Pułkownik z Wierzbicy
Stefan Brożek ps. Hubert
(ur.: 4.08.1920 - zm.: 16.05.2008)

biogram

Stefan Brożek ps. Hubert
(fot. krakow.ipn.gov.pl)

Proszowice, 20-06-2020

Pułkownik Stefan Brożek ps. Hubert; Urodził się 4 sierpnia 1920 roku w Wierzbicy koło Pilicy w ówczesnym powiecie olkuskim (woj. kieleckie). Był synem Michała (1895-1977 członka POW, żołnierza wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r., działacza OSP) i Magdaleny z domu Słaboń (1898-1990). Rodzice pracowali w swoim gospodarstwie rolnym. Stefan cztery klasy szkoły powszechnej ukończył w Wierzbicy. Następnie kontynuował naukę w szkole nr 5 w Zawierciu. Miał rodzeństwo: Annę (1922-1951, przewodniczącą LZK w miejscowości Wierzbica), Jana (1924-1944, kpr. pchor. rez. AK, członka OS BCh/LSB Edwarda Kaziora "Lota", poległego w akcji w miejscowości Brzeziny k. Żarnowca 22 X 1944), Zofię (1926-2010), Julię (ur. 1929).

     W latach 1933-1938 uczęszczał do gimnazjum (tzw. starego typu) im. Karola Miarki w Żorach, gdzie 23 maja 1938 zdał egzamin dojrzałości (małą maturę). Przez okres gimnazjalny zamieszkiwał u swego stryja Wincentego Brożka. Należał do ZHP. Latem 1938 r. odbył 6-tygodniowe przeszkolenie w Junackich Hufcach Pracy w Zakopanem i powrócił do Wierzbicy.

     Pomagał rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa, od jesieni 1938 roku działał w Związku Młodzieży Wiejskiej (ZMW) "Siew". Pełnił funkcję sekretarza, następnie prezesa koła "Siewu" w Wierzbicy oraz prezesa Związku Kół Sąsiedzkich. Z początkiem 1939 r. wszedł w skład Zarządu Powiatowego "Siewu" w Olkuszu. Organizował imprezy zarobkowe oraz prace kulturalno - oświatowe. Zainicjował wieczorowe kursy dokształcające z zakresu szkoły powszechnej dla mężczyzn, którzy spodziewali się powołania do wojska. Uczestniczył w pracach miejscowej jednostki OSP w Wierzbicy.

W wojnie obronnej 1939 roku nie wziął udziału.

     Działalność podziemną rozpoczął już jesienią 1939 roku. Uczestniczył w zebraniach grupy konspiracyjnej kierowanej przez studenta Piotra Cienia z Pilicy. W lutym 1940 r. nawiązał kontakt z wysłannikiem okręgowej komendy Służby Zwycięstwu Polski (SZP) w Kielcach Bronisławem Musiałem. Przekazał mu informacje o pobycie w miejscowości Kidów kpt. Lecha Wiktora Trębaczkiewicza. W marcu 1940 r. wraz z kpt. Trębaczkiewiczem i Stanisławą Paciej złożył przed Musiałem przysięgę organizacyjną SZP / ZWZ. Przyjął pseudonim "Hubert".

     Został gońcem komendanta obwodu olkuskiego SZP / ZWZ kpt. Trębaczkiewicza ps. Wierny. Po kilku miesiącach włączył się w powielanie i kolportaż prasy podziemnej. Werbował nowych członków konspiracji.

     Na przełomie 1940 i 1941 roku poprzez swego krewnego Teofila Ligęzę "Trybo" nawiązał kontakt z konspiracyjnym ruchem ludowym. Na przełomie stycznia/lutego 1941 r. wziął udział w miejscowości Dobraków w naradzie mającej na celu uruchomienie siatki Stronnictwa Ludowego (SL) w północnej części powiatu (obwodu) Olkuskiego. Uczestnikami tej narady byli komendant główny Batalionów Chłopskich (BCh) Franciszek Kamiński oraz komendant BCh Okręgu Kielce Stanisław Jagiełło. Został łącznikiem w obwodzie między SL, a ZWZ.

     W okresie od połowy 1941 do czerwca 1943 pełnił funkcję sekretarza Zarządu Powiatowego SL. Wciągnął do konspiracji swego sąsiada, znanego w regionie działacza społeczno - politycznego i posła na sejm ustawodawczy kadencji 1919-1922 Józefa Kotnisa, który został powiatowym przewodniczącym konspiracyjnego SL. Zwerbował do pracy w ruchu ludowym późniejszego kierownika walki cywilnej w obwodzie olkuskim Stanisława Szweja "Steckiego" oraz późniejszego dowódcę OS BCh/LSB Edwarda Kaziora "Lota".

     W II połowie 1941 r. wstąpił do Batalionów Chłopskich (BCh). W lutym 1942 r. objął funkcję szefa łączności komendy BCh obwodu olkuskiego. W czerwcu 1943 r. został mianowany komendantem BCh w obwodzie olkuskim. Funkcję tę pełnił do końca okupacji. Do jego najbliższych współpracowników w komendzie należeli: z-ca - ppor. rez. Stanisław Czech "Czarny", członek komendy - Stanisław Wałek "Wierzyński", szef prasowy - Bronisław Szota ("Olimp", "Nil", "Heban", "Grzegorz"). Pozostawał w bliskich kontaktach konspiracyjnych ze wspomnianym wyżej kierownikiem walki cywilnej w obwodzie olkuskim Stanisławem Szwejem "Steckim". Jako komendant obwodu olkuskiego BCh sprawował zwierzchność nad wschodnią częścią przedwojennego pow. olkuskiego (zachodnia część powiatu weszła w skład III Rzeszy).

     Powołał do życia oddziały specjalne BCh pod dowództwem: Kazimierza Chyckiego "Górki", Stanisława Karolczyka "Herkulesa" i Józefa Barczyka. "Bartosika". Zaakceptował zorganizowanie przez Stanisława Snitkę "Sowę" oddziału partyzanckiego działającego od końca sierpnia do połowy listopada 1943 r. w północnej części olkuskiego. W połowie listopada część żołnierzy oddziału "Sowy" przekazał do batalionu partyzanckiego AK por. Mieczysława Tarchalskiego "Marcina" w obwodzie włoszczowskim.

     W połowie stycznia 1944 r. nadzorował powołanie oddziału partyzanckiego pod dowództwem Zygmunta Niebrzydowskiego "Henryka". Oddział ten stanowił ośrodek szkoleniowy dla żołnierzy AK i BCh z północnej części olkuskiego. Po rozpadzie oddziału "Henryka" w końcu kwietnia 1944 r. uzgodnił przekazanie części żołnierzy do oddziału partyzanckiego ppor. rez. Tomasza Adrianowicza "Pazura" w Miechowskie. W rejonie Skały (w południowej części obwodu) współpracował przy powołaniu oddziału partyzanckiego AK (BCh) kpr. pchor. Jana Pieńkowskiego "Mohorta". Oddział ten wszedł następnie w skład Samodzielnego Batalionu Szturmowego "Suszarnia" 106. Dywizji Piechoty AK. Najbliżej w zakresie działalności zbrojnej współpracował OS BCh/LSB Edwarda Kaziora "Lota", który stanowił tzw. oddział dyspozycyjny komendy obwodu.

     Kładł nacisk na zwalczanie bandytyzmu i likwidację konfidentów gestapo. Według przybliżonych danych w okresie pełnienia przez niego funkcji komendanta podległe mu oddziały zlikwidowały ok. 35 konfidentów gestapo i policjantów granatowych. Obok tego nakazywał m. in. przeprowadzanie akcji karno-porządkowych, aprowizacyjnych, tłuczenia bimbrowni, niszczenia dokumentów urzędowych, niszczenia mleczarni, ochrony lasów. Po koniec okupacji szeregi BCh w obwodzie grupowały ok. 3000 żołnierzy.

     Brał udział w pracach olkuskiej Powiatowej Delegatury Rządu, na której czele stał Stanisław Mach "Tarnawa"-"Morawa". Pełnił funkcje referenta bezpieczeństwa oraz referenta opieki społecznej. Czas pełnienia przez niego służby w delegaturze nie jest dokładnie znany, lecz prawdopodobnie miało to miejsce na przełomie 1943/1944 r.

płk Stefan Brożek "Hubert" – Cezary Brożek
(fot. krakow.ipn.gov.pl)
     Angażował się w konspiracyjną pracę młodzieżową. Wiosną 1944 r. wziął udział w Brynicy k. Kielc w wojewódzkiej konferencji Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici". Powołał zaczątki "Wici" w obwodzie olkuskim.

     Jesienią 1943 r. prowadził rozmowy scaleniowe z AK. Od października do grudnia 1943 r. kilkakrotnie spotykał się w tej sprawie z inspektorem Inspektoratu Rejonowego AK Miechów mjr Bolesławem Nieczuja-Ostrowskim ps. Bolko, Michałowicz, Tysiąc. Zgodnie z protokołem scaleniowym z 27 XII 1943 zobowiązał się do wprowadzenia w szeregi AK 936 żołnierzy BCh. Wszedł w skład komendy obwodu AK, obejmując funkcję II adiutanta komendanta Leonarda Mleczko-Nowowiejskiego "Imielskiego". Jako II adiutant nadzorował łączność i kolportaż prasy, przygotowywał liczne odprawy komendanta obwodu.

     Pracował aktywnie na rzecz rozbudowy struktur AK, rozbitych w Olkuskiem wskutek aresztowań w 1942 r. W kwietniu 1944 r. został na dwa miesiące urlopowany z pracy w komendzie w związku z zatargiem z por. Alojzym Dziura-Dziurskim ps. Kmita. Proponowano mu przeniesienie "do partyzantki w pińczowskie", na co nie wyraził zgody. Za pracę w AK uzyskał cztery pisemne pochwały od komendanta obwodu. W związku ze scaleniem przekazano dowodzony przez niego obwód BCh z okręgu kieleckiego do okręgu krakowskiego.

     W sierpniu 1944 r. wszedł w skład dowództwa 116. PP AK, utworzonego na terenie obwodu Olkusz w ramach 106. DP AK w związku z przygotowaniami do "Burzy" oraz planem Odtwarzania Sił Zbrojnych w Kraju. Objął funkcję II adiutanta pułku, którego dowódcą został kpt. Jan Kałymon "Teofil". Jako adiutant zajmował się łącznością oraz obiegiem dokumentacji. Miał istotny udział w tworzeniu pododdziałów taktycznych pułku oraz ich obsadzie personalnej.

     W sierpniu 1944 r. wziął udział w utworzeniu tzw. sztabu inspektoratu BCh "Chata", tj. nieformalnej reprezentacji ludowców wobec AK z pow. miechowskiego, olkuskiego i pińczowskiego (obszar inspektoratu AK Miechów).

     Podczas okupacji Gestapo kilkakrotnie podejmowało próby jego aresztowania: w 1942 r., 2 XII 1943, 9 IV 1944. Dnia 13 XI 1943 zorganizowano obławę w Wierzbicy mającą na celu ujęcie jego oraz Edwarda Kaziora "Lota". Oboje uniknęli jednak aresztowania. 22 X 1944 w akcji zbrojnej w wiosce Brzeziny k. Żarnowca zginął jego brat kpr. pchor. Jan Brożek "Grom". 17 XI 1944 był jednym z organizatorów konspiracyjnego jego pogrzebu.

     Od początku 1944 r. pozostawał w ostrym konflikcie personalnym z członkami AK w Wierzbicy. Jednym z podłoży tego konfliktu było zlikwidowania przez AK jego krewnego i byłego współpracownika Stanisława Kamińskiego "Sępa". Występował wobec miejscowego oddziału żandarmerii AK Mariana Jeżowskiego "Sawy" z zarzutami braku dyscypliny. Jednocześnie pozostawał w bardzo dobrych kontaktach z dowódcą I. batalionu 116. pp AK Józefem Bolesławem Buczyńskim "Białoniem" (rejon Kroczyce-Kidów) oraz dowódcą II. Batalionu 116. pp AK Władysławem Stepokurą (Józefem Bednarzem "Zawiślakiem" - rejon Pilica-Żarnowiec).

     Po wkroczeniu Sowietów pozostał w konspiracji. Był poszukiwany przez "bezpiekę". W lutym 1945 r. NKWD aresztowało jego rodziców, których osadzono w więzieniu na ul. Montelupich w Krakowie. Zwolniono ich w zamian za dostarczoną z oddziałów zbrojnych BCh broń. Został aresztowany 26 III 1945 w Kielcach, kiedy zdążał na odprawę z komendantem BCh okręgu Stanisławem Jagiełłą "Szuwarą". Zwolniono go 26 VI 1945. Aresztowanie jego było jedną z przyczyn rozpoczęcia przez oddział Edwarda Kaziora "Lota" niepodległościowej działalności zbrojnej skierowanej przeciwko komunistycznemu okupantowi, która trwała do śmierci dowódcy 30 IV 1945.

     "Hubert" ujawnił się 11 X 1945 przed Komisją Likwidacyjną b. BCh Obszaru Południowego Okręgu Kraków. W II połowie 1945 r. wyjechał do Bytomia, od 1949 r. mieszkał w Bielsku-Białej.

     Latem 1945 r. wstąpił do PSL. Podjął pracę w Zarządzie Wojewódzkim PSL w Katowicach. Był czynnie zaangażowany w prowadzenie kampanii wyborczej ludowców w 1947 r. na terenie Śląska.

     Od 1951 r. do 1967 r. pracował na różnych stanowiskach w prywatnych i państwowych Wytwórniach Win Owocowych. Następnie podjął działalność zarobkową w zakresie rzemiosła: prowadził prywatny zakład usług introligatorskich oraz produkcję artykułów użytku osobistego. Działał społecznie w organizacjach rzemieślniczych pełniąc m. in. funkcje prezesa Rady Nadzorczej Spółdzielni Rzemieślniczej. W 1987 przeszedł na emeryturę.

     Od 1948 r. był intensywnie inwigilowany przez aparat bezpieczeństwa. W lipcu 1950 został aresztowany przez WUBP w Katowicach. Przebywał w aresztach bezpieki w Katowicach i Sosnowcu. Postawiono mu m. in. zarzut przygotowania do ucieczki za granicę. Został zwolniony pod koniec grudnia 1950 r. W dalszym jednak ciągu był inwigilowany przez UB. Informatorami w jego sprawie byli m.in. "Jerzy", "Jagodziński", "Gliński", "Spokojny". Działania operacyjne przeciwko niemu prowadzili kpt. Walenty Danielewski, por. Jan Jackowski, ppor. Zdzisław Simlat oraz chor. Zygmunt Ciurlik. Figurował także w licznych rozpracowaniach obiektowych na byłych członków 106. DP AK (m.in. krypt. "Omega").

     W 1957 r. wstąpił do ZSL. Pracował w Komitecie Powiatowym ZSL w Bielsku-Białej. Po 1989 r. rozpoczął aktywną działalność w odrodzonym PSL. Na początku lat 90-tych zasiadał przez dwie kadencje w Radzie Naczelnej PSL. Rozbudowywał struktury partii na terenie woj. katowickiego. W 1991 r. przyznano mu tytuł Honorowego Prezesa Zarządu Wojewódzkiego PSL w Katowicach.

     Działał w organizacjach kombatanckich. Od 1957 r. brał udział w licznych zjazdach oraz spotkaniach kombatantów AK i BCh na terenie woj. krakowskiego i katowickiego. W latach 90-tych ubiegłego wieku był jednym z założycieli oraz został wiceprezesem Zarządu Głównego Małopolskiego Związku Żołnierzy Batalionów Chłopskich w Krakowie. Powoływał koła kombatantów BCh w terenie. Od lat 60-tych zbierał materiały historyczne dotyczące działalności podziemia niepodległościowego na ziemi olkuskiej.

     Jest autorem licznych wspomnień i opracowań z okresu konspiracji zdeponowanych w Zakładzie Historii Ruchu Ludowego. W 1999 r. wydano Pamiętniki Nowego Pokolenia Chłopów Polskich. Materiały konkursowe. T. VI, zawierające jego wspomnienia m. in. z okresu okupacji hitlerowskiej. W l. 1946-1948 publikował drobne artykuły w prasie ludowej.

     Zmarł 16 maja 2008 roku w Bielsku-Białej. Jest pochowany na cmentarzu w Mikuszowicach - dzielnicy Bielska-Białej.

     3 listopada 1945 roku zawarł związek małżeński z Zuzanną Myszor (ps. Czajka, kierowniczką ZK w obw. Olkuskim). Z małżeństwa tego urodziły się dwie córki: Ewa (aktualne nazwisko Kubiczek) oraz Nina (aktualne nazwisko Post).

Odznaczenia: Krzyż Virtuti Militari V Klasy, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Partyzancki, Krzyż Batalionów Chłopskich. Nadano mu także najwyższe odznaczenia za działalność społeczną w rzemieślnictwie i polityczną w ruchu ludowym - Medal im. Jana Kilińskiego oraz Medal Wincentego Witosa.

Kpt. (1945), mjr rez. (1973), ppłk w st. spocz. (1995), płk w st. spocz. (2003).

opracowanie: Cezary Brożek   

ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
  1. Cezary Brożek; Płk Stefan Brożek "Hubert" - biografia; Wierzbica 2014

  2. krakow.ipn.gov.pl
  3. youtube.com
  4. docplayer.pl

Artykuł pochodzi ze strony: Internetowego Kuriera Proszowskiego
Zapraszamy: https://www.24ikp.pl/skarby/ludzie/rp1944/b/brozek_stefan/art.php