Opatowiec w XIX wieku, rzemiosło - cz.4
 |
| herb gminy Opatowiec (fot. pl.wikipedia.org) |
Proszowice, 13-03-2019
Sytuację mieszkańców Opatowca, także rzemieślników w drugiej połowie XVIII wieku i w pierwszej połowie XIX wieku regulowała umowa między Benedyktami z Tyńca a miastem z 1755 r. Rzemiosło wraz z mieszkańcami miasta ponosiło ciężary. Obok ogólnych obciążeń, zobowiązani byli do stałych rocznych opłat, min, szewcy - 18 zł, rzeźnicy - 4 zł [AGAD-KRSW, nr.2601; Komplanacya między konwentem XX Benedyktynów klasztoru tynieckiego a miastem Opatowcem; Opatowiec 13.VIII 1755 r. (kopia sporządzona przez burmistrza Kroczewskiego w 1823 r), s.23-39; nr 2603; Magistrat miasta Opatowca do RGR; Opatowiec 8.VIII 1858, s.310-322].
Okres wojen towarzyszący kolejnym rozbiorom Polski oraz epoka napoleońska doprowadziły do zupełnego upadku miasta, które w pierwotnym zamiarze klasztoru tynieckiego miało stać się poważnym ośrodkiem miejskim, szczególnie handlowym, do którego predysponowało go położenie geograficzne. Burmistrz miasta interweniując wraz z mieszkańcami w 1811 r. do ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie ulżenia podatków, podkreślali [...] to miasto będąc w stanie kwitnącym przed kilku wiekami dobroczynnością królów w ojczyźnie naszej - kołatane ciągle nieszczęściami różnymi, jako wojnami, kilkunastu w przeciągu lat piętnastu ogniowemi pożarami [...] na publicznym trakcie wystawione, przyszło koleją do największej nędzy, a z nędzy do ubóstwa [...] w nim 230 domów, ledwie teraz rachuje się [...] 79. Obywatele oświeceni wymarli i warsztaty i klasa rzemieślników, stanowiące bogactwo jego i narodu ustały. Jarmaki i targi upadły [...] [Tamże, nr 2600; Burmistrz J.Ratowski i obywatele miasta: P.Kozłowski, J.N.Ossowski, P.Zaplatalski do Ministra Spraw Wewnętrznych; Opatowiec 30.VIII, s.8-9].
 |
| Opatowiec (fot. http://old.opatowiec.pl) |
Zdaniem właściciela miasta z 1812 r., jedną z przyczyn uniemożliwiających żywszy rozwój miasta były nadużycia popełniane przez burmistrza i cechy. Polegały one na nieprawnym pobieraniu opłat i danin w naturze od przyjeżdżających na targi i jarmarki kupców i rzemieślników. Na mocy przywilejów cechy; literacki, kowalski, krawiecki, kuśnierski, piekarski, szewski oraz rzeźniczy miały od zamiejscowych rzemieślników zgodnie z ustalonymi przez siebie taryfami, określone dochody z targowego i jarmarcznego [Tamże; Prefekt Departamentu Krakowskiego do Ministra Spraw Wewnętrznych; Kraków 21 X 1812 r, s.14-22].
W latach dwudziestych XIX wieku w Opatowcu nie było żadnych fabryk ani rękodzielni. Prawie wszyscy obywatele liczącego 715 mieszkańców miasta zajmowali się rolnictwem oraz rzemiosłem [Tamże, nr 2164; Opisy historyczne-topograficzne i statystyczne miast. Opatowiec. Sporządził burmistrz Adam Kroczowski; Opatowiec.10 V 1822 r, s.69-72]. Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte XIX wieku ten stan pogłębiły. Według oświadczenia mieszkańców miasta z 1858 roku, utrzymywali się oni z pracy na małych kawałkach roli [...] i nędznie prowadzonych rękodzielni [...] [Tamże, nr 2603; Magistrat miasta Opatowca do RGR; Opatowiec 8 VIII 1858, s.310-322]. Taki stan rzemiosła potwierdzają dane dotyczące planowanych dochodów z kanonu od zarobków oraz faktyczne dochody z tego tytułu. Planowane dochody wahały się w granicach od 15 zł do 80 zł w latach 1835-1841, oraz od 9 rs 45 kop do 16 rs 65 kop w latach 1842-1868 i były w skali miast obwodu najniższe.
 |
| Muzeum Pamięci rzemiosła Pleszewskiego, szewstwo (fot. rzemioslo.pleszew.pl) |
Na ogólną liczbę 482 mieszkańców w 1864 roku dominującą grupę stanowili mieszczanie - rolnicy w liczbie 244 osób. Spośród 49 rodzin,19 utrzymywało się wyłącznie z rolnictwa. Pozostałe zajmowały się rolnictwem i przemysłem. Spośród 7 rodzin mieszczan-nie rolników,2 rodziny utrzymywały się ze swych posesji i procederów oraz 5 rodzin ze swych posesji i 2 rodziny utrzymywały się ze swych posesji i procederów oraz 5 rodzin ze swych posesji i innych zajęć. Z reszty mieszkańców miasta, tj. 155 osób, 51 utrzymywało się z rzemiosła (wiadomości statystyczne... za rok 1864...).
Rody mieszczan Opatowca w XIX wieku: Antoszowski, Kozłowski, Laskowski, Chruściłowski, Obieżyński, Swachowicz, Pierzchalski, Ossowski, Zaplatalski, Wąsikiewicz, Kowalski, Pietrasiński, Cegielski, Wawrzykowski, Pasternakiewicz, Rutkiewicz, Szumilas, Nowakowski, Ciszewski, Rychter, Pietraszewski, Pasternak, Radkowski, Wawrzykiewicz, Gwizdacki, Jazdownicki, Ptaszyński, Michalski, Burakowski, Jadownicki, Pietraszewski, Zapalski, Wieczorkowski, Dubilowicz, Piaskowy, Stankowski, Świtkoś, Gumiński, Fornal, Łabądż, Witkoś, Bosakowski, Orłowski, Szumilas, Bujakowski, Solecki, Mirocha, Wąsikiewicz, Pluciński, Mikczeński, Kozyra, Nowakowski, Zajączkowski, Rychter, Wieczorkowski, Boromiej, Pieniążek, Kostrzewa, Gałat, Pluciński, Remer, Piechociński, Janicki, Pierzchalski, Uznański, Obierzyński, Cugowski, Grzesikowski, Wcisło, Wójcikowski, Mucha, Śmieciński, Kluch.
Burmistrzowie Opatowca (daty wzmiankowania w materiałach AGAD-KRSW): Michał Janicki (1755), J.Ratowski (1811), Adam Kroczewski (1816-1823), Franciszek Jabłoński (1825-1828), Andrzej Śliwkiewicz (1823-1824), Ignacy Tarnowski (1814-1815), Jan Ksawery Szefer (1811/1812, 1812/1813), Jan Chwalibóg (1813-1816), Kazimierz Wąsikiewicz (1829-1834), Andrzej Linczowski (1832-1834) - oddalony ze służby XI 1834 (zapewne ze względów politycznych), Seweryn Krasuski (1834-1843), Heller (1862-1864), Wincenty Koźmiński (1866-1867), W.Krawczyński (1858), Rajmund Wojakowski (1843), Leopold Gruszczyński (1847), Błędowski (1866).
Po uważnym przeglądzie setek stron materiałów AGAD istnieje pełna możliwość ustalenia imion, nazwisk i czasu pełnienia funkcji burmistrza w mieście.
Henryk Pomykalski
Użyte w tekście skróty:
AGAD - Archiwum Głóne Akt Dawnych w Warszawie
KRSWiP - Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji
|
|
|
