historia proszowskich ulic
 |
| ulica Jagiełły na przełomie XIX i XX wieku (fot. zbiory autora) |
 |
| (fot. Łukasz Pieczyrak) |
Proszowice, 24-02-2012
W planie przestrzennym miasta ulica wykształciła się po pierwszym etapie rozwoju, wynikającym z aktu nadania praw miejskich w 1358 roku. Biegnie ona równolegle do zachodniej pierzei Rynku. W historii miasta, przez około 300 lat, nosiła nazwę Nadolnej. Nazwa jest o tyle ciekawą, że w stosunku do Rynku, biegnie na jego dole. Widać to szczególnie w rejonie północnej części ulicy. Ta część Rynku, podobnie jak północna i wschodnia, spełniały warunki do budowy murów obronnych miasta. Jest prawdopodobne, że mógł być taki zamysł władcy. Pośrednio o tym zamyśle władcy może świadczyć fakt, że Kraków od strony Proszowic, Słomnik, Wiślicy i Nowego Brzeska, nie posiadał budowli
Ulica ta wiodła od ulicy Piekarskiej, zwanej w późniejszych wiekach Wrocławską a dziś T.Kościuszki, w kierunku Błonia i łąk miejskich.
Na zdjęciu z okresu przed I wojną światową lub bezpośrednio po jej zakończeniu, koryto rzeki biegło obok zabudowań ulicy. Po uregulowaniu jej biegu w okresie międzywojennym, wybudowano most. Pełnił ważną rolę w życiu miasta. Od wiosny do późnej jesieni, bez nadzoru, przemieszczały się ulicą i mostem setki krów obywateli. W okresie sianokosów przez most i ulicę przewożone było do stodół dorodne siano z łąk rozciągających się za Błoniami do Ogrodziska i do Ścieklca.
 |
| (fot. Łukasz Pieczyrak) |
Błonia i łąki, przez setki lat stanowiły ważne ogniwo w żywieniu mieszkańców miasta.
Ważną rolę w życiu miasta i regionu odgrywał zlokalizowany na zakończeniu ulicy a między rzeką i folwarkiem "Karmelitka"plac targowy. W środy (dzień targowy, nie jarmark!), przemieszczały się tą ulicą setki ludzi handlujący zwierzętami. Konkurujący ze sobą rzeźnicy często kłócili się ze sobą. Dochodziło do bójek, których sprawców osądzał sąd cechowy. Najwięcej emocji budził zakup konia. Towarzyszyły mu wymyślne próby z udziałem powszechnie znanych "koniarzy". Końcowy efekt zakupu kończył się z reguły w nieodległej restauracji.
W dokumentach źródłowych, nazwę ulicy Nadolnej, po raz pierwszy odnotowano w księdze rachunkowej podrzęctwa proszowskiego 1456 roku. Przy tej ulicy istniały wówczas 23 domy, spośród których, w 14. produkowano i szynkowano piwo.
Rejetr Dóbr Wielkorządowych z 1564 roku odnotowuje przy tej ulicy 32 domy. Wydaje się, że jest ich tyle również i dziś.
W rejestrze pogłównego, sporządzonym <"...za rezydencji (...) sławetnego Franciszka Macutkiewicza
" w 1769 roku, nie ma ulicy Nadolnej. Myślę, że funkcjonuje ona w tym dokumencie pod nazwą ulicy Błonnej. Mieszkały wówczas przy niej rodziny Florczykiewiczów, Skurczyńskich, Kasperkiewiczów, Jelonkiewiczów, Gajowców, Bąków, Niedzielów, Zychów, Księżnych, Mąciwodów, Dziurzyńskich, Sowów, Waligórskich, Podwiązków, Głąbków i Cudów?
 |
| (fot. Łukasz Pieczyrak) |
Ile z tych nazwisk funkcjonuje jeszcze dziś w Proszowicach?
Moje wątpliwości odnośnie tożsamości tej ulicy z Nadolną budzi fakt, że źródło to wymienia przy niej dworek Ojców Karmelitów.
Obecną nazwę ulica zawdzięcza gruntownej zmianie nazewnictwa ulic spowodowanej przez władze miasta w Odrodzonej Polsce po I wojnie światowej. Wówczas pojawiły się nazwy ulic: Bartosza Głowackiego, Tadeusza Kościuszki, Jana III Sobieskiego, Józefa Piłsudskiego i Kilińskiego.
Czy postać pierwszego Jagiellona na tronie Piastów jest związana z Proszowicami?
Spośród królów Polski, najczęściej przebywał on w naszym mieście. Proszowice stanowiły ważny etap dworu królewskiego i samego króla w drodze z Krakowa na Litwę. Bywał też tu, po intensywnych łowach w Puszczy Niepołomickiej. Za jego sprawą dwór uległ znaczącej rozbudowie. Z jego wygód korzystały żony króla, Jadwiga Andegaweńska, Anna Cylejska, Elżbieta Pilecka-Granowska i Zofia Holszańska.
Ciekawostką, godną odnotowania, jest fakt, w bitwie pod Grunwaldem Władysław Jagiełło dosiadał konia ze stadniny na Zagrodach Królewskich.
Obecnie ulica jest główna arterią łączącą miasta z halą sportową, boiskiem i działkami pracowniczymi. Za sprawą sukcesów siatkarskich Paleo Pogoń Proszowice, pełni rolę wizytówki miasta dla przyjeżdżających zespołów z różnych stron Polski.
Nie przedstawia się ona imponująco.
Jeszcze jedna uwaga. Umiemy wytłumaczyć genezę nazwisk: Nowak, Szopa, Guzik i wielu innych. A jaki związek z potężną dynastią Jagiellonów ma dość powszechne nazwisko w naszym regionie Jagieło?
Henryk Pomykalski
|
|
|
