Cerkiew pw. świętego Mikołaja Cudotwórcy w Nowym Brzesku
Cerkiew pw. świętego Mikołaja Cudotwórcy w Nowym Brzesku
 |
| (fot. chram.com.pl) |
 |
| (fot. chram.com.pl) |
Nowe Brzesko, 5-02-2022
Cerkiew to świątynia chrześcijańska obrządku wschodniego. Swe archaiczne i architektoniczne pochodzenie sięga w cesarstwie bizantyjskim o kształcie krzyżowo-kopułowym, które z upływem lat twórczo przekształcano. Chodź licznie występują do dzisiaj na Podlasiu, bliżej granicy ze wschodnimi sąsiadami, to skąd one zatem pojawiły się w naszej małej Ojczyźnie, pod koniec XIX wieku?
Po ostatnim zrywie narodowym jakie było powstanie styczniowe (1863/64), nasiliły się represje jednego z zaborców. Była nim Rosja, ta chcąc nadzorować granicę z Austro-Węgrami czy Prusami, zakładała na ochranianych odcinkach swoje placówki. To dla carskich żołnierzy, funkcjonariuszy, pracowników administracji celnej i ich rodzin, na cele religijne budowano właśnie takie domy modlitwy. I owe, w ilości kilku obiektów, funkcjonowały w ówczesnym powiecie miechowskim. Jednym z nich jest...
Budynek cerkwi (w dzisiejszym powiecie proszowickim), oficjalnie zaczął działać dnia 14 marca 1904 roku. Patrząc na archiwalne zdjęcia, prezentował się okazale przy nadwiślańskim trakcie. Posługę w niej pełnił pop - odpowiednik katolickiego księdza i służba cerkiewna: psalmista, dzwonnik.
Oto kilku kapelanów z okresu funkcjonowania cerkwii: Piotr Kozłowskij (1904-1907), Apollinarij Janowskij (1907-1910), Aleksander Dobrow (1910-1914).
Ewenementem w tej części Królestwa Polskiego, było założenie przy nim Bractwa cerkiewno-parafialnej i komitetu opiekuńczego zatwierdzonych w dniu: 23.08.1910 r. Jego przewodniczącym był dowódca miejscowej brygady pułkownik Michaił Swiridow, a referentem rotmistrz - Michaił Puchtajewicz.
Cerkiew działała do sierpnia 1914 r., wtedy to ostatni pop, zabrał większość wyposażenia liturgicznego i księgi cerkiewne. Resztę pozostałych, przetransportowano w 1920 roku do Miechowa. Ostatnim przystankiem a zarazem właścicielem tychże pamiątek była cerkiew prawosławna w Krakowie przy ulicy Szpitalnej.
 |
 |
| 2006 rok (fot. bip.malopolska.pl) |
Dalsze losy cerkwi
W prawie nienaruszonym stanie uniknęła skutków I i II wojny światowej, takim jak przemarsze wojsk i działania frontowe. Od 1950 roku przez dekadę prężnie działa tutaj kino.
Prze następne dziesiątki lat, obiekt staje się centrum kulturalnym dla lokalnej społeczności miasteczka nad Wisłą. Organizowano imprezy, spotkania, zebrania okolicznościowe. Jest areną prób orkiestry "Lutnia", rodzimych zespołów pieśni i tańca, teatrów. To tutaj, odbyła znana sztuka pod koniec lat 50 XX wieku pt: "Królowa Przedmieścia", inscenizowana przez propagatorów "dobrej zmiany", Alicji i Franciszka Bryłów - nauczycieli szkoły podstawowej.
Potem było gorzej, niespełnione wielkie plany i ambicje lokalnego samorządu, by jakoś w pozytywny sposób zagospodarować to miejsce. Miała być izba regionalna czy pamięci, muzeum, sala gimnastyczna lub obiekt o przeznaczeniu kulturalnym.
Jej ruiny straszyły do roku 2006 i mógł ja każdy podziwiać obok zakrętu, przed starym rynkiem. Wreszcie zaczął się remont i modernizacja, której efektem po dzień dzisiejszy, jest piękna siedziba Miejsko-Gminnego Centrum Kultury i Promocji. Niestety przy tej okazji usunięto wszystkie elementy architektury cerkiewnej.
W pobliżu były jeszcze dwie prawosławne świątynie: w Igołomi (przenośna) i w Miechowie.
opracowanie: Marcin Szwaja
 |
| aktualne (fot. mapio.net) |
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Włodzimierz Chorązki; Refleksje o nowobrzeskiej cerkwi; [w:] 24ikp
- Krzysztof Latawiec; Rosyjska straż graniczna w Królestwie Polskim w latach 1851-1814; Lublin 2014
- pl.wikipedia.org
- bip.malopolska.pl
- 24ikp.pl
- chram.com.pl
- mapio.net
|
