Ten który pierwszy ruszył na ratunek mordowanym ludziom w Skalbmierzu

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

biogram

wspomnienia bratanka

Ten który pierwszy ruszył na ratunek mordowanym ludziom w Skalbmierzu
Franciszek Kozłowski ps. Brzoza II
(ur.: 19.05.1918 - zm.: 5.08.1944)

biogram

Franciszek Kozłowski ps. Brzoza II
(fot. Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita...)

Proszowice, 12-03-2020

Kapitan Franciszek Kozłowski ps. Brzoza II; urodził się 19 maja 1918 r. w Strzemieszycach, w rodzinie kolejarskiej, syn Władysława i Marianny z domu Izdebska. Po ukończeniu 4 klas gimnazjum w Olkuszu, przerwał naukę w Korpusie Kadetów w Chełmie, kontynuował ją w Korpusie Kadetów w Rawiczu, który ukończył w 1937 r.

     Później wstąpił do Oficerskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, którą ukończył w 1939 roku i otrzymał stopień podporucznika, został przydzielony do 6. pp Strzelców Podhalańskich w Samborze. W szeregach tego pułku walczył we wrześniu 1939 r. jako dowódca kompanii. W czasie walk został ranny w rękę, leczył się w szpitalu w Łódzku na Wołyniu, skąd uciekł w czasie zajmowania tego szpitala przez Sowietów 17 września.

     Koniec działań wojennych zastaje go w Wilnie. Tu został aresztowany przez straż graniczną i osadzony w więzieniu w Brześciu nad Bugiem. W dniu ataku Niemców na ZSRR wraz z innymi więźniami wyłamuje drzwi cel więzienia i jesienią 1941 roku wraca do rodzinnego domu, do Charsznicy.

     Ukrywa się i szuka kontaktu z konspiracją, pracuje w Wolbromiu w urzędzie miasta. Już w tym czasie (1942 r.) działał w podziemiu jako żołnierz AK, o mało nie wpadł w kotle, jaki założyło gestapo na niego. Jako "spalony", w 1943 roku musiał zmienić rejon działania, znalazł się w terenie działania AK w Obwodzie "Pelagia" (Pińczów) w rejonach miejscowości: Działoszyce, Skalbmierz, Kazimierza Wielka i Proszowice.

     Tu zetknął się z miejscowymi konspiratorami, jak: Stanisław i Tadeusz Wójcikowie z Kościelca, Adolf Krawczyk oraz Stanisław i Edward Grudniowie z Marcinkowic, a także Franciszek Palus ps. Bałtycki, Franciszek Pudo ps. Sokół, Albin Piechota ps. Bumir oraz z dowódca Obwodu "Pelagia" - "Sewerem" (Roman Zawarczyński). Zostaje oficerem szkoleniowym Obwodu "Pelagia" - 120.pp AK, a także jest zastępcą komendanta Podobwodu "Dusia" (Działoszyce) ppor. Stanisława Wójcika ps. Brzoza i dowódcą pierwszego plutonu szturmowego.

Organizuje kilka kursów podchorążych i podoficerskich (wykłada tam taktykę). Po utworzeniu 120. pp AK ppor. "Brzoza II" zostaje dowódcą oddziału dyspozycyjnego - szturmowego (ok. 30 ludzi) i zastępcą dowódcy II bat/120 pp por. Wiesława Żakowskiego ps. Zagraj. W czasie trwania Kazimiersko Proszowickiej Rzeczypospolitej Partyzanckiej Niemcy próbują odzyskać utracony teren kontrolowany teraz przez partyzantów.

5 sierpnia 1944 r. Niemcy uderzają wielką siłą (ok. 1000 ludzi) na Skalbmierz, który leżał na głównym szlaku ich zainteresowania. Jest pacyfikowany przez batalion Wehrmachtu i oddziały ukraińskiej Samoobrony Harasmenki. Znajdujący się w Skalbmierzu 30-osobowy ODP ppor. "Sokoła" i zdążający mu z pomocą z Krępic OD "Brzozy II" próbują zatrzymać nawałę niemiecką, ale nie dają rady. Zdziesiątkowane i rozbite przestają istnieć. W bezpośredniej, zaciętej walce z wrogiem ginie 21 żołnierzy z obydwu oddziałów. Giną też obaj dowódcy.

     W internecie natrafiłem na taki opis tych wydarzeń w artykule "Republika Partyzancka 24 lipca - 15 sierpnia 1944 r." przytoczę fragment: [...] Zaalarmowany walką w Skalbmierzu dowódca Podobwodu Działoszyce, por. Roman Moskwa "Wojniłowicz", kwaterujący w majątku Kobylniki, wysłał na pomoc "Sokołowi" 27-osobowy oddział szturmowy AK pod dowództwem Franciszka Kozłowskiego "Brzoza II" ze wsi Krępice. Według meldunku jaki otrzymał "Wojniłowicz", w Skalbmierzu miało być około 70 Niemców.

Partyzanci "Brzozy II" najpierw galopem na furmankach, a później biegiem na most na Nidzicy w pobliżu dworu Sielec uderzyli z całym impetem na Niemców w Skalbmierzu od strony północno-wschodniej prowadząc ogień z ckm i karabinów. Zmuszono nieprzyjaciela do opuszczenia zabudowań stacji kolejki wąskotorowej i magazynów "Rolnika". Niemcy jednak nie wycofali się do Skalbmierza, lecz w kierunku południowo-wschodnim - do zabudowań dworskich Sielec, oskrzydlając w ten sposób oddział "Brzozy II" i ostrzeliwując go z flanki. Wówczas "Brzoza II" wraz z oddziałem przeprawił się na wschód przez Nidzicę na łąki sieleckie, chcąc obejść Skalbmierz i zaatakować Niemców od strony północno-wschodniej. W ten sposób oddział, znalazłszy się na odkrytej łące, otrzymał huraganowy ogień z bliskiej odległości od Niemców, którzy zajęli pozycje na nasypie kolejowym.

Sytuacja partyzantów była rozpaczliwa. Jedyny cekaem zaciął się i został wyrzucony do rzeki. Poległa większość żołnierzy AK. Ocaleli tylko ci, którzy znaleźli się blisko rzeki Nidzicy i mogli skorzystać z osłony jej brzegów oraz zarośli. "Brzoza II" został ciężko ranny, a nie chcąc dostać się w ręce Niemców, pozbawił się życia wystrzałem w serce [...].

Franciszek Kozłowski został pochowany na cmentarzu w Koscielcu.

     Ppor. "Brzoza II" został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana. Został też odznaczony m.in.: Orderem Virtuti Militari 5 klasy (11 listopada 1944, Londyn), Krzyżem Walecznych (11 listopada 1944, Londyn). W Skalbmierzu jest także jedna ulica nazwana jego imieniem. Na ścianie Liceum Ogólnokształcącego w Olkuszu umieszczona jest tablica poświęcona jego pamięci. Na ścianie kościoła parafialnego w Kościelcu i na ścianie kościoła parafialnego w Skalbmierzu znajdują się tablice pamiątkowe z jego nazwiskiem.

opacowanie: Andrzej Solarz