Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt!
Został aresztowany wraz z siostrą
Bohdan Thugutt ps. Beteha (ur.: 17.06.1904 - zm.: 20.02.2002)
Major Bohdan Thugutt, ps. "Beteha" - "Brat"
17-10-2013
Był człowiekiem niepospolitych walorów osobistych, dla którego Ojczyzna i praca dla niej, honor i prawe serca były wartościami najwyższymi. Pochodził z rodziny szlacheckiej, która dała Polsce wybitnych uczonych, uznanych polityków, cenionych spółdzielców, znakomitych rolników, gdyż hołdowała pięknemu hasłu Zygmunta Krasińskiego, naszego trzeciego Wieszcza - "z szlachtą polską polski lud".
Rodzina Thuguttów wywodzi się z Austrii. W XVIII w. niektórzy jej członkowie uzyskali w Polsce nobilitację i herb Pelikan, stąd też częściowo należeli oni do warstwy szlacheckiej, a częściowo zaliczali się do mieszczan. Spośród wybitnych przedstawicieli tej rodziny należy wymienić:
Stanisława Józefa Thugutta - ojca Bohdana. Był to chemik i mineralog, absolwent i docent Uniwersytetu w Dorpacie (Tartu). Od 1894 roku wykładowca, a w latach 1915-1935 profesor zwyczajny mineralogii i petrografii Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1919-1920 rektor, a w latach 1918-1919 i 1920-1921 prorektor tego Uniwersytetu. Członek rzeczywisty Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, członek Towarzystwa Naukowego we Lwowie, po 1945 roku członek-korespondent Polskiej Akademii Nauk. Odznaczony za zasługi na polu naukowym Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, doktor honoris causa Uniwersytetu w Tartu.
Stanisława Augusta Thugutta - stryjecznego brata wyżej wymienionego. Był on politykiem i działaczem społecznym. W latach 1918-1920 minister spraw wewnętrznych w Rządzie Tymczasowym Polskiej Republiki Ludowej w Lublinie i w gabinecie J. Moraczewskiego. W latach 1922-1924 wicepremier rządu Rzeczypospolitej, poseł na Sejm i w latach 1922-1924 prezes Stronnictwa Ludowego "Wyzwolenie". Delegat na Konferencję Pokojową w Paryżu. Wybitny publicysta.
Ze strony matki jej dziadek Szymon Cywiński był uczestnikiem powstania listopadowego i wojny z Rosją w latach 1830-1831, a Bronisław Cywiński (ojciec Lucyny) brał udział w powstaniu styczniowym.
Z tradycji rodzinnych wyniósł umiłowanie przeszłości, kult pracy pozytywnej, głęboki demokratyzm i ponadpartyjne widzenie spraw państwa i narodu. Bohdan Thugutt ukończył Gimnazjum W. Górskiego w Warszawie w 1925 roku, a w 1931 Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ze stopniem inżyniera rolnika.
W 1931 roku objął kierownictwo gospodarstwa w rodzinnym majątku. Jednocześnie w Nagorzanach jego młodsza siostra Wanda (1909-1945), również inżynier rolnik, prowadziła hodowlę koni półkrwi anglo-arabskiej.
Prócz prowadzenia gospodarstwa Bohdan Thugutt wiele czasu przeznaczał na pracę społeczną. W latach 1932-1939 był radnym w gminie Nagorzany, członkiem Zarządu Stacji Rolniczo-Doświadczalnej w Sielcu koło Skalbmierza i w latach 1937-1939 członkiem Zarządu Związku Ziemian Powiatu Pińczowskiego (za prezesury Bronisława Postawki-Zodonowa).
Służbę wojskową czynną odbył w latach 1929-1930 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Berezie Kartuskiej. W 1933 roku, po odbyciu ćwiczeń w 21 Pułku Piechoty otrzymał nominację na stopień podporucznika rezerwy.
W kampanii wrześniowej 1939 roku nie wziął udziału, chociaż podczas wędrówki wojennej na wschód próbował bezskutecznie otrzymać przydział do wojska. W latach 1939-1945 był przewodniczącym Rady Głównej Opiekuńczej w gminie Nagorzany, a równocześnie z nominacji Inspektora Związku Gmin doradcą wójta. W listopadzie 1940 roku wstąpił do Narodowej Organizacji Wojskowej. Przyjął pseudonim "Beteha" i "Brat". Pełnił funkcję dowódcy kompanii kadrowej NOW w Koszycach. Po scaleniu NOW z Armią Krajową, co nastąpiło pod koniec 1943 roku, został komendantem Placówki AK "Bartek" (Brzesko Nowe), a następnie dowódcą 3 kompanii IV batalionu 120 Pułku Piechoty "Kawiarnia".
Położył duże zasługi dla zintegrowania scalonych żołnierzy NOW i Chłostry (plutonów Batalionów Chłopskich), dla zorganizowania pełnej kompanii bojowej, dla wyszkolenia całych stanów osobowych, dla zapewnienia bezpieczeństwa konspiracji i ludności cywilnej.
Siostra jego, Wanda, pseudonim "Ryś" była również członkiem AK, pełniła funkcję sekcyjnej sekcji sanitariuszek i ich instruktorki. Dwór w Nagorzanach w okresie okupacji stał się schronieniem dla wielu zagrożonych i ściganych osób. Kwaterowali w nim okresowo m.in. szef Wojskowej Służby Ochrony Powstania w naszym Inspektoracie, kapitan "Tarnawa" - Tadeusz Mazurek czy lotnik południowoafrykański, porucznik RAF Jannie Groenewald.
W lipcu 1944 roku Bohdan Thugutt, przechodząc ze zmobilizowanym O/dysp. 3 kompanii do wykonania stanu "Czujności", rozpoczął 24 lipca w Grębocinie na terenie Obwodu Pińczowskiego AK walkę powstańczą, która zapoczątkowała utworzenie Rzeczypospolitej Kazimiersko-Proszowickiej. Po odbyciu kursu dowódców w lesie sancygniowskim został z dniem 11 listopada 1944 roku mianowany porucznikiem.
W połowie stycznia 1945 roku opuścił Nagorzany i zamieszkał pod Krakowem, przewidując słusznie, że jako oficer AK i ziemianin będzie prześladowany przez NKWD. Dnia 8 marca 1945 roku został wraz z siostrą aresztowany w mieszkaniu rodziców w Krakowie. Piętnaście dni później obydwoje wywieziono z Krakowa z dużym transportem Polaków i Niemców do ZSRR, gdzie przebywali jako internowani w obozach pracy.
Dnia 13 sierpnia 1945, w obozie w Krasnowodzku (Turkmenia) zmarła Wanda Thuguttówna, zaś 31 grudnia 1946 roku w Nuzalu na Kaukazie przy pracy na drodze górskiej on sam stracił lewą nogę.
Do Polski został repatriowany 14 kwietnia 1948 roku. Jako inwalida zamieszkał wraz z rodzicami w Zakładzie Helclów w Krakowie. W tym czasie poruszał się o kulach. W latach 1948-1952 był dwukrotnie aresztowany przez UB i sądzony za działalność w AK. W więzieniu przebywał trzy lata i osiem miesięcy. Otrzymane wówczas przez niego wyroki zostały po "odwilży październikowej" w roku 1958 uznane za niebyłe.
Po wyjściu z więzienia przez sześć lat pracował w Zakładach Mięsnych w Krakowie, potem w nasiennictwie (Krakowska Hodowla Roślin i Centrala Nasienna w Krakowie), wreszcie przez dalsze 11 lat w Rolniczych Zakładach Doświadczalnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na mocy ustawy o stopniu inżyniera z dnia 28 stycznia 1948 roku otrzymał w SGGW stopień magistra nauk agrotechnicznych. Z dniem 1 stycznia 1977 roku przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Domu Pogodnej Jesieni w Krakowie.
W wyniku weryfikacji stopni i odznaczeń otrzymał z Koła b. Żołnierzy AK w Londynie Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Walecznych, Krzyż AK i Medal Wojska 1, 2, 3 i 4. W kraju - po październikowej odwilży - otrzymał Krzyż Partyzancki, a po upływie kolejnych lat - Krzyż Kawalerski, Oficerski i Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Został również zweryfikowany w stopniu kapitana, a przed dziesięciu laty awansowany do stopnia majora rezerwy.
Bohdan Thugutt ma ogromne zasługi w zorganizowaniu po roku 1956 na terenie Krakowa Środowiska Żołnierzy Inspektoratu Rejonowego "Maria". Pełniąc funkcję I zastępcy Inspektora Rodziny Inspektorackiej znakomicie reprezentował przez wiele lat środowisko i generała brygady Bolesława Nieczuję-Ostrowskiego "Tysiąca". Był najaktywniejszy w szerokiej akcji weryfikacji żołnierzy 106 Dywizji Piechoty i Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej. Ma ogromne zasługi dla opracowania prawdziwej historii działalności i walki AK na ziemi olkusko-miechowsko-pińczowskiej. Opracował swoje wspomnienia i złożył je w Bibliotece PAN w Krakowie. Zawsze służył bezinteresowną pomocą wszystkim rzetelnym i uczciwym historykom.
Bardzo aktywnie współdziałał w powołaniu w roku 1988 niezależnej organizacji żołnierzy i partyzantów, rodzin i sympatyków Inspektoratu Rejonowego "Maria", połączonej następnie ze Stowarzyszeniem Żołnierzy AK.
Należał do tych postaci w ruchu kombatanckim, które sprzeciwiły się nierozważnym, bezdusznym i niesprawiedliwym posunięciom władz Światowego Związku Żołnierzy AK, co doprowadziło do naszego odejścia z tej organizacji i przystąpienia do reaktywowanego w Krakowie Stowarzyszenia Żołnierzy AK. W organizacji tej pełnił funkcję członka Rady Naczelnej.
Olbrzymią zasługą Bohdana Thugutta było również zadanie kłamu tym osobom i strukturom, które negowały istnienie naszej opromienionej bojową chwałą jednostki. Ten wysiłek i te cierpienia, które towarzyszyły tej haniebnej sprawie, toczącej się przecież po sądach Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, pogorszyły stan Jego zdrowia i skróciły Jego życie.
Był orędownikiem zgody wewnętrznej i jedności działania, czynnie zwalczając intrygi i manipulacje, angażując się zawsze po stronie prawdy, ludzi uczciwych, osób wiarygodnych, z bojowymi życiorysami. Był człowiekiem wielkiej kultury osobistej i siły moralnej.
Historia regionu i dzieje AK wyznaczyły mu trwałe miejsce na kartach przeszłości. Wiedział o tym dobrze, ale nie siebie widział, bo dawno odczuwał, że Jego siły fizyczne ostatnie już posunięcia znaczą. W swoim testamencie: wskazał kierunek dalszej pracy dla Polski i Rodaków; zostawił bagaż myśli i doświadczeń dbałych o honor i pomyślność kraju; nakazał walczyć do końca o prawdę historyczną i dobre imię Armii Krajowej; zalecił postępować konsekwentnie lecz uczciwie i roztropnie; przypomniał, że dla celów grupowych krwi żołnierskiej nie należy dzielić, a Polaków i kombatantów różnić; prosił, aby Pamięć Narodowa uwzględniła zdolność do przebaczenie i pojednania poszczególnych ludzi i całych narodów.
Zmarł 20 lutego 2002 roku w Krakowie. Jego prochy złożone zostały na rakowickiej nekropolii.
