Reformator ze Śmiłowic
Jakub Sylvius
(ur.: pocz. XVI w - zm.: po 1583)
biogram
 |
| (fot. zbiory IKP) |
8-12-2018
Jakub Sylvius (Sylwiusz, Leśniak) urodził się w Śmiłowicach (parafia Brzesko Stare) w rodzinie chłopskiej. Jednak wybrał drogę zmiany statusu społecznego i około roku 1541 przyjął święcenia kapłańskie. Jakie było jego pierwotne nazwisko trudno dociec, być może Leśniak, które w formie zlatynizowanej zmieniło się na Sylvius.
Reformacją zainteresował się około 1547 roku, jako mansjonarz w Chrzęcicach (dziś Krzcięciny) zaczął głosić naukę Lutra. W październiku 1548 roku po rezygnacji dotychczasowego proboszcza (Wawrzyńca Kuli), który porzucił stan kapłański i ożenił się został tu plebanem. W niedługim czasie w porozumieniu z właścicielami wsi nastąpiła zmiana kościoła na świątynię protestancką, w której Sylvius został ministrem.
Przeszedł później na kalwinizm.
W październiku 1550 uczestniczył Pińczowskim pierwszym w Małopolsce zjeździe synodalnym ewangelików. W tym tez roku przez krótki czas był pastorem w Pińczowie, w listopadzie poprowadził publiczne nabożeństwo wg obrządku ewangelickiego. Wróciwszy do Krzcięcic pojął za żonę Elżbietę Nieszowską.
W lutym 1551 wyrokiem kapituły krakowskiej ogłoszony został heretykiem. Z powodu groźby następnego procesu o znieważenie hostii schronił się na Śląsk. Czy długo tu przebywał, nie wiadomo. Prawdopodobnie po 21 IX 1555 wrócił do Polski i ponownie osiadł jako minister w Krzcięcicach. Uczestniczył w pracach organizacyjnych Kościoła ewangelickiego w Małopolsce, szczególnie w sprawach dotyczących liturgii. Po raz pierwszy został wybrany jednym z seniorów i zaczął pisać protokoły synodów. W następnym roku (1556) uczestniczył w synodzie w Pińczowie, zjeździe ministrów w Iwanowicach oraz w rozmowach z przedstawicielami Jednoty braci czeskich, Jerzym Izraelem i Janem Rybą w Krzcięcicach. W marcu 1557 roku brał udział w zjeździe synodalnym w Pełszenicy.
Na sierpniowym synodzie generalnym w Pińczowie został wybrany jednym z delegatów Kościoła małopolskiego na wspólny z braćmi czeskimi i ewangelikami augsburskimi z Wielkopolski (synod w Chodczu lub Głuchowie). Po nim pojechał jako przedstawiciel ewangelików małopolskich na Morawy.
W 1558 roku wydał w Brześciu zbiór pouczeń, modlitw i rozmyślań duchownych "Pasterstwo domowe", zamieszczony w kancjonale Jana Zaremby "Pieśni chwał boskich". W krakowskiej drukami Mateusza Siebeneychera opublikował prawdopodobnie także w tym roku polskie tłumaczenie pieśni "Regi regum immortali" ("Krolowi nad wszemi krolmi").
W okresie sporów doktrynalnych w Kościele reformowanym w Małopolsce, zainicjowanych w 1559 roku przez wystąpienie Stankara na temat nauki o pośrednictwie Chrystusa, Sylvius po początkowych wahaniach opowiedział się zdecydowanie po stronie ortodoksji, występując zwłaszcza przeciw antytrynitarzom. Ciągle uczestniczy w zjazdach synodalnych. Podczas zjazdu seniorów w Pińczowie (listopad 1559) został powołany wraz z Hieronimem Ossolińskim, Baltazarem Łukowskim i Lasockim w skład delegacji, wysłanej do Mikołaja Oleśnickiego w celu przekonania go do zwrotu zagarniętych dóbr kościelnych i przeznaczenia ich na uposażenie ministrów.
Podczas synodu generalnego w Książu 13-19 IX 1560 roku uczestniczył w sporze z Ossolińskim, który w imieniu szlacheckich patronów wystąpił przeciw powoływaniu seniorów z grona ministrów, zarzucając im dążenie do władzy na wzór katolickich biskupów. Sylvius w proteście przeciwko tym oskarżeniom złożył (wraz z innymi seniorami) swój urząd.
We wrześniu 1561 roku na synodzie generalnym we Włodzisławiu po raz ostatni spisał protokół z obrad, zaangażował się także w walkę przeciw Lismaninowi, wydając skierowane przeciw niemu pismo polemiczne.
Sylvius przed sierpniem 1562 roku przeniósł się do Oleśnicy, gdzie objął stanowisko pastora zboru pod patronatem Zborowskiego. W sierpniu wziął udział w synodzie w Balicach, uczestniczył także w Krakowie (16 października) w pogrzebie kasztelana bieckiego Jana Bonera.
W 1563 roku po śmierci ministra Crucigera, został ministrem w Seceminie, nadal występuje przeciw antytrynitarzom, wspólnie z innymi ministrami podpisał broszurę pt. "Iudicium et censura Ecclesiarum...".
W marcu 1565, w trakcie sejmu piotrkowskiego, wspólnie z Krzysztofem Trecym, Sarnickim i Prasmoviusem uczestniczył w synodzie kalwińskim oraz dyskusji z antytrynitarzami, zorganizowanej w domu marsz. w. kor. Jana Firleja na żądanie szlachty, dążącej do jedności Kościoła ewangelickiego.
Podczas synodu włodzisławskiego 8 października 1566 roku został wybrany jednym z opiekunów wdów i sierot po ministrach oraz zatwierdzony na stanowisku superintendenta (seniora duchownego) w dystrykcie chęcińskim.
Na synodzie generalnym w Sandomierzu w kwietniu 1570 odprawił nabożeństwo i wygłosił kazanie otwierające jego obrady, także 13 kwietnia wygłosił mowę, otwierającą piąte posiedzenie synodu, oraz podpisał tekst zgody sandomierskiej. Został wyznaczony na jednego z przedstawicieli prowincji polskiej na zjazd do Warszawy.
Około roku 1571 został ministrem w Kromołowie i Włodowicach. Rządy sprawował despotyczne, co doprowadziło wkrótce do zaostrzenia stosunków z ministrami i wiernymi, których oskarżał o herezje. Po wielokrotnych napomnieniach 20 czerwca 1576 roku synod włodzisławski, na który Sylvius mimo wezwania nie stawił się, pozbawił go urzędu pastorskiego i obłożył ekskomuniką, zarzucając mu m.in. samowolne zmiany miejsca pobytu, nadużywanie władzy seniora, ingerowanie w sprawy ministrów, mianowanie ministrów bez zgody synodu oraz rzucanie niesłusznych oskarżeń o herezje.
Jeszcze w tym roku ponownie znalazł się w zborze jako senior dystryktu krakowskiego oraz minister we Włodowicach, został poddany pod nadzór superintendenta Pawła Gilowskiego.
W r. 1571 kupił we Włodowicach za 100 grzywien od Jana i Anny Nyczów dom wraz z polami i łąkami, uzyskując od właścicieli miasta, Bonerów, dla siebie, żony i potomstwa zwolnienie nabytej nieruchomości od jurysdykcji i wszelkich powinności miejskich. W roku 1576 posiadał również "gaj" we Włodowicach, a w 1579 co najmniej dwie łąki.
W 1571 jego żoną była już Katarzyna z Mietla. Prawdopodobnie miał potomstwo, być może z obu małżeństw.
Usunął się od uczestnictwa w zjazdach. Ostatni raz zjawił się na synodzie generalnym odbytym podczas sejmu warszawskiego w 1583.
Nie jest znana data śmierci Jakuba Sylviusa.
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Roman Pollak - oprac.; Bibliografia literatury polskiej "Nowy Korbut" tom III Piśmiennictwo staropolskie; Państwowy Instytut Wydawniczy; Warszawa 1965
- Stanisław Kot - red.; Reformacja w Polsce; Warszawa 1939
- Agnieszka Biedrzycka i Jan Szturc; Sylvius; [w:] Polski Słownik Biograficzny tom. 46
|
