W Proszowicach gościła na sejmikach "carowa krakowska"
Urszula Dembińska h. Rawicz
 |
 |
Urszula Dembińska h. Rawicz
(fot. pl.wikipedia.org) |
 |
herb szlachecki Rawicz
(fot. pl.wikipedia.org) |
Proszowice, 24-09-2020
[...] Dama, której niepospolitość przejawiała się w jej intelekcie, energii, a nawet urodzie. Pani stanowcza, zaradna, która uwielbiała polowania na grubego zwierza, to...nie w kij dmuchał! [...] - pisał krakowski kwartalnik, opisując panią Dembińską.
Urszula Dembińska h. Rawicz, urodziła się w 1746 roku, jako córka Jana Tomasza Morsztyna z Czarkowych h. Leliwa- kasztelana wiślickiego i Natalii ze Słupowa Szembekównej- kasztelanki oświęcimskiej. Pochodziła ze znanego w Małopolsce, a wywodzącego się z Niemiec rodu Morsztynów, dopuszczonego do szlachectwa polskiego i herbu Leliwa w końcu XV w. Dzięki wyjątkowej pracowitości, zapobiegliwości i wykształceniu doszli owi Morsztynowie do znacznego majątku, wysokich godności i prestiżu społecznego.
Małoletnia kasztelanka wiślicka (osierocona w dzieciństwie) wraz z rodzeństwem znalazła się pod prawną opieką księcia Adama Czartoryskiego, wojewody ruskiego i wychowała się na pensji sióstr wizytek we Wrocławiu.
W 1762 r., mając szesnaście lat, poślubiła Franciszka Rawicz Dembińskiego, starostę wolbromskiego. Syna Jana łowczego krakowskiego i Marianny Ewy z Krasickich- wdowy po kasztelanie małogoskim Antonim Czermińskim. Czternaście lat małżeństwa upłynęło jej na wychowywaniu dzieci i porządkowanych spraw majątkowych.
Dopiero po śmierci męża, samodzielnie zarządzając majątkiem, mogła rozwinąć całą tkwiącą w niej energię i przedsiębiorczość. Drobna, piękna kobieta, patrząca na nas z portretu pędzla J.Ch.Lampiego, zdolna była do tak wszechstronnej i skutecznej działalności. Przez liczne transakcje kupna i sprzedaży dóbr, doprowadziła do stworzenia powiązanych ze sobą kluczy majątkowych. A także do uprzemysłowienia dóbr bo w jej majątkach działały: huta szkła, kuźnice, szabelnia, drutnia, prochownia, papiernia, fabryka świec. Oraz pracowała pierwsza na ziemiach polskich maszyna parowa.
Przebudowała i wzniosła nowy pałac w Szczekocinach i Rusinowie, odrestaurowała kamienicę w Krakowie, pałac w Warszawie, kościoły w Wolbromiu, Szczekocinach, Przysusze i Sędziszowie. Budowała solidne domy dla oficjalistów i rzemieślników których otaczała szczególną opieką. Porządkowała także zabudowania chłopskie w swych wsiach.
Znalazła się w gronie bardzo bogatej szlachty małopolskiej. Pomagała ubogim, wspierała uniwersytety, kościoły, towarzystwa dobroczynności, przytułki. Agnieszka Zarychta-Wójcicka tak opisuje zdolności Urszuli Dembińskiej w pomnażaniu swego majątku [...] Doskonała kondycja majątków oraz gospodarność i zapobiegliwość ich właścicielki powodowały, że w końcu XVIII w. Urszula Dembińska należała do niewielkiej grupy przedstawicieli magnaterii i zamożnej szlachty powiatu radomskiego. Ponieważ do grona tego zaliczano osoby, których stały roczny dochód przekraczał 5 tys. złp, Dembińska z dochodem w wysokości 42 tys. złp (zyski z samych tylko dóbr przysuskich wynosiły 13 tys. złp), otwierała tę listę [...].
W Szczekocinach gościła króla Stanisława Augusta powracającego z Kaniowa. Jej dom był zawsze gościnny, przygarniający bliższą i dalszą rodzinę, osierocone dzieci. Którym starościna zapewniała wychowanie, wykształcenie i usamodzielnienie się w życiu dorosłym.
Należała do odłamu oświeconej, patriotycznej szlachty małopolskiej niechętnej królowi Stanisławowi Augustowi i prorosyjskiej polityce. [...] Powszechny znany był jej wpływ na decyzje podejmowane przez sejmiki województw krakowskiego i sandomierskiego, na wybór posłów do sejmu, deputantów do Trybunału i urzędników. Do Proszowic na obrady zjeżdżał z całym dworem suto zaopatrzonym w jadło i napoje, i każdego kto przybył podejmowała starościna, zwaną wówczas "carową krakowską", z gościną i rewerencją [...].
 |
Sejmik w kościele, rysunek Jana Piotra Norblina
(fot. pl.wikipedia.org) |
Starościna wolbromska i jodłowska, pani na Szczekocinach, Przysusz, Rusinowie i Sędziszowie, zmarła 7 stycznia 1825 roku w Szczekocinach.
opracowanie: Marcin Szwaja
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Listy biskupa kamienieckiego Adama Stanisława Krasińskiego do Urszuli z Morsztynów Dembińskiej; [w:] Krakowski Rocznik Archiwalny; tom 9, 2003 r, w Szczekocinach
- Kobiety Krakowa- Urszula z Morsztynów Dembińska; [w:] Kulturalnik, listopad 2019
- Agnieszka Zarychta-Wójcicka; Wkład rodzin Dembińskich herbu Rawicz i Nieczuja w rozwój przemysłu w dobrach ziemskich Przysucha; [w:] Studia z historii społeczno-gospodarczej w XIX wieku, tom VIII
- PSB
- pl.wikipedia.org
- sejm-wielki.pl
- bochenia.pl
- rdc.pl
|
