W szyku zbrojnym... - Proszowice, 28 lipca 1944 rok
 |
na pierwszym planie Jerzy Biechoński ps. Kłos; 28 lipiec 1944, ul. 3-Maja
(fot. Proszowice na fotografiach; część IV: II wojna światowa) |
Proszowice, 27-07-2016
Odbywający się już od dwóch lat Marsz Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944 (już trzeci) upamiętniający wydarzenie sprzed 72 dwóch lat, odbędzie się jutro o godzinie 17.00 (wymarsz spod tablicy umieszczonej na Szkole Podstawowej nr 1 przy ulicy Kościuszki).
W 1944 roku na terenie części Inspektoratu "Maria" Armii Krajowej powstała enklawa wolności - Rzeczpospolita Partyzancka 1944. Partyzanci różnych organizacji niepodległościowych (głównie Armii Krajowej) przejęli całkowitą kontrolę na obszarze, w dorzeczach rzek: Wisła, Szreniawa, Nidzica i Nida. Teren ten określano później, także Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka. Obejmowała ona swoim zasięgiem teren około 1000 km2, Niemcy zostali całkowicie wyparci z niego i paręnaście dni mieszkający tutaj ludzie mogli cieszyć się pełną wolnością.
Oddziały partyzanckie wyszły z konspiracji tworząc regularne Wojsko Polskie. Największymi formacjami była 106 Dywizja Piechoty Armii Krajowej (kryptonim "Dom") - dowodzona przez majora Bolesława Nieczuja-Ostrowskiego ps. Tysiąc i spieszona Krakowska Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej (Bank) - pod dowództwem mjr Edwarda Kleszczyńskiego ps. Dzik. W miastach funkcjonowała Polska Poczta, działały struktury administracji państwowej.
Po opuszczeniu Proszowic przez Niemców, w piątek rano 28 lipca (dzień targowy) wydano rozkaz zajęcia Proszowic, około południa do miasta wkroczyła, kolumna partyzancka, składająca się z żołnierzy I i II plutonu z kompanii kpr. pchor. Jerzego Biechońskiego ps. Kłos oddziału "Dominika-Pela". Dowodzili nimi plut. Stanisław Gas ps. Modrzew (I pluton) i kapral Jan Latała ps. Drozd (II).
 |
zajęcie Proszowic przez partyzantów na czele oddziału Stanisław Gas ps. Modrzew; 28 lipiec 1944, ul. 3-Maja
(fot. Proszowice na fotografiach; część IV: II wojna światowa) |
Kolumna sformowała się w okolicy "Bożej Męki" (kurhan znajdujący się przy drodze Proszowice-Kraków) i ulicą Krakowską w szyku zbrojnym, weszli do miasta, oficjalnie wcielając je Rzeczpospolitej Partyzanckiej.
Zajęli, Związek Plantatorów Tytoniu (stacjonował tutaj dowódca Jerzy Biechoński), stację kolejową. Zabezpieczyli drogi wylotowe z Proszowic, na wieży kościoła zlokalizowano posterunek obserwacyjny. W ówczesnej remizie straży pożarnej (skrzyżowanie ul. Kosynierów i Kościuszki) zorganizowano stanowisko oporu. Zaczęły działać władze cywilne, poczta. Mienie po Niemcach i volksdeutschach (sklepy, magazyny...) zabezpieczono przed rabunkiem. Wykonano na Rynku wyroki na złapanych konfidentach, ogolono jedną kobietę za zbyt zażyłe kontakty z Niemcami.
W grupie wkraczających żołnierzy do Proszowic wymienia się żołnierzy:
- Biechoński Jerzy "Kłos"
- Gas Stanisław "Modrzew"
- Kleszczyński Bogusław "Jabłoński"
- Ryńca Stanisław "Niedziela"
- Zastawny Włodzimierz "Bocian"
- Maj Stanisław "Wysoki"
- Bucki Władysław "Lasek"
- Ryńca Józef "Piasek"
- Łuczyński Wojciech "Plater"
- Szwejowicz Stanisław "Sosna"
- Luty Stanisław "Srogi"
- Kowalski Józef "Niski"
- Jarosz Julian "Wydra"
- Strzelski Władysław "Słowik" (jak już to Stanisław Strzelski)
- Szopa Mieczysław "Dżek"
- Skulik Stafan "Kruk" (raczej Kruk II [red.])
- Wawrzeń Krzysztof "Jawor"
- W oddziale Modrzewia było także kilka osób z drużyny Jana Kury "Polana"
- Latała Jan "Drozd"
- Libura Stanisław "Strzała"
- Dwadzieścia cztery osoby, w tym 16 osób LSB z Rudna Górnego (w oddziale Drozda)
 |
| 28 lipiec 1944, ul. 3-Maja, opis poniżej (fot. Proszowice na fotografiach; część IV: II wojna światowa) |
Na popularnym zdjęciu z wkroczenia partyzantów do Proszowic możemy rozpoznać: na czele plut. Stanisław Gas ps. Modrzew, plut. Stanisław Libura ps. Strzała (w środku I szeregu niesie na ramieniu ciężki karabin maszynowy), kpr. pchor. Bogusław Kleszczyński ps. Jabłoński (pierwszy szereg w hełmie), st. strz. Wacław Korepta ps. Pień (pierwszy szereg w bez czapki), st. strz. Stanisław Maj ps. Wysoki (drugi szereg, najwyższy), kpr. Bolesław Sonik ps. Brzoza (drugi szereg w hełmie). [Rozpoznane osoby wymieniono, za albumem: "Dominika" 1943-1945 "Suszarnia".]
Prawdopodobnie są jeszcze inne rozpoznania, te na które natrafiłem zawierały się w/w.
Andrzej Solarz
|
|
|
