Sobek - protestant, który zniszczył pierwszą kaplicę w Dalewicach
Stanisław Sobek herbu Brochowicz
(ur.: 1520 ? - zm.:1.10-2.11.1569)
biogram
 |
pieczęć i podpis Stanisława Sobka z Sulejowa, Podskarbiego Wielkiego Koronnego, z roku 1566
(fot. ipsb.nina.gov.pl) |
 |
| pieczęć Sobka (fot. ipsb.nina.gov.pl) |
 |
| herb Brochwicz (fot. en.wikipedia.org) |
Proszowice, 29-08-2019
Nie znana jest dokładna data urodzenia tego szlachcica [na stronie sejm-wielki.pl wspomina się, że żył prawdopodobnie 49 lat, wynikałoby więc z tego, że urodził się w 1520 roku; IKP]. Pieczętował się herbem Brochowicz. Pochodził z rodziny Sobków, zamieszkujących Sułów Wielki. W jego herbie widnieje postać jelenia, taki znak rozpoznawczy, występował w ich prastarym, śląskim rodzie już od 1155 roku. Potomkowie Stanisława Sobka, w dokumentach wywodzili się z Sulejowa. Czyli od XVI wieku, czasu wielkich reformacji w Polsce.
Trudno zaliczyć Stanisława do przyjaciół Ziemi Proszowskiej, jednak koligacje rodzinne (druga żona) i działalność państwowa (sejmik w Proszowicach) połączyły trwale to nazwisko z naszym regionem. Dlatego może warto poznać bliżej postać Sobka herbu Brochowicz, który w swoim czasie ze względu na piastowane stanowiska był jedną z ważniejszych postaci w kraju.
Niestety najbardziej Sobka z ZP wiąże bardzo nieprzyjemne wydarzenie, to jest zniszczenie po roku 1561 pierwszej kaplicy w Dalewicach. W swoim opracowaniu "Dekanat miechowski" ks. Jan Wiśniewski tak opisuje ten fakt: [...] Około 1560 r. Sobek, kasztelan sandomierski, podskarbi koronny, heretyk i wróg kościoła, wybudowaną w Dalowicach kaplicę zniszczył, dom i zabudowania duchowne spalił [...]. Na stronie internetowej Koniuszy czytamy o tym wydarzeniu: [...] kościół rozwalił, drzewo spalił, grunt zabrał, plebanię dał chłopu [...].
Na sejmiku woj. krakowskiego w Proszowicach został wybrany posłem na zwołany przez króla sejm egzekucyjny (30 XI 1562 - 23 III 1563) do Piotrkowa. Była to pierwsza i zarazem ostatnia legacja poselska Stanisława.
Ród Sobków vel Schopke, zamieszkiwał teren księstwa siewierskiego. Herb rodowy, wyobrażony jest na znanej powszechnie, miniaturze przedstawiającej bitwę pod Legnicą. Na której, jeden z rycerzy na tarczy ma wyobrażenie czarnego jelenia z uniesioną głową. Zwróconą w prawą stronę, na srebrnym tle.
Był najmłodszym synem Baltazara, dworzanina królewskiego i starosty soleckiego. I Maryny, córki Abrahama Ezofowicza, podskarbiego ziemskiego litewskiego-herbu Leliwa. Miał brata byli: Mikołaj i Krzysztofa.
Osobiste doświadczenia, lat dziecinnych, odcisnęło piętno na psychice Stanisława. Zostaje, w tym wczesnym okresie osierocony. A opiekę nad nim i jego braćmi przejmuje stryj Melchior i Zygmunt. Oraz magnaci Marcin i Piotr Zborowscy. Którzy byli przywódcami ruchu egzekucyjnego oraz kościoła reformowanego w Małopolsce. W 1542 roku, z braćmi studiują na krakowskim Uniwersytecie Jagiellońskim. Tutaj, jest tylko przez jeden semestr, i przenosi się na Uniwersytet Wiedeński. Przez rok, w latach 1545-1546, jest uczniem "Albertyny" (protestancki uniwersytet) w Królewcu. Tam przyjaźni się z księciem pruskim, Albertem Hohenzollerem. W rok później, odbywa podróż do Litwy i Czech. Reguluje sprawy spadkowe swojej rodziny z opiekunem Piotrem Zborowskim. Zostaje dzierżawcą Będzina i Małogoszcza.
 |
filialna kaplica w Dalewicach z 1652 r. wybudowana na miejsce zniszczonej przez Sobka
(fot. zbiory własne Marcin Szwaja) |
Z racji tego że był kalwinem od 1535 r., zawiesza działalność masonerii. W tym pod chęcińskim kościele parafialnym. Przez 18 lat jest starostą małogoskim, od 1551-1569 r. Potem przez kolejne cztery lata, piastuje urząd starosty warszawskiego. Od 1561 jest aktywnym działaczem reformatorskim. W mieście Wodzisław, podczas generalnego synodu zostaje wybrany jego dyrektorem.
W 1562 r., jest uczestnikiem zjazdu szlachty małopolskiej i ruskiej w Nowym Mieście Korczynie. Na sejmiku woj. krakowskiego w Proszowicach, posługuje się mandatem posła. 16 kwietnia 1563 r., otrzymuje od króla kasztelaństwo w Bieczu. W tymże roku, na ziemi świętokrzyskiej, zakłada miasto Sobków. Było to podczas panowania, króla Zygmunta II Augusta. Funduje także tutaj zbór kalwiński, kościół dla współwyznawców arianizmu i okazały pałac.
Tę budowę rezydencji, kontynuował jego syn Stanisław junior i zakończył w 1577 r. Do dzisiaj zachowała się oryginalna rezydencja Sobka, w części zrekonstruowana. Gdzie jest jedną z atrakcji na terenie województwa kieleckiego. Od 1564 do 1568 jest kasztelanem sądeckim i podskarbim wielkim koronnym. W latach, 1564-1569 jest starostą tyszowickim i kasztelanem sandomierskim. W 1569 jako dyplomata, negocjuje akt unii z Litwą. Działo się to w Lublinie.
Stanisław Sobek, piastował stanowiska: starosta małogoski i warszawski, kasztelan biecki, sądecki i sandomierski, podskarbi wielki koronny, starosta tyszowicki.
Był sygnatariuszem unii lubelskiej 1569.
 |
pieczęć i podpis Stanisława Sobka z Sulejowa, Podskarbiego Wielkiego Koronnego, z roku 1566
(fot. teatrnn.pl) |
Jego pierwszą żoną była Anna Chełmska, córka chorążego krakowskiego Marcjana. Drugą Anna z Ryterskich [określa się ją także Anna z Ligięzów; IKP] (córka Rafała Ryterskiego z Dalewic herbu Topór. Trzecią żoną, tuż przed jego śmiercią była Magdalena z Jordanów, córka kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca.
Miał sześcioro dzieci: Krzysztofa, Piotra, Stanisława, Krystyna, Anna i Barbara [córki z drugiego małżeństwa z Anną z Ryterskich; IKP].
Zmarł między 1 październikiem a 3 listopadem 1569 roku. Prawdopodobnie został pochowany z ostatnią żoną, w zborze sobkowskim. W XVII wieku, istniał na ścianie budynku zboru, kamienny nagrobek poświęcony ich pamięci. Później został zniszczony.
Jego syn - imiennik, porzucił obrządek kalwiński i przyjął katolicyzm. Stało się to pod wpływem jego żony Zofii. Po śmierci ojca 1569; [...] objąwszy po ojcu dobra sobkowskie, przede wszystkim usunął z kościoła predykardów kalwińskich, oddając takowy nazad w posiadanie katolikom [...].
opracowanie: Marcin Szwaja; IKP
PS.
Śledząc karierę Stanisława Sobka, trzeba podkreślić, że jest identyczna jak jego poprzednika z przeszłości. Którym był Gniewosza herbu Kościesza, właściciel Dalewic. A ten rycerz żył i działał prawie półtora wieku wcześniej. Mimo to obaj działali przy swych, władających wtedy królach. Szkoda że ród Sobka ma przykry incydent z tutejszą historią pierwszej kaplicy w Dalewicach. Była zburzona, spalona i okradziona. Jednak ta druga, obecna, istnieje. I po dzień dzisiejszy, służy swym mieszkańcom.
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- ks. Jan Wiśniewski; Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskim; Marjówka 1930
- ks. Jan Wiśniewski; Dekanat miechowski; Radom 1917
- zbiory własne i archiwum prywatne Marcin Szwaja
- zbiory IKP
- pl.wikipedia.org
- en.wikipedia.org
- dariuszkalina.pl
- encyklopedia.biolog.pl
- nk.pl
- dawnekieleckie.pl
- pinezka.pl
- teatrnn.pl
- books.google.pl
- sobkow.pl
- geni.com
- sejm-wielki.pl
- ipsb.nina.gov.pl
- slownik.ihpan.edu.pl
|
