Był jednym z budowniczych II Rzeczypospolitej
Juliusz Zdanowski
(ur.: 24.12.1874 - zm.: 8.10.1937)

Pałac Zdanowskich w Śmiłowicach, kwiecień 2011
(fot. Sebastian Wypych)
Juliusz Zdanowski
(fot. rp95.whus.pl)

Proszowice, 24-08-2020

"Człowiek wielkiego umysłu i serca, szedł zawsze drogą prawdy i sprawiedliwości, wiernie służył umiłowanej ojczyźnie" - napis z płyty przy grobowej w Miechowie. Juliusz Zdanowski urodził się 24 grudnia 1874 roku w Lipiu (powiat limanowski) lub w Śmiłowicach [wprawdzie osobiście wolałbym, aby przyszły senator RP urodził się w Śmiłowicach, jednak pewniejsze miejsce jego urodzenia to Lipie, chociażby z tego powodu, że rodzice Julka najprawdopodobniej kupili dwór w Śmiłowicach od spadkobierców pułkownika Józefa Wędrychowskiego, który zmarł w 1876 roku, więc JZ miał juz dwa lata (oczywiście są też inne powody żeby preferować Lipnie ;) )]. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, był jedynym synem Teofila Teodora Zdanowskiego i Teresy Joanny Różyckiej h. Rola. Wychowanek krakowskiego gimnazjum Sobieskiego, gdzie zdał maturę. Studiował prawo i ekonomię we Lwowie, Fryburgu i Monachium. W latach 1898-99 pracował w Musée Social w Paryżu.

     W nasze strony przybył 1899 roku, kiedy to odziedziczył po śmierci ojca rodzinny majątek, zarządzał kluczem sierosławicko-śmiłowickim. W śmiłowickim pałacu mieszkał wraz z żoną Anielą Godlewską od 1900 do 1920 roku. Potem zamieszkali na stałe w stolicy Polski.

Aniela i Juliusz Zdanowscy. Fotografia ze zbiorów pani Marii Osuchowskiej
(fot. miechowski_kuferek.manifo.com)
     Wspomina Teodora Odziomek: Mój dziadek Stanisław Czekaj tak mówił o senatorze-urodny to on nie był, a do tego kulawy. Ale był grzeczny do ludzi. Kazał się zawieść pod karczmę i mówił o Witosie, w Kasie Stefczyka. To on mnie namówił do kasy i dobrze zrobił. Ale nie popierał parcelacji gruntów, a tej biedocie, czyli robotnikom folwarcznym, to się słusznie należało. Lubili się z kierownikiem szkoły Sobczykiem i czasem stali przed pałacem oparci na laskach - w kurzu albo w błocie - i tak gwarzyli. Do pałacu nauczyciela nie poprosili, czasem zaprosili księdza.

     Na terenie guberni kieleckiej łączył się w działalność ruchu narodowo-demokratycznego związany z narodową demokracją. W 1903 roku, brał udział w organizacji Wystawy Rolniczo-Przemysłowej w Miechowie i założył kolejną po "Jutrzence" spółkę rolniczą. W 1906 jest delegatem do pierwszej Rady Nadzorczej Polskiej "Macierzy Szkolnej" z guberni kieleckiej, brał udział w tzw. ruchu spolszczenia gmin.

     W 1909 roku, wraz z teściem - Gabrielem Godlewskim wyrokiem sądu przebywali na zesłaniu w Rosji (na dożywotnie wygnanie), jednak po amnestii w 1910 roku udało mu się wrócić do kraju.

Juliusz Zdanowski
(fot. audiovis.nac.gov.pl)
     Był współzałożycielem Kółek Rolniczych w Królestwie Polskim, w 1912 jest członkiem Komitetu Centralnego Towarzystwa Rolniczego i gubernatorem Kieleckiej Izby Rolniczej. W 1915 roku został prezesem Głównego Komitetu Ratunkowego Ziemi Kieleckiej, a w 1917 prezesem Krajowej Rady Gospodarczej w Lublinie. Później został prezesem Głównego Komitetu Ratunkowego. Oraz naczelnym dyrektorem, Polskiego Banku Komunalnego. Po śmierci Gabriela Godlewskiego przewodniczył kółkom rolniczym w Guberni Kieleckiej.

     Juliusz Zdanowski, odgrywał niebagatelną rolę w życiu politycznym w okresie tworzenia państwowości polskiej, a następnie w Drugiej Rzeczypospolitej.

     Na początku 1917 roku przeniósł się do Lublina, gdzie prowadził działalność gospodarczą i charytatywną na terenie zaboru austriackiego. Wiosną 1918 roku, jest delegatem rządu Świeżyńskiego na okupację austriacką (na Lubelszczyźnie), natomiast 29 października został generalnym komisarzem rządu polskiego w Lublinie (samodzielnym delegatem Rady Regencyjnej i rządu Świeżyńskiego na okupację austriacką). Po południu 6 listopada 1918 roku Zdanowski podał się do dymisji (na krótko został osadzony w areszcie domowym). Od marca 1919 roku obejmuje stanowisko komisarza w Głównym Urzędzie Likwidacyjnym.

     Od 1920 jest prezesem Związku Komunalnych Kas Oszczędnościowych oraz prezesem Zrzeszenia Słowiańskich Kas Oszczędnościowych.

     W latach 1922-1927 piastował funkcję senatora I kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z województwa kieleckiego (był prezesem Komisji Administracyjnej i Konstytucyjnej). Od 1923 był prezesem Rady Zjazdów Samorządu Ziemskiego, a od 1927 r., członkiem Państwowej Rady Samorządowej.

     Był politykiem o orientacji narodowej, związanym ze Związkiem Ludowo-Narodowym przez jakiś czas sprawował nawet funkcję wiceprezesem Zarządu Głównego tej organizacji. W jego mieszkaniu przy ulicy Foksal 13 w Warszawie decydowały się losy poszczególnych rządów z okresu 1919-1926. Odbywały się tu zebrania czołowych działaczy ZLN, PSL-Piast, ChD. Został tam podpisany 17 maja 1923 roku, pakt lanckoroński (układ polityczny między ZLN, PSL-Piast i ChD), tworząc rząd Chjeno-Piasta.

grudzień 1924 - uczestnicy konferencji Rady Zjazdów samorządów powiatowych w Warszawie. Widoczni m.in. minister spraw wewnętrznych Cyryl Ratajski (I rząd, w środku), wiceminister skarbu Bolesław Markowski(Irząd, z prawej), prezes Rady senator Juliusz Zdanowski (I rząd, z lewej)
(fot. audiovis.nac.gov.pl)
1926 rok - Zjazd sejmików powiatowych w sali Rady Miejskiej w Warszawie. Prezydium zjazdu sejmików powiatowych. Widoczni m.in. minister spraw wewnętrznych Władysław Raczkiewicz(trzeci z lewej), senator Juliusz Zdanowski(przemawia), poseł Aleksander Bogusławski(pierwszy z prawej).
(fot. audiovis.nac.gov.pl)

     Z życia politycznego wycofał się po zamachu majowym. Jego "Dziennik" prowadzony od 1915 roku zawiera potężną dawkę wiedzy o czasach budowania po latach niewoli polskiej państwowości, o głównych jej postaciach i klimacie jaki wtedy w Narodzie panował. Pozycja godna polecenia dla badaczy tamtego okresu historii Polski.

     Żonaty był z Anielą, córką Gabriela Godlewskiego z Bukowskiej Woli koło Miechowa. Aniela (1882-1970) również była osobą nieprzeciętną, założyła pierwsze Kóła Gospodyń Wiejskich przy Centralnym Towarrzystwie Rolniczym. Jeszcze przed I wojną światową założyła je w Nowym Brzesku, Śmiłowicach, Sierosławicach, Gruszowie i Hebdowie.

     Zmarł 8 października 1937 roku. Pogrzeb odbył się 12 października w Krakowie na cmentarzu Rakowickim. Oprócz rodziny uczestniczyli także liczni oficjele: naczelny dyrektor Polskiego Banku Komunalnego w Warszawie, prezes Związku Związków Kas Oszczędności w Polsce. były prezes Związku Powiatów Rzeczypospolitej (b. senator Rzeczypospolitej). W imieniu Ministra Spraw Wewnętrznych udział w uroczystości wziął wiceminister Władysław Korsak, który dokonał pośmiertnej dekoracji śp. Zdanowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

     Po śmierci męża jego żona wróciła na stałe z Warszawy do Śmiłowic, ale zarząd dobrami śmiłowickimi przekazała swojemu siostrzeńcowi Gabrielowi Osuchowskiemu. Reforma rolna spowodowała utratę majątku i wyjazd jej ze Śmiłowic.

Obecnie obydwoje małżonkowie spoczywają w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Miechowie.

17 lipca 2020, grobowiec Zdanowskich na cmentarzu parafialnym w Miechowie
(fot. Marcin Szwaja)


opracowanie: Andrzej Solarz, Marcin Szwaja   

odezwa Komisarza Juliusza Zdanowskiego 1918 rok
(fot. teatrnn.pl)

ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
  1. Jacek Majchrowski (red.); Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej tom II; Warszawa 1994
  2. Gazeta Lwowska. 1937, nr 233
  3. Kurier Lubelski (dodatek) z 12 listopada 2011 roku
  4. Mieczysław Ryba; Piłsudczycy i narodowcy na Lubelszczyźnie w walce o niepodległość 1914-1918; Lublin
  5. Stanisław M. Przybyszewski; Ziemianie, pałace, dwory i dworki nad Nidzicą i Szreniawą; Kazimierza Wielka 2007

  6. zbiory IKP

  7. palacsmilowice.com
  8. 24ikp.pl
  9. muzeum.miechow.pl
  10. bs.sejm.gov.pl
  11. pl.wikipedia.org
  12. jbc.bj.uj.edu.pl
  13. audiovis.nac.gov.pl
  14. rp95.whus.pl
  15. teatrnn.pl
  16. dlibra.umcs.lublin.pl
  17. zck-krakow.pl
  18. miechowski_kuferek.manifo.com
  19. dziennikpolski24.pl

Artykuł pochodzi ze strony: Internetowego Kuriera Proszowskiego
Zapraszamy: https://www.24ikp.pl/skarby/ludzie/przyjaciele/zdanowski_juliusz/art.php