|
|
 | ||||
 | ||||||
| Dzisiaj jest niedziela, 28 kwietnia 2024 r. (119 dzień roku) ; imieniny: Bogny, Walerii, Witalisa | Ś. Dzień Pamięci Ofiar Wypadków przy Pracy |
 | |
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
| |||||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
serwis IKP / redakcja / archiwum IKP / lata 2012-2013 / styczeń - luty 2012 / Wiek XIV wiek kryzysu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wiek XIV wiek kryzysu
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
| herb stosowany przez Przemysława II, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego (fot. poczet.com) |
 |
| podstawa brązowego świecznika z herbem Lewart ufundowany przez biskupa Henryka Firleja (ok. 1630 r.) (fot. karpaty.travel.pl) |
 |
| herb papieża Bonifacego VIII (fot. parafiapruszcz.x.pl) |
 |
| herb papieża Marcina V (fot. parafiapruszcz.x.pl) |
 |
| herb Karola jako hrabiego Andegawenii (fot. pl.wikipedia.org) |
 |
| herb Ludwika Węgierskiego (fot. akromer.republika.pl) |
Wszyscy ludzie na świecie mają w podświadomości bardziej lub mniej rozbudowaną definicje kryzysu. Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego jakie skutki kryzys potrafi wyrządzić w mirze domowym, w miejscu naszej pracy, naszego zamieszkania w ojczyźnie lub na świecie.
Ale czy kryzys potrafi tylko ograniczać lub niszczyć? A może jest to nowy początek nowego ładu?
Nasz ludzki świat jest tak zbudowany, że wszystko co nowe rodzi się w bólach często łamiąc nasze zwyczaje i przyzwyczajenia. Często tym wydarzeniom towarzyszy brak akceptacji, walka, wrogość wszystko oczywiście rozciągnięte jest czasie i może trwać latami. Wiele osób które żyje w czasach kryzysu nawet nie uświadamia sobie że jest świadkiem nowych czasów, które nadchodzą.
Tak też było w XIV wiecznej Europie. W Polsce wiek XIV to zjednoczenie naszego państwa po rozbiciu dzielnicowym. Działo się to za sprawą człowieka, który w kronikach został zapisany jako "Łokieć" Państwo Polskie zostało zjednoczone dzięki jego uporowi, determinacji, odwadze i ofiarności.
"Mały Książę" bo tak go należy nazwać ze względu na wzrost musiał uporać się z reakcjami potężnych nieprzyjaciół takich jak: Brandenburgia, Zakon Krzyżacki, polityka Wacława II, Wacława III, buntem miast i nałożoną na jego osobę klątwy kościelną. Po tych trudnych czasach pozostał ślad to funkcja starosty (dziś funkcja administracyjna). Urząd ten wprowadził Wacław II dzieląc kraj na okręgi nazwane starostwami. Funkcja starosty w wiekach średnich ograniczyła funkcje kasztelanów, komorników. Polityka Przemyślidów w Polsce doprowadziła do głębokich napięć pomiędzy Wacławem II potem Wacławem III, klerem (biskup krakowski Janem Muskatą), a ludnością polską.
W roku 1300 Władysław Łokietek zostaje wypędzony z Polski. Udaje się do Rzymu, tam też stara się o protekcje papieską. Wynik jego starań o tron Polski to pozostawiona do naszych czasów ofiara, którą raz w roku zbiera kościół katolicki w Polsce to "Świętopietrze". Dalsze losy Łokietka pokazują, że związał się z włoska dynastią Andegawenów. Trafia na Węgry tam też wiąże się z "zabiegającymi o koronę węgierską Andegawenami".
W roku 1306 doszło do zamordowania Wacława III, "Mały Książę" jego polityka jednała sobie sympatie w dzielnicach podzielonego kraju. Jego armia składała się głównie z chłopstwa "mało w niej było rycerstwa". Należy wspomnieć iż Łokietek był wychowywany na dworze krakowskim u boku Bolesława Wstydliwego, Leszka Czarnego.
Sprzymierzenie się z władcami Węgier dało mu przewagę militarną. Działania militarne jakie przeprowadził u boku wojsk sprzymierzonych pozwoliły mu zająć znaczna część kraju. "Na tron królewski wynosi Władysława wola prałatów, szlachty i ziemiaństwa". 20 Stycznia 1320 roku arcybiskup Gnieźnieński Jarosław koronuje Władysława na króla Polski.
Tymczasem wiek XIV dla Europy nie jest łaskawy. To wiek przemian i wstrząsów .Historycy wiek ten nazywają "Epoką Kryzysu". Francja i Anglia pogrążyły się w wojnie stuletniej. Niemcy przekształciły się w Rzeszę.
Król Francuzów Filip Piękny porwał i uwięził Papieża Bonifacego VIII tym samym rozpoczął się "okres niewoli babilońskiej kościoła i upadek autorytetu papiestwa". Papież rezydując w Awinionie uzależnił się od królów francuskich.
Wielka schizma która wybuchła (1378-1415) w Europie "podzieliła kontynent" na dwa obozy zwolenników papieży awiniońskich i papieży osiadłych w Rzymie. Wielka schizma zakończyła się w wieku XV, gdy na tron św. Piotra został powołany Marcin V.
Europa XIV - wieczna to także stulecie wielkich epidemii (czarna śmierć), która rozpoczęła się w roku 1348 zdziesiątkowała ludność Europy w większości ludność Europy Zachodniej. Migrujące rody szlacheckie uciekały przed epidemią na obszar dzisiejszej Europy Środkowo - Wschodniej. W migracji uczestniczyli również Żydzi. Ostatecznie doprowadziło to do kryzysu w rolnictwie i rzemiośle na obszarach dotkniętych zarazą. Ludność Europy przed epidemią liczyła około 73 miliony, a po epidemii spadła do około 45 milionów.
To wiek wielkich buntów Chłopów w Europie Zachodniej, buntowali się przeciw swym panom co rusz wybuchały powstania zwane chłopskimi (francuska żakeria 1358; bunt Wata Taylora - 1381).
Tymczasem w Polsce w dniu 2 marca 1333r. umiera Władysław Łokietek. Na tron Polski wstępuje jego syn Kazimierz Wielki to wydarzenie ma miejsce 25 IV 1333 roku na Wawelu. Jego rządy oparte były głównie o rody Wielkopolskie gdyż jego ojciec w roku 1331 przekazał Kazimierzowi Wielkopolskę we władanie. Jednak Państwo Polskie do końca jeszcze nie "okrzepło po rozbiciu dzielnicowy". Sąsiedzi polski wysuwali żądania o tron Jan Luksemburski, o terytorium Krzyżacy. Więc nie dziwi fakt, że Kazimierz Wielki zawarł sojusz z Węgrami, który był wzmocniony małżeństwem córki Łokietka Elżbiety z Karolem Robertem królem Węgier z rodu Andegawenów (Elżbieta Łokietkówna była siostrą Kazimierza Wielkiego). Zjazdy Wyszehradzkie, które się odbywały, a w których uczestniczył Kazimierz Wielki układały stosunki z sąsiadami były ważnymi układami pokojowymi i dotyczyły "być ale nie być dla słabej wówczas Polski". II zjazd wyszehradzki zabezpieczył Polskę na arenie międzynarodowej okupiony został "gdyby Kazimierz Wielki nie pozostawił syna. Królestwo Polskie w razie braku męskiego potomka dziedziczyć miał szwagier, węgierski Karol Robert, względnie jego synowie."
W tych trudnych czasach toczyły się również rozmowy polsko-krzyżackie, które doprowadziły do "pokoju wieczystego na lat ponad 60". Za czasów Kazimierza Wielkiego rozpoczęła się ekspansja Polski i Węgier na wschód w kierunku Morza Czarnego gdyż chodziło o opanowanie szlaku handlowego, który przebiegał z zachodu Europy do Kaffy nad Morzem Czarnym. Działania militarne doprowadziły Polskę do rozszerzenia swojego panowania na ziemie sanocką, przemyską, Księstwo Halicko-Włodzimierskie. Mazowsze które było osobnym księstwem w tych czasach "wobec niszczących najazdów litewskich szukało pomocy u króla Kazimierza Wielkiego" w roku 1351 książęta mazowieccy uznali się lennikami Kazimierza. Opanowanie przez Kazimierza Wielkiego Rusi, która była obszarem zamieszkiwanym przez ludność obcą etnicznie, kulturowo "wprowadziło Polskę w nową sferę polityki międzynarodowej".
W roku 1368 Kazimierz Wielki nie mając męskich potomków namaścił na swego następcę księcia Kaźka. 5 Listopada we wtorek roku 1370 ciężko chory król Kaźmierz Wielki o wschodzie słońca oddał ducha Bogu. Polska za czasów panowania Kazimierza Wielkiego dzięki jego zdolnością dyplomatycznym mogła się bezpiecznie rozwijać. Czerpał ze wzorców panujących u południowego sąsiada (Węgier). Za jego panowania powstawały liczne miasta (niektóre z nich nazywano jego imieniem), wsie lokowano na prawie niemieckim bądź polskim. Chłopi średniowieczni nazwali go Królem Chłopów. Niektóre z miejscowości w Powiecie Proszowickim związane są z jego rządami.
1341 "Kazimierz Wielki zatwierdza przywilej opata Świętosława w klasztorze w Hebdowie".
1354 "Kazimierz Wielki potwierdza klasztorowi miechowskiemu posiadanie imiennie Jaksic. Oraz pozwala lokować temu klasztorowi wsie na prawie niemieckim i polskim".
1358 "Kazimierz Wielki zatwierdza klasztorowi w Hebdowie przywileje wydane przez Władysława Łokietka".
1360 "Kazimierz Wielki daje klasztorowi w Hebdowie źreb z siedliskiem, karczmą, zagrodnikiem, gajem i łąką we wsi Gruszów za źreb w Miodarach za Uściem Solnym".
1366 "Kazimierz Wielki na prośbę Jakuba plebana kościoła w Koniuszy. Nadaje Świątnikom (osoby zajmujące się obsługa kościoła) należącym do tegoż kościoła immunitet sądowniczy i poddaje ich sądownictwu plebana w Koniuszy oraz daje takie wolności, z jakich korzystają świątnicy katedry krakowskiej".
1367 "Kazimierz Wielki nadaje prawo magdeburskie dla Dolan".
1367 "Kazimierz Wielki nadaje prawo niemieckie magdeburskie wsiom klasztoru w Tyńcu w tym Książnicom Wielkim, Książnicą Małym."
Po śmierci Kazimierza Wielkiego rządy w Polsce przejął Ludwig Węgierski.
Testament Kazimierza Wielkiego został złamany przez jego siostrę Elżbietę Łokietkówną (1305; 1380) w ten sposób utorowała drogę dynastii Andegawenów do rządów w Polsce. Książę Kaźko w zamian za ustępstwa zadowolił się drobnymi lennami lecz wkrótce potem zmarł. Rządy Elżbiety Łokietkówny w Polsce jako Regenta sprawującego władze z ramienia swego syna Ludwika pełne były wrogości (rządy kobiety) ze strony szlachty wielkopolskiej, mazowieckiej, duchowieństwa. Regentka a po niej Królowa Jadwiga nie oparły swych rządów na rodach możnowładczych o wrogich zamiarach lecz otaczały się rodami małopolskimi małymi lub mało znanymi należy tu wyliczyć rody Leliwów (Tarnowscy), Odrowążów, Okszyców (zwanych później toporczykami), Szreniawitów (Kmitowie), Różyców (zawołanie ich Poraj), Kościesza (Gniewosz z Dalewic), Wadwicz (Mężykowie). W taki właśnie sposób rodził się Powiat Proszowicki u boku "Partii węgierskiej" a więc u boku ludzi, którzy popierali rządy węgierskie w Polsce. To te rody jako panowie krakowscy w większości w rozmowach z Ludwikiem Węgierskim doprowadzili do układów, w których Jadwiga Andegaweńska zasiadła na tronie Polskim.
W roku 1384 Jadwiga Andegaweńska przybyła do Krakowa (16 października 1384r).
 |
| herb podwójny stosowany przez JadwigęWielkiego (fot. poczet.com) |
2 Lutego 1386 obrano Jagiełłę na króla Polski odbyło się to w Lublinie na zjeździe panów i szlachty.12 Lutego 1386 roku wjechał uroczyście do Krakowa. 15Lutego 1386 roku Jagiełło przyjął chrzest "przez zanurzenie w bieżącej wodzie"(zapewnie w rzece Wiśle) zgodnie ze zwyczajem, który wtedy obowiązywał i przyjął imię Władysław. 18 lutego 1386 roku Jadwiga król Polski w katedrze krakowskiej zawarła związek małżeński ze starszym od siebie księciem Litwy Jagiełłą.
Wiek XIV dla Polski był wiekiem aż czterech dynastii Piastów, Przemyślidów, Andegawenów i Jagiellonów to wiek wielu starań o utrzymanie odrębności narodowej. Wiek wielu poświęceń i wyrzeczeń nie tylko ze strony panujących ale także ze strony wszystkich warstw społeczeństwa, które potrafiły wykorzystać wszystko to co daje los.
Dziś też jesteśmy świadkami kryzysu. Jakie rozwiązania przyniesie dla przyszłości narodów? Ile będzie trwał? Jak się skończy? Wydaje się, że wszystko zapisane jest w historii więc czytajmy ją i sami spróbujmy sobie na to odpowiedzieć. "Bo historia kołem się toczy".
Opracował: Paweł Staniszewski
ŹRÓDŁA:
- Dawna Polska; Maria Bogucka
- Dzieje Polski; Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Warszawa 1976
- Elżbieta Łokietkówna 1305-1380; Jan Dąbrowski; Towarzystwo autorów i wydawców prac naukowych Universitas; Wydanie na podstawie edycji z roku 1914
- 2010; Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
- Królowa Jadwiga Opowieści o czasach i ludziach; Anna Klubówna
| idź do góry | powrót |
 |
warto pomyśleć? |  |
|
Nie da się zobaczyć mózgu człowieka, ale widać kiedy go brakuje.
(internet)
|
||
 |
 |
 |
 |
 |
 | ||||||||||||
|
|||||||||||||||
 |
 | ||||||||||||||
| PRZYJACIELE Internetowego Kuriera Proszowskiego | ||
 |
|
 |
| ||||||||||||
| ||||||||||||
|
|
strona redakcyjna regulamin serwisu zespół IKP dziennikarstwo obywatelskie legitymacje prasowe |
|
wiadomości redakcyjne logotypy patronat medialny archiwum |
|
|
reklama w IKP szczegóły ceny |
|
przyjaciele |
|
copyright © 2016-... Internetowy Kurier Proszowski; 2001-2016 Internetowy Kurier Proszowicki Nr rejestru prasowego 47/01; Sąd Okręgowy w Krakowie 28 maja 2001 Nr rejestru prasowego 253/16; Sąd Okręgowy w Krakowie 22 listopada 2016 KONTAKT Z REDAKCJĄ |
|
|
| ||||||||||||
| ||||||||||||
| KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ | ||||||||||||
|