Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt!
Paweł z Przemankowa [Przemykowa], mity i fakty
Paweł z Przemankowa (ur.: ??? - zm.: 29.11.1292)
Paweł z Przemankowa herbu...
Paweł Jazdowicz Przemankowski (fot. "Rycerstwo polskie wieków średnich" tom III)
artykuł z "Tygodnika Salwatorskiego" nr 31/241 z 1 sierpnia 1999 roku
21-08-2009
iskup krakowski, syn komesa Jaśka. Dzięki wrodzonym zdolnościom i cechom charakteru osiągnął najwyższe godności w państwie. Swoją karierę duchowną rozpoczął jako komornik, a później kapelan bpa Prandoty. Najprawdopodobniej zdobył wykształcenie w zakresie sztuk wyzwolonych i prawa kanonicznego, gdyż występuje w źródłach z tytułem submagistra. W latach 1263-64 sprawował urząd kanclerza książęcego. W 1266 roku po zgonie świątobliwego bpa Prandoty objął biskupstwo krakowskie. 13 marca 1267 roku został konsekrowany w Lelowie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janusza.
ako biskup uczestniczył w synodach diecezjalnych we Wrocławiu, Dankowie, Sieradzu i Łęczycy. W 1287 roku, obok abpa Jakuba Świnki i bpa Jana, wystąpił jako arbiter i rozjemca w przewlekłym sporze pomiędzy Henrykiem IV Probusem, a bpem Tomaszem II. Bp Paweł był także świadkiem wielu nadań i przywilejów na rzecz kościołów i klasztorów, m.in. przywileju dla cystersów na lokację wsi Koprzywnicy i Jędrzejowa, nadał dziesięciny wielkopolskim benedyktynom w Mogile, konfirmował zapis księżnej Salomei na rzecz klarysek w Skale i ufundował kościół w rodzinnym Przemankowie. Około roku 1288 otrzymał w testamencie po kanoniku Wyszu dwie wsie na Sądecczyźnie: Świniarsko i Muszynę, które stały się zaczątkiem słynnego państwa Muszyńskiego należącego do biskupów krakowskich. Według tradycji porwał jedną zakonnicę klaryskę ze Skały i uczynił ją swoją kochanką. W. Karasiewicz przyjmuje, że wiadomości o porwaniu mniszki ze Skały nie można połączyć z bpem Pawłem, gdyż był on energicznym obrońcą tego klasztoru. Nie mógł więc być równocześnie obrońcą i krzywdzicielem zakonnic. A przede wszystkim nie powierzyłby mu legat papieski Filip obrony Kingi i klarysek przed Leszkiem Czarnym, gdyby miał złą opinię u polskiego duchowieństwa. Najprawdopodobniej podanie odnosi się do jego następcy na biskupim tronie, bpa Jana Muskaty.
polityce bp Paweł wychodził z założenia, że kościół ma wyższość nad rządem świeckim, co prowadziło do licznych konfliktów z władzą książęcą. W 1271 roku miał bliżej nieokreślony spór z księciem Bolesławem Wstydliwym. Jednak do apogeum konfliktu doszło za panowania następcy Bolesława Wstydliwego, księcia sieradzkiego Leszka Czarnego. W 1283 roku bp Paweł z rozkazu książęcego został podstępnie uwięziony i przewieziony do Sieradza. W odpowiedzi na ten zuchwały czyn Leszek Czarny został przez papieża Marcina IV ekskomunikowany, a na jego ziemie został rzucony interdykt. Pod presją Stolicy Apostolskiej książę wypuścił bpa Pawła na wolność i w ramach odszkodowania zobowiązał się wypłacić mu 6000 grzywien. W 1285 roku pokrzywdzony przez księcia bp Paweł wraz z wojewodą sandomierskim Ottonem, kasztelanem krakowskim Januszem i wojewodą krakowskim Żegotą, poparł w staraniach do krakowskiego tronu księcia czerskiego Konrada, jednak Leszek Czarny przy pomocy posiłków węgierskich rozbił opozycję w bitwie pod Bogucicami nad Rabą i uwolnił oblężoną w Krakowie żonę Gryfinę. W rok później pomiędzy księciem a biskupem stanęła nowa ugoda regulująca ich wzajemne stosunki. Na mocy traktatu książę nadał immunitet dla biskupiej kasztelani piątkowskiej w ziemi sieradzkiej oraz zapewnił swobody dla założonego właśnie miasta Sławkowa.
o śmierci księcia w 1288 roku biskup poparł w staraniach do tronu krakowskiego Władysława Łokietka, który korzystając z pomocy księcia ruskiego Lwa Daniłowicza przejściowo opanował Kraków. W kilka miesięcy później miasto zajął jego oponent - książę wrocławski Henryk IV Probus. Wierny Łokietkowi bp Paweł został ponownie uwięziony, a jego dobra uległy konfiskacie. Henryk Probus, wychowanek króla czeskiego Przemysława Ottokara II, marzył o koronie królewskiej. Jednak w 1290 roku zmarł otruty przez nadwornego lekarza. W testamencie zapisał ziemię krakowską Przemysłowi II. Nowy książę uwolnił bpa Pawła i oddał mu utracone majątki. W 1291 roku Przemysł musiał opuścić Kraków oddając go w posiadanie króla czeskiego Wacława II. Rządów czeskich w Małopolsce bp Paweł już nie dożył, zmarł 29 listopada 1292 roku w Tarczku i został pochowany w Katedrze Wawelskiej. W tym samym roku zmarła błogosławiona Kinga, przy której łożu modliła się wdowa po Leszku Czarnym, księżna Gryfina.
ostać Pawła z Przemankowa trafnie ocenił i scharakteryzował Władysław Karasiewicz pisząc: "Nie miał on wprawdzie szerokich horyzontów arcybiskupa Jakuba Świnki, jednak rozumiał konieczność obrony granic Polski na powierzonym sobie odcinku. Nie umniejsza to jego zasługi, że kierował się w swojej walce także korzyściami materialnymi dla siebie i dla swego rodu. Postępowanie jego bowiem odpowiadało duchowi czasów i było zharmonizowane z postępowaniem reszty episkopatu". (Karasiewicz W., s.246.)
iskup krakowski, syn komesa Jaśka. Dzięki wrodzonym zdolnościom i cechom charakteru osiągnął najwyższe godności w państwie. Swoją karierę duchowną rozpoczął jako komornik, a później kapelan bpa Prandoty. Najprawdopodobniej zdobył wykształcenie w zakresie sztuk wyzwolonych i prawa kanonicznego, gdyż występuje w źródłach z tytułem submagistra. W latach 1263-64 sprawował urząd kanclerza książęcego. W 1266 roku po zgonie świątobliwego bpa Prandoty objął biskupstwo krakowskie. 13 marca 1267 roku został konsekrowany w Lelowie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janusza.
ako biskup uczestniczył w synodach diecezjalnych we Wrocławiu, Dankowie, Sieradzu i Łęczycy. W 1287 roku, obok abpa Jakuba Świnki i bpa Jana, wystąpił jako arbiter i rozjemca w przewlekłym sporze pomiędzy Henrykiem IV Probusem, a bpem Tomaszem II. Bp Paweł był także świadkiem wielu nadań i przywilejów na rzecz kościołów i klasztorów, m.in. przywileju dla cystersów na lokację wsi Koprzywnicy i Jędrzejowa, nadał dziesięciny wielkopolskim benedyktynom w Mogile, konfirmował zapis księżnej Salomei na rzecz klarysek w Skale i ufundował kościół w rodzinnym Przemankowie. Około roku 1288 otrzymał w testamencie po kanoniku Wyszu dwie wsie na Sądecczyźnie: Świniarsko i Muszynę, które stały się zaczątkiem słynnego państwa Muszyńskiego należącego do biskupów krakowskich. Według tradycji porwał jedną zakonnicę klaryskę ze Skały i uczynił ją swoją kochanką. W. Karasiewicz przyjmuje, że wiadomości o porwaniu mniszki ze Skały nie można połączyć z bpem Pawłem, gdyż był on energicznym obrońcą tego klasztoru. Nie mógł więc być równocześnie obrońcą i krzywdzicielem zakonnic. A przede wszystkim nie powierzyłby mu legat papieski Filip obrony Kingi i klarysek przed Leszkiem Czarnym, gdyby miał złą opinię u polskiego duchowieństwa. Najprawdopodobniej podanie odnosi się do jego następcy na biskupim tronie, bpa Jana Muskaty.
polityce bp Paweł wychodził z założenia, że kościół ma wyższość nad rządem świeckim, co prowadziło do licznych konfliktów z władzą książęcą. W 1271 roku miał bliżej nieokreślony spór z księciem Bolesławem Wstydliwym. Jednak do apogeum konfliktu doszło za panowania następcy Bolesława Wstydliwego, księcia sieradzkiego Leszka Czarnego. W 1283 roku bp Paweł z rozkazu książęcego został podstępnie uwięziony i przewieziony do Sieradza. W odpowiedzi na ten zuchwały czyn Leszek Czarny został przez papieża Marcina IV ekskomunikowany, a na jego ziemie został rzucony interdykt. Pod presją Stolicy Apostolskiej książę wypuścił bpa Pawła na wolność i w ramach odszkodowania zobowiązał się wypłacić mu 6000 grzywien. W 1285 roku pokrzywdzony przez księcia bp Paweł wraz z wojewodą sandomierskim Ottonem, kasztelanem krakowskim Januszem i wojewodą krakowskim Żegotą, poparł w staraniach do krakowskiego tronu księcia czerskiego Konrada, jednak Leszek Czarny przy pomocy posiłków węgierskich rozbił opozycję w bitwie pod Bogucicami nad Rabą i uwolnił oblężoną w Krakowie żonę Gryfinę. W rok później pomiędzy księciem a biskupem stanęła nowa ugoda regulująca ich wzajemne stosunki. Na mocy traktatu książę nadał immunitet dla biskupiej kasztelani piątkowskiej w ziemi sieradzkiej oraz zapewnił swobody dla założonego właśnie miasta Sławkowa.
o śmierci księcia w 1288 roku biskup poparł w staraniach do tronu krakowskiego Władysława Łokietka, który korzystając z pomocy księcia ruskiego Lwa Daniłowicza przejściowo opanował Kraków. W kilka miesięcy później miasto zajął jego oponent - książę wrocławski Henryk IV Probus. Wierny Łokietkowi bp Paweł został ponownie uwięziony, a jego dobra uległy konfiskacie. Henryk Probus, wychowanek króla czeskiego Przemysława Ottokara II, marzył o koronie królewskiej. Jednak w 1290 roku zmarł otruty przez nadwornego lekarza. W testamencie zapisał ziemię krakowską Przemysłowi II. Nowy książę uwolnił bpa Pawła i oddał mu utracone majątki. W 1291 roku Przemysł musiał opuścić Kraków oddając go w posiadanie króla czeskiego Wacława II. Rządów czeskich w Małopolsce bp Paweł już nie dożył, zmarł 29 listopada 1292 roku w Tarczku i został pochowany w Katedrze Wawelskiej. W tym samym roku zmarła błogosławiona Kinga, przy której łożu modliła się wdowa po Leszku Czarnym, księżna Gryfina.
