Poległ w obronie Skalbmierza
Józef Baran ps. Dobrzański
(ur.: 1916 - zm.: 5.08.1944)
biogram
 |
pomnik Martyrologii Mieszkańców Skalbmierza 5 sierpnia 1944 r.
(fot. zbiory IKP) |
 |
Józef Baran ps. Dobrzański
(fot. Kazimiersko - Proszowicka...) |
Proszowice, 20-04-2021
Starszy sierżant Józef Baran ps. Dobrzański, urodził się w 1916 roku w Bronocicach. Przed 1939 r. służył w 2 Batalionie Pancernym w Żurawicy koło Przemyśla w stopniu plutonowego zawodowego. We wrześniowej wojnie obronnej 1939 walczył w szeregach 10. Brygady Kawalerii Pancerno-Motorowej, gdzie uchodził za nieprzeciętnie odważnego.
Od 1940 wstąpił do konspiracyjnej organizacji ZWZ (Związek Walki Zbrojnej, późniejsza Armia Krajowa) i przyjął pseudonim Dobrzański. Należał do placówki AK Działoszyce (kryptonim Dzięcioł). Podczas trwania Kazimiersko-Proszowickiej Rzeczpospolitej Partyzanckiej (lipiec/sierpień 1944) służył w kompanii "Dzięcioł" II batalionu 120 Pułku Piechoty AK 106 DP (1 sierpnia został skierowany do oddziału dyspozycyjnego "szturmówki") ppor. Brzozy II (Franciszka Kozłowskiego). Dobrzański między innymi brał udział: w akcji rozbrojenia posterunku żandarmerii w Działoszycach 26 lipca 1944, w walkach o Skalbmierz 5 sierpnia 1944 r.
Poległ 5 sierpnia 1944 roku w Skalbmierzu, pochowany na cmentarzu parafialnym w Skalbmierzu.
O okoliczności śmierci Jozefa Barana możemy przeczytać w książce gen. Tysiąca "Rzeczpospolita Partyzancka": [...] tymczasem oddział "Brzozy II" zbliżył się do stacji kolejowej. "...Szliśmy dalej - opisuje ten moment kpr. rez. "Sęp II" (Zygmunt Nowak) - tj. od mostu na Nidzicy, piechotą wzdłuż rzeki [...] "Brzoza II" szedł przed nami na 50 metrów. Podeszliśmy, wykorzystując osłony terenowe (drzewa) wzdłuż rzeki pod Skalbmierz. Tam "Brzoza II" rozwinął nas w tyralierę i rozkazał zająć stację kolejki, a jednocześnie wysłał plut. "Dobrzańskiego" (Józef Baron [Barana, IKP]) do torów kolejowych dla zbadania sytuacji [...]
"Negr", jeden z żołnierzy patrolu "Demona", który dołączył do oddziału "Brzozy II" koło mostu kolejowego i wycofywał się pod komendą "Zawodzińskiego" (Adolf Krawczyk) tak opisuje odwrót grupy, w której się znajdował:
"Komendę nad oddziałem objął ppor. "Zawodziński". Nastąpił odwrót. Mnie zaciął się karabin. Zamieniłem się z Tadeuszem Lenartowiczem na stena. Po usunięciu zacięcia przez Tadka, broń zamieniliśmy z powrotem. Za chwilę Tadek Lenartowicz już nie żył. Trafił go pocisk z broni maszynowej. Wycofaliśmy się pod domki stojące na lewym brzegu Nidzicy. Tu znowu zajęliśmy stanowiska obronne, ale Niemcy górowali nad nami, nie mogliśmy nawet wychylić swoich głów, tak gęsto padały pociski. Tu zginął Jerzy Kwiatek, Antoś Bogacki, plutonowy "Dobrzański" oraz kilku innych, których w ogóle nie znałem [...].
Odznaczenia: Krzyż Walecznych (1944, Londyn, pośmiertnie) w tym samym dniu został także awansowany na stopień starszego sierżanta. Na północnej, zewnętrznej ścianie kościoła parafialnego w Skalbmierzu znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona poległym żołnierzom II/120. PP AK gdzie między innymi wymienione jest jego nazwisko.
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Stanisław M. Przybyszewski (red.); Bohaterowie obrony miasta Skalbmierza 5 sierpnia 1944; Wydawnictwo Nowa Nidzica; Kazimierza Wielka 2014
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- Stanisław M. Przybyszewski; Rzeczpospolita Partyzancka Lipiec - Sierpień 1944; Wydawnictwo "Nowa Nidzica"; Kazimierza Wielka 2004
- Antoni Sielecki; Kompania "Dzięcioł" w latach 1939 - 1945 i jej wkład w powstanie i obronę Rzeczypospolitej Kazimiersko-Proszowickiej; [w:] Mały Diariusz Skalbmierski; Jednodniówka Koła Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoriat "Maria" w Kazimierzy Wielkiej; Kazimierza Wielka 27 lipca 2011
- Józef Belski; Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka 22 lipca - 12 sierpnia 1944; Kazimierza Wielka 2014
- archiwum kpt. Antoniego Sieleckiego ps. Ansiel
- zbiory IKP
- miejscapamiecinarodowej.pl
- mogily.pl/skalbmierz
- mpn.kielce.uw.gov.pl
- amp.blog.shops-com.pl
|
