Popularny aktor z akowską kartą
Jerzy Nowak ps. Jeż
(ur.: 20.06.1923 - zm.: 26.03.2013)
biogram
 |
Jerzy Nowak ps. Jeż
(fot. fototeka.fn.org.pl) |
Proszowice, 2-08-2022
Starszy strzelec (podchorąży) Jerzy Nowak ps. Jeż, urodził się 20 czerwca 1923 w Brzesku, polski aktor teatralny i filmowy (był przede wszystkim tzw. aktorem charakterystycznym), pedagog. Był synek Józefa Nowaka ps. Brzoza, kierownika Biura Okręgowego Delegata Rządu (Londyńskiego) w Krakowie, przed wojną był starostą w Bohorodczanach na Ukrainie.
Tak wspominał swoje dzieciństwo: [...] Wychowywałem się na wschodniogalicyjskiej prowincji: Kołomyja, Bohorodczany - wspomina Jerzy Nowak. - Grupka inteligencji bawiła się tam w teatr, a mój ojciec reżyserował. Od najmłodszych lat rodzice zabierali mnie na premiery. "Co tam panie w polityce?" - było jednym z pierwszych zapamiętanych przeze mnie zdań, które ojciec wypowiadał przy spotkaniach z kolegami. On też postanowił, że zostanę aktorem. Recytowałem wierszyki na imieniny Piłsudskiego, strasznie niedobrze, bo zżerała mnie trema [...].
Jurek do konspiracji (ZWZ / AK) wstąpił w 1940 roku w Rzeszowie, należał do grupy wykonującej wyroki sądu konspiracyjnego głównie na konfidentach. Tam też kończył konspiracyjną podchorążówkę, "spalony" - musiał opuścić Rzeszów. Został w 1943 roku przeniesiony do Inspektoratu Miechów, ukrywał się miedzy innymi w Koniuszy.
Należał do oddziału dyspozycyjnego placówki Koniusza ("Kaktus") Stanisława Jaskulskiego ps. Orlik, później do IX plutonu oddziału dyspozycyjnego podobwodu Proszowice ("Pela Magdalena) pod tym samym dowódcą.
W czasie trwania Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944 (okres lipiec-sierpień) był żołnierzem Samodzielnego Partyzanckiego Batalionu Szturmowego "Suszarnia" 106. Dywizji Piechoty AK, należał do 1. kompanii ("Warszawa") Józefa Gargasza ps. Grot, II plutonu ("Kłos") Jerzego Biechońskiego ps. Kłos.
Po wojnie nie ujawnił się.
 |
Jerzy Nowak, jako Marian Skowronek w Stawce większej niż życie
(źródło: stawka-wieksza-niz-zycie.fandom.com) |
 |
Jerzy Nowak /Leonard/
(źródło: vod-base.com) |
W 1948 roku ukończył Państwową Szkołę Dramatyczną w Krakowie, po latach, już jako aktor krakowskiego Starego Teatru, był jej wykładowcą. Za swoje wybitne kreacje sceniczne był wielokrotnie nagradzany.
Ponieważ jego rysy budziły skojarzenia z semickimi, bardzo często wcielał się w postaci Żydów. Najbardziej znane jego kreacje tego rodzaju to Zucker w "Ziemi obiecanej" (1974) Andrzeja Wajdy czy inwestor Fischel Friehof w "Liście Schindlera" (1993) Stevena Spielberga. Jak sam żartował z tych skojarzeń wspominając pewien epizod: [...] Tu kuria biskupia. Proszę pana, robimy widowisko pasyjne, które będzie nagrywane dla radia", odpowiada: "Rozumiem, mam zagrać Judasza". "A skąd pan wie?" - pada po chwili zakłopotanego milczenia. "Jak to skąd? Wiadomo, że nie zagram Matki Boskiej [...].
Najważniejszą jego rolą teatralną i zarazem wielkim sukcesem była kreacja Hirsza Singera w spektaklu "Ja jestem Żyd z Wesela", w którym Nowak przedstawia autentyczne losy człowieka, który był pierwowzorem dla postaci Żyda w najważniejszym dramacie Stanisława Wyspiańskiego. Spektakl grano nieprzerwanie od 1994 do 2007 roku w Teatrze Starym, a także w wielu innych miejscach w Polsce i na świecie. Sztukę wystawiono ponad 600 razy.
Karierę aktorską zaczął w Teatrze Młodego Widza Marii Biliżanki (dziś Teatr Bagatela), następnie 5 lat grał w Teatrze Śląskim, później związał się już na stałe z Teatrem Starym, grał też w krakowskim Domu Plastyka oraz gościnnie na scenach wielu, wielu teatrów krakowskich i nie tylko. W latach 1974-1991 (już na emeryturze) pracował w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, a od 1991 jako aktor senior w Starym Teatrze.
Od 1989 r. był żonaty z Marią Andruszkiewicz-Nowak (zmarłą 8 sierpnia 2010), było to jego drugie małżeństwo. Był kuzynem aktora Jana Güntnera. Jesienią 2009 nakładem Wydawnictwa Austeria ukazała się biografia Jerzego Nowaka, Książka o miłości, napisana wspólnie z żoną, która w lutym 2010 uhonorowana została Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca.
 |
Jerzy Nowak /Damian Klamka /East News
(źródło: wydarzenia.interia.pl) |
Przez okres swojej długiej kariery zagrał niezliczoną ilość ról teatralnych i filmowych. Zdobył wiele nagród i wyróżnień za swoje dokonania artystyczne. Został odznaczony: Krzyżem Partyzanckim (1964), Złotą Odznaką za Zasługi dla Krakowa (1977), Złotym Krzyżem Zasługi (1979), Złotym Medalem Gloria Artis - Zasłużony Kulturze (2008).
Zmarł 26 marca 2013 w Warszawie, pochowany został na krakowskim Cmentarzu Rakowickim w Alei Zasłużonych (kwatera LXIX pas B-1-16).
 |
grób Jerzego Nowaka na Cmentarzu Rakowickim
(źródło: pl.wikipedia.org) |
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Informator SŻAK w Krakowie, nr 15
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944). Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
- Anna Londo; Odszedł Żyd z "Wesela" - wspomnienie; [w:] Wiadomości Bocheńskie, nr 1-2 (96-97) wiosna - lato 2013
- Mieczysław Adamczyk; Konspiracyjna prasa ludowa na Kielecczyźnie (1939-1945) [w:] Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 17/3
- zbiory Włodzimierza Nowaka
- zbiory IKP
- pl.wikipedia.org
- filmweb.pl
- fototeka.fn.org.pl
- encyklopedia.interia.pl
- vod-base.com
- culture.pl
- polskieradio.pl
- gazetakrakowska.pl
- lovekrakow.pl
- film.interia.pl
- nautilus.org.pl
- fototeka.fn.org.pl
- stawka-wieksza-niz-zycie.fandom.com
|
