Źródło: herb miasta Szydłowca (Herb Odrowąż połączony z Herbem Szreniawa bez krzyża) (fot. autor)
16-06-2011
Śladem Rodu Odrowążów
Ród Odrowążów należał do jednych z najstarszych rodów Polski. Przed wiekami trafił On do Małopolski z Moraw przybył on zapewne wraz z Dobrawą żoną Mieszka I. W herbie Odrowążów niektórzy heraldycy doszukują się symbolu rozerwanego pierścienia. Są teorie, które mówią również o wijącym się wężu lub o przebitych strzałą wąsach. Znak ten był używany przez jeden ze szczepów który wywodził się od wspólnego praojca rodu. Do czasów współczesnych nie udało się odczytać pełnego znaczenia tego znaku. To właśnie dzięki tradycji i pochodzeniu rodu (rodów) możemy dziś posługiwać się takimi nazwami jak: Proszowice, Koszyce, Radziemice, Stare - Nowe Brzesko i inne.
Każda gałąź rodu przybierała dla siebie stałe nazwiska w których się pisała. Najczęściej nazwiska te nawiązywały do dóbr jakie gałąź rodu posiadała. Podział dóbr pomiędzy braci skutkował tworzeniem się nowych nazwisk jednak każdy z rodu podkreślał praojca rodu co doskonale widać w nazwiskach i herbach.
Ród Odrowążów wydał wielu sławnych ludzi, którzy przyczynili się do tworzenia powiatu proszowskiego (proszowickiego) możemy do nich zaliczyć:
Iwo Odrowąż(ur.1160 -zm.1229). Był kanclerzem Leszka Białego. W roku 1206-1218 został powołany na biskupa krakowskiego. Jego polityka nacechowana była fundowaniem i budowaniem kościołów min. Wawrzeńczycach, Krakowie. Usiłował rozgraniczać sprawy kościelne od państwowych co skutkowało powstaniem kasztelani Staro Brzeskiej, a w późniejszych latach lokowaniem miasta Nowe Brzesko. Popierał osadnictwo. Jego polityka doprowadziła w 1223r do ożenku córki Leszka Białego Salomei z królem Rusi Halickiej Kolomanem.
Prandota(1200-1266) - biskup krakowski. Jego polityka doprowadziła do osadzenia na tronie krakowskim księcia Bolesława Wstydliwego. Przeciwstawiał się Konradowi księciu Mazowsza. Doprowadził do kanonizacji św. Stanisława Biskupa Męczennika (8 września 1253 r. Asyż). W Maju roku 1254 uroczystości te zorganizowano w Krakowie co skutkowało przybyciem wielu książąt piastowskich. Doprowadził do szeregu przywilejów odpustowych dla Katedry Wawelskiej. Przygotowywał Pawła z Przemankowa (Przemykowa) z rodu Półkozic do pełnienia funkcji biskupa krakowskiego.
Jacek Odrowąż - (ur. 1183 zm. 1257 w Krakowie). Był krewnym biskupa Iwo Odrowąża. Pochodził ze śląskiej linii Odrowążów. Nazywany jest również Apostołem Słowian. Twórca Zakonu Dominikanów na ziemiach Polskich. Częste podróże na Ruś do Prus liczne niebezpieczeństwa w czasie trwania misji ewangelizacyjnej ze strony Tatarów, Litwinów mieszkańców Prus. Przemierzał przestrzenie które dotknięte były zawieruchami wojennymi jednak jego głównym celem było głoszenie Ewangelii (Dobrej Nowiny).
Przykład tworzenia się nowego rodu z połączenia herbu Ogończyk i Radwan. Ród Szwykowskich - Źródło: Klasztor Norbertanów w Hebdowie (fot. autor)
Hipoteza powstania nazwy Proszowice w oparciu o słowniki
Proszowski - (Prossouicz) - Nazwa powiatu (również nazwisko) składa się z dwóch członów Pros, Souicz (czyt. Sawicz). Pierwszy człon wyrazu Pros w języku łacińskim jest składnikiem takiego wyrazu jak PROSUM, PRODESSE co w języku łacińskim oznacza pomagać lub wspomagać. Natomiast Aleksander Br?ckner w swym Słowniku etymologicznym języka polskiego pisze: "Słowo Pros związane jest z uprawami rolnymi charakterystycznymi dla całej słowiańszczyzny. W której występuje trojaka nazwa ber, pszono, proso i należy do grupy nazw słowiańskich".
Natomiast słowo Souicz (czyt. Sawicz) - Sawicz występuje w herbie Jastrzębiec - należy do grupy nazwisk pochodzących od imienia biblijnego Saba. Przejęte do języka greckiego jako Sabas, Sabbas, łacińskiego Sabas, wschodniosłowiańskiego Sawa.
Można domniemywać że Ród Proszowski należący do bocznej linii Odrowążów powstał ze względu na bardzo ścisłe związki z rodami które lokowały się w bliskiej odległości od rzeki zwanej Szreniawą. Od której to rody te wzięły swą wspólną nazwę i pisały się jako Szreniawici. Silne związki pomiędzy rodami wynikały zapewne z kontaktów handlowych a także z bliskości Wisły, szlaku soli, traktów królewskich, pocztowych i szlaku zwanego bursztynowym. Ważnym elementem tej układanki było przejście przez Wisłę w miejscowości Górka. Tak więc należy uznać że sama nazwa obszaru wywodzi się od obszaru obfitości, dobrego plonu. Dobrego Owocu, Ziarna. Samo Nazwisko Proszowicki uwidacznia się w epoce Jagiellonów jako nazwisko szlacheckie.
Ród Odrowążów należał do rodów o wielkiej odwadze i ogromnej wierze, która przez stulecia mocno zakorzeniła się w narodzie dzięki ludziom, którzy pochodzili z tego rodu.
Opracował: Paweł Staniszewski
ŹRÓDŁA:
Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny; Kazimierz Rymut; Wydawnictwo Naukowe PWN, Kraków
Herby Rycerstwa Polskiego 1584; Bartosz Paprocki; Wydanie Kaźmierza Józefa Turowskiego 1858
Historia zakonów Dominikanów na ziemiach polskich
Słownik etymologiczny języka polskiego; Aleksander Bruckner; Wiedza Powszechna 1974 r
