św. Stanisław biskup męczennik na średniowiecznej granicy biskupstwa krakowskiego i ziemi łukowskiej nadanej Bolesławowi Wstydliwemu przez papieża w roku 1253, rzeźba ufundowana przez prymasa Polski Henryka Firleja herbu Lewart ( 1574- 1626) (fot. zbiory autora)
24-01-2012
Święty Stanisław biskup męczennik obok św. Wojciecha, królowej Jadwigi należy do grona głównych patronów Polski. Na przestrzeni wieków jego podobizna była umieszczana na granicach i w granicach bogatego biskupstwa krakowskiego od Śląska aż po ziemie łukowską przez rzekę Wisłę, aż po rzekę Bóg od kasztelani krakowskiej przez Ziemie Sandomierską aż po Kamieniec Podolski.
Królowa Jadwiga stała się fundatorka srebrnej trumny na prochy świętego męczennika. "Była fundatorką wielu ołtarzy, zapisywała pieniądze na budowę kościołów. Stała się fundatorką srebrnej trumny na prochy świętego Stanisława biskupa męczennika. Wspierała kościoły fundowane przez jej wielką poprzedniczkę Elżbietę Łokietkównę".
Katedra na Wawelu, pod baldachimem, umieszczona srebrna trumna ze szczątkami św. Stanisława, wykonana w warsztacie gdańskiego złotnika Piotra van der Rennena (1669-1671), ufundowana przez biskupa Piotra Gembickiego, wydarzenia mające miejsce w Piotrawinie, zobrazowane są na jednej ze scen ozdabiających front relikwii (fot. piotrawin.pl)
Małopolscy mnisi zakonni dokonując przepisywania świętych tekstów rysowali kolorowymi barwami scenę zabójstwa św. Stanisława biskupa męczennika. W XV wieku Piotr Kmita z Wiśnicza herbu Szreniawa (1442-1505) pełniąc funkcję marszałka wielkiego koronnego ufundował Ornat Św. Stanisława biskupa męczennika u dołu ornatu można zobaczyć klęczącego Chrystusa trzymającego rękoma polski herb szlachecki Szreniawa.
Ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Świętego Stanisława biskupa i męczennika.
scena męczeństwa św. Stanisława biskupa krakowskiego z rękopisu liturgicznego z XVw. (fot. Bolesław Szczodry i jego czasy; STANISŁAW ROSIK)
7 maja 1765 król Stanisław August Poniatowski ustanowił zaszczytny znak historyczny, którym stał się Order Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Dewizą orderu było (Nagradzając, Zachęca). Order ten to znak zjednoczonego królestwa .Osoby odznaczone tym orderem miały podkreślać zasadę postępowania "Aby cnota i Oyczyźnie zasłużonych ludzi, nayprzód wzgląd znajdowała". Stanisław August Poniatowski ustanowił zasadę iż liczba kawalerów orderowych nie może przekroczyć 100. Zostało również ustanowione święto orderowe przypadające na dzień 8 maja. Szlachcic, który stawał się kawalerem orderu miał wiele obowiązków min.:
Troszczyć się o ubogich i "niewinnie uciśnionych".
Wnoszenie raz w roku opłat za order do jałmużnika orderowego za dusze nieżyjących kawalerów orderowych.
W oktawie Wszystkich Świętych wnosić opłaty na rzecz warszawskiego Szpitala Dzieciątka Jezus.
Pierwsze nadanie orderu nastąpiło 8 maja 1765roku w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Od 1793roku do 1796 król został zmuszony do zaniechania nadań tym orderem. W czasie zaborów "elektor saski Fryderyk August jako książę warszawski przystąpił do uporządkowania wszelkich zaszłości związanych z tym orderem".
ornat ze scenami z życia św. Stanisława, 1503r., w ostatnim dolnym kwadracie preteksty znajduje się herb fundatora - Szreniawa (fot. martyrologium.blogspot.com)
Mikołaj I car Rosji ukazem z dnia 7 Listopada 1831 roku "włączył order Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika do systemu orderowego carskiej Rosji". Odznaczał nim tysiące urzędników. Order został zlikwidowany w roku 1917 po obaleniu caratu. W II Rzeczypospolitej order odszedł w zapomnienie. Władze komunistyczne Polski nie wprowadziły go na listę znaków zaszczytnych. W roku 1979 Order Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika został reaktywowany w Londynie przez Juliusza Nowinę-Sokolnickiego herbu Nowina (samozwańczy Prezydent Wolnej Polski na Wychodźstwie w latach 1972-1990) z okazji 900 rocznicy śmierci świętego męczennika jak i pierwszej rocznicy wyboru Polaka Karola Wojtyłę na Tron Papieski.
W roku 1997 powołano Wielką Kapitułę Orderu Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika, która powróciła do tradycji pochodzącej z czasów Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Orderem Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w wiekach minionych zostali odznaczeni min.:
Król Stanisław August Poniatowski(1732-1798)
Generał Franciszek Morawski (1783-1861)
Książę Adam Poniński (1732-1798)
Julian Ursyn Niemcewicz (1757-1841)
Książę Józef Poniatowski (1763-1813)
Generał Ksawery Kosecki (1778-1857)
Generał Ludwik Michał Pac (1780-1835)
Generał Józef Dwernicki (1779-1857)
Order Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika (fot. Historia Polski - Kolekcja Ordery i Oznaczenia Wydawnictwo Deagostini
)
Współcześnie ludzie którzy otrzymują z rąk kapituły Order Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika są zasłużeni na rzecz krzewienia polskiej kultury narodowej , podejmują działania charytatywne, są patriotami. W skład grona ludzi współcześnie posiadających ten znak zaszczytny a rozpoznawalnych publicznie można wymienić: ks. arcybiskupa Józefa Kowalczyka (Prymasa Polski), Ivor Norman Richard Davies (brytyjski historyk, autor prac dotyczących historii Polski).
Opracował: Paweł Staniszewski
ŹRÓDŁA:
Historia Polski Ordery i Oznaczenia; Deagostini
Królowa Jadwiga Opowieści o czasach i ludziach; Anna Klubówna
Konfraternia Orderu Św. Stanisława; Warszawa; Internet
