaj stosowany w Polsce każe, by pierwsza po gospodarzu wystąpiła najważniejsza osobistość.

Powitanie osób. Powitanie jest bardzo ważnym gestem rozpoczynającym każde spotkanie, aby przebiegało w miłej atmosferze. Najczęstszym błędem w etykiecie towarzyskiej jest witanie się zaraz po wejściu do domu, w przedpokoju w okryciu wierzchnim. Zasada jest prosta - po wejściu do domu, zdejmujemy okrycia, przechodzimy dalej do pomieszczenia reprezentacyjnego i dopiero witamy się, zaczynając od pani i pana domu. Gospodarz spotkania, bez względu na status gości, jako pierwszy wita przychodzących gości i pierwszy podaje rękę.

     Wszystkie osoby wchodzące do pomieszczenia, w którym znajdują się już inne osoby, witają pierwsi już obecnych - bez względu na wiek, płeć i zajmowane stanowisko osób w pomieszczeniu.

     Generalna zasada stanowi, ze pierwsza kłania się osoba niższa rangą, czyli mężczyzna kobiecie, podwładny przełożonemu, młodszy starszemu. Zauważenie osoby ważniejszej wyrażone słownym powitaniem jest wyrazem okazania jej szacunku. Do ważniejszej osoby należy decyzja czy poda rękę, czy zatrzyma się na chwilę aby zamienić kilka słów, czy tylko odwzajemni pozdrowienie.

     O formie powitania, czyli o podaniu ręki, decyduje osoba ważniejsza, mająca wyższy status hierarchii precedencji. Zachowanie przeciwne uznane jest za wymuszenie i chęć spoufalenia się. Tak więc pierwszy rękę wyciągnie przełożony do podwładnego, osoba starsza do młodszej, a kobieta do mężczyzny.

Przedstawianie osób. Przedstawiając sobie osoby należy kierować się zasadą, że osobie o wyższej randze przedstawia się osobę o niższej randze, czyli starszemu - młodszego, kobiecie - mężczyznę. Istotne jest, aby osoba ważniejsza czuła się komfortowo, dlatego najpierw wymienia się nazwisko osoby lub osób o niższym statusie, a na końcu o najwyższym. Osobę pojedynczą, niezależnie czy to kobieta czy mężczyzna, zawsze przedstawia się małżeństwu, a nowo przybyłego gościa już obecnym, osobie znanej publicznie przedstawia osobę niepubliczną. Zdarza się, że po przedstawieniu pierwszej osoby, ta druga - ważniejsza - sama się wita i przedstawia. Ma do tego prawo, jest wyższa rangą i taki jest jej wybór. Jeśli jesteśmy w gronie osób o równym statusie, możemy, ale nie musimy osobiście ich przedstawiać, poprawne jest powiedzenie "poznajcie się" i pozwolenie im na wymienienie swoich imion i nazwisk.

Rozmieszczanie gości przy stole. Zastosowanie tutaj mają dwie zasady. Pierwsza to zasada pierwszeństwa prawej ręki, najważniejsi goście zajmują zawsze miejsce po prawej stronie gospodarza i gospodyni. Druga zasada to naprzemienne rozsadzanie kobiet i mężczyzn, par małżeńskich oraz umiejscowienie gości zagranicznych na przemian z naszymi obywatelami. Należy zwrócić uwagę na wzajemne relacje zaproszonych gości, aby nie siedziały obok osoby nie darzące się sympatią. Delegacje do rozmów, rozmieszcza się wzdłuż dłuższych boków stołu, przeznaczając centralne, środkowe miejsce dla najważniejszego jej członka. Naprzeciwko zajmie miejsce delegacja gospodarzy, przeznaczając centralne miejsce przewodniczącemu delegacji gospodarzy. Sekretarze, zapisujący przebieg obrad zajmują miejsca przy krótszych bokach stołu.

Wchodzenie i wychodzenie z pomieszczeń. Podstawą jest zasada - wychodzący mają bezwzględne pierwszeństwo. Są jednak wyjątki. Czasami jest tak, że wychodzący mężczyzna widząc kobietę przepuszcza ją w drzwiach, w tym wypadku mamy do czynienia z życzliwością i szacunkiem okazanym kobiecie. Będąc w takiej sytuacji kobieta wchodzi do pomieszczenia pierwsza dziękując panu uprzejmie. Inny wyjątek ma miejsce, gdy para - kobieta i mężczyzna - wchodzą do restauracji. W tym wypadku nie kobieta wchodzi pierwsza, mimo wyższego statusu, ale mężczyzna. Ponadto, mężczyzna prowadzi do stolika, czyli idzie jako pierwszy, jeżeli tego nie robi kelner. W przypadku gdy prowadzi kelner, za nim idzie kobieta, a za nią mężczyzna.

Zajmowanie miejsc w samochodzie. Precedencja odnosi się również do zajmowania miejsc w samochodzie. Istnieje jednak podział na samochód prowadzony przez kierowcę służbowego auta lub taksówkę i samochód prowadzony przez właściciela lub znajomych. W samochodzie z obcym kierowcą miejsce uprzywilejowane - pierwsze znajduje się z tyłu przy prawych drzwiach. Drugie w hierarchii miejsce jest za kierowcą, trzecie na środku tylnej kanapy, a czwarte czyli najmniej uprzywilejowane z przodu obok kierowcy. W przypadku gdy samochód prowadzony jest przez właściciela lub znajomych miejsce uprzywilejowane - pierwsze znajduje się z przodu obok kierowcy, drugie z tyłu przy prawych drzwiach, trzecie z tyłu za kierowcą, a czwarte na środku tylnej kanapy.

Wchodzenie do windy. W takich miejscach należy kierować się podstawową zasadą: do windy wchodzimy w takiej kolejności w jakiej do niej podeszliśmy. Ruch czasem w biurowcach, hotelach, sanatoriach, galeriach jest tak duży, że przepuszczając osoby, można by było długo czekać na kolejną windę i w efekcie nie dojechać na czas. W windzie w bloku mieszkalnym wypadałoby przepuścić osoby starsze lub kobiety przytrzymując jednocześnie drzwi wind. Obowiązuje również zasada, ze osoby jadące na najwyższe kondygnacje powinny wchodzić pierwsze, aby nie utrudniać komunikacji ludziom wysiadającym wcześniej.

     Podsumowując, można powiedzieć, że zasady precedencji i savoir - vivre'u są sobie bliskie, gdyż razem tworzą zespół form kurtuazyjnych, którego podstawą jest dążenie do okazania szacunku osobie wyższej rangą. Są to zasady, normy postępowania w stosunkach oficjalnych wystąpień urzędowych między podmiotami prawa międzynarodowego, oficjalnych wystąpień publicznych, spotkań biznesowych i towarzyskich.

Andrzej Powidzki