Na odcinku Szreniawy i Nidzicy - (6-7 Września 1939)

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie felietonów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Kursy walut
NBP	2023-01-24
USD	4,3341	+0,23%
EUR	4,7073	-0,24%
CHF	4,7014	-0,22%
GBP	5,3443	-0,38%
Wspierane przez Money.pl

Na odcinku Szreniawy i Nidzicy - (6-7 Września 1939)

Mord na polskich jeńcach wojennych pod Ciepielowem, 10 wrzesień 1939 (fot. wikipedia.org)

31-08-2011

     W życiorysach polskich żołnierzy walczących w wojnie obronnej 1939r. często widniał zapis. Pochodzenie robotnicze lub chłopskie. Dotyczyło to zarówno szeregowców, podoficerów, oficerów, oficerów starszych. Polscy oficerowie uczestniczący w kampanii wrześniowej (większość z nich) to ludzie wykształceni np.:

Generał brygady dr Roman Abraham (1891 - 1976) to doktor prawa służbę wojskową zaczynał w armii austriackiej. Generał brygady Władysław Anders (1892 - 1970), studiował na politechnice w Rydze karierę wojskową rozpoczynał w armii carskiej. Generał Broni Stanisław Maczek (1892-1994) studiował filozofię we Lwowie. Swoją karierę wojskową rozpoczynał jako austriacki rezerwista który trafił na front I wojny światowej. Generał dywizji Antoni Szylling (1884 - 1971). Ukończył 7-klasową szkołę handlową z egzaminem dojrzałości. Brał czynny udział w tajnych organizacjach bojowych. Ukończył w Wyższej Szkole Rolniczej w Warszawie 6-semestrowe Kursy Przemysłowo - Rolnicze. 1 sierpnia 1914 został zmobilizowany do armii rosyjskiej.

     A więc większość z nich swoja karierę wojskową rozpoczynała w armiach państw zaborczych. Działali w Związkach Strzeleckich służyli w Legionach Polskich, a następnie w Wojsku Polskim. Pamiętali dobrze I wojnę światową. Była ona dla nich przygotowaniem do jeszcze większych poświęceń na rzecz Polski. W wojnie obronnej musieli sprostać militarnie dobrze wyposażonym dywizją niemieckim. A po 17 września, niektórzy z nich podjęli nierówna walkę z armią sowiecką. Korpusy hitlerowskie i dywizje sowiecka zadawały polskim oddziałom walczącym we wrześniu 1939 r. duże straty w ludziach i sprzęcie.

     Żołnierz polski nie chciał opuszczać swojej Ojczyzny bez walki. Obowiązek wobec Ojczyzny wymuszał na nim wykonywanie zadań "przekraczających ludzkie siły fizyczne i psychiczne". Bardzo często za swą odwagę na polu walki płacił cenę najwyższą (w dzisiejszych czasach ich poświęcenie upamiętnione jest tablicami, grobami często z napisem "Tu spoczywa Żołnierz Polski Kampanii Wrześniowej 1939 roku").

     Poniższy artykuł to próbą przedstawienia wydarzeń, które rozgrywały się pomiędzy rzeką Szreniawą a Nidzicą we wrześniu 1939 r. To czas gdy na obszarze dzisiejszych powiatów proszowickiego, kazimierskiego pińczowskiego i buskiego trwały walki z "hitlerowskim agresorem", były one toczone przez polski związek taktyczny o nazwie "Armia Kraków", którą dowodził generał brygady Antoni Szylling. Jednostki niemieckie usiłowały doprowadzić do sytuacji, w której dywizje "Armii Kraków" znalazłyby się w okrążeniu u ujścia Nidy i Dunajca.

     Walka Dywizji wchodzących w skład polskiego związku taktycznego to próba wydostania się z rysującego się okrążenia w dniach 6 - 7 września 1939 roku. To również próba przebicia się jednostek polskich przez jednostki nieprzyjaciela.

Na wyżej wymienionym obszarze w dniach 6 -7 września 1939roku walkę z "hitlerowskim agresorem" podjęły:

sztab "Armii Kraków". Dowódca generał brygady Antoni Szylling,
22 dywizja piechoty górskiej. Dowodzona przez pułkownika Endela - Ragisa,
23 Górnośląska dywizja piechoty. Dowodzona przez pułkownika Władysława Powierzy,
55 dywizja Piechoty (rezerwowa). Dowodzona przez pułkownika Stanisława Kalabińskiego,
Krakowska Brygada Kawalerii. Dowodzona przez generała brygady Zygmunta Piaseckiego,
Grupa forteczna "Katowice". Dowodzona przez pułkownika Klaczyńskiego. Należy tu również wymienić związki szczebla operacyjnego w składzie "Armii Kraków":
Grupa operacyjna "Jagmin" . Dowodzona przez generała brygady Jana Sadowskiego,
Grupa operacyjna "Boruta". Dowodzona przez generała brygady Boruty - Spiechowicza.

Zadaniem polskich grup operacyjnych wchodzących w skład "Armii Kraków" było prowadzenie długotrwałej walki odwrotowej.

6 Września 1939

Meldunek Krakowskiej Brygady Kawalerii spod Pińczowa do dowództwa "Armii Kraków": ...Odpieramy ataki zmotoryzowanych i pancernych sił nieprzyjaciela od zachodu. Od północnego wschodu obchodzi nas kolumna pancerno - motorowa kierując się w rejom Kije na Chmielnik... .

Generał Szylling wydaje rozkaz generałowi Piaseckiemu: "Nocą przerwać walkę i przesunąć się do Rejonu Nowego Korczyna w celu zabezpieczenia mostów pod Nowym Korczynem i Wiślicą".

Pułkownik Endel - Ragis pojawił się około południa w dowództwie Armii Kraków, które w tym dniu znajdowało się w Koszycach (obecnie w powiecie Proszowice). Był pełen niepokoju i prosił o odwiedzenie jego jednostki przez generała Szyllinga. Sytuacja była na tyle poważna, że uniemożliwiała odwiedzenie jednostek pułkownika, sam Endel pospiesznie się oddalił i wrócił do swych oddziałów.

(W dniu 8 września dwa bataliony 2 psp z 22 dywizji piechoty górskiej zajmą rejon Jurków - Wiślica. Tego samego dnia w okolicach Jurkowa będą się bronić. Zacięta walka będzie trwała do godziny 16. Obrońcy zadadzą wrogowi duże straty. Liczebność obydwu batalionów spadnie do 300 - 400 osób. Po bitwie odejdą za Nidę).

23 dywizja piechoty pułkownika Powierzy, w dniu 6 września przechodzi przez Koszyce.

2 batalion 11 pułku piechoty majora Stanisława Korolusa z (23 dywizji) 8 września przeprowadził natarcie z marszu na wieś Kocinę, która była w rękach nieprzyjaciela wyrzucając hitlerowców za wieś. Następnie powstrzymywał natarcie piechoty i czołgów przeciwnika , jednak po kolejnym silnym natarciu nieprzyjaciela został odrzucony za Ksany.

3 batalion 11 pułku piechoty majora Jana Bajtlika z (23 dywizji) 8września, będzie się zażarcie bronił w płonącej kolonii Ksany. Polski batalion zniszczył 12 z 30 czołgów przeciwnika. Sam poniósł bardzo duże straty, a wszystko po to aby się przebić do rejonu Stopnica - Pacanów.

5 pułk strzelców podhalańskich podpułkownika Żółkiewskiego, zostaje zaatakowany przez hitlerowców w okolicach Skalbmierza bój trwa do godzin porannych. 7 Września bierze w nim również udział 6 pułk strzelców podhalańskich podpułkownika Mieczysława Dobrzańskiego. Nieprzyjaciel został odparty. Polscy żołnierze niszczą "...szereg samochodów pancernych i kilka czołgów...".

Meldunek pułkownika Gaładyka do dowództwa "Armii Kraków": "...Niemieckie czołgi przesuwają się w kierunku północno - wschodnim do Sanu. Stwierdzam przemarsz wielkiej jednostki Pancernej...". W ciągu nocy z 6 na 7 września sztab "Armii Kraków" przenosi się do Mędrzechowa (Małopolska).

(fot. Bitwy Polskiego Września Tom 2)

7 Września 1939

Godzinny poranne.

Meldunek z Krakowskiej Brygady Kawalerii. Do dowództwa "Armii Kraków": ...Melduje że duże siły Pancerne przeciwnika przesuwają się z kierunku Pińczowa w kierunku na Busko i Stopnicę... .

Meldunek z 22 dywizji piechoty górskiej. Do dowództwa "Armii Kraków": ...Melduje zbliżanie się sił pancerno - motorowych z Rejonu Skalbmierz - Działoszyce... .

Generał Szylling zdawał sobie sprawę, że zostaje otaczany przez niemiecką 5 dywizję pancerną. Dywizja nieprzyjaciela będzie dążyła do przesunięcia się polskich dywizji ku Wiśle. Meldunek generała Boruty - Spiechowicza z południowego brzegu Wisły (dowódca grupy operacyjnej "Boruta"): Melduje, że wzdłuż szosy krakowskiej na moje dwie dywizje napiera niemiecka 2 dywizja pancerna.

Rozpoznanie lotnicze (godziny przedpołudniowe): ...Około 150 czołgów i ruch kolumn samochodów po 20-30 w kolumnie na osi Zakliczyn - Wojnicz - Szczucin... .

Rozpoznanie lotnicze (godzina 16), Major Stanisław Pawluć melduje: ...Od Buska przez Stopnice Pacanów przesuwa się kolumna pancerno - motorowa... .

Meldunek pułkownika Gwelesiani (4 batalion forteczny): ...Z rejonu Szczucina rozpoczęło się natarcie na most Szczuciński... . Odpowiedź generała Szyllinga: WYSADZIĆ. Rozkaz wykonano natychmiast.

Meldunek grupy operacyjnej "Boruta": Druga dywizja pancerna przekracza Dunajec pod Bobrownikami i Lisią Górą zmierzając na Żabno i Dąbrowę Tarnowską jeden z zagonów kieruje się na Szczucin.

Skrzydło zachodnie Armii Kraków

     Wzmaga się nacisk korpusów nieprzyjaciela na Grupę operacyjną "Jagmin" i 22 dywizję piechoty górskiej: Nieprzyjaciel tworzył korpusy pościgowe składające się z czołgów, samochodów pancernych, które wsparte były zmotoryzowaną artylerią, piechotą, działami przeciwpancernymi, saperami. Prowadziły pościg za 22 dywizją piechoty górskiej pułkownika Endel - Ragisa.

Godzinny Poranne: 6 pułk strzelców podhalańskich podpułkownika Dobrzańskiego wykonał odskok pod Czarnocin. 2 pułk strzelców podhalańskich podpułkownika Stefana Szlaszewskiego formował kolumnę marszową po stoczonej poprzedniego dnia walce z "niemieckim pojazdem pancernym" pod Skalbmierzem.

Godziny Południowe: 2pułk strzelców podhalańskich pułkownika Stefana Szlaszewskiego zajmuje wskazany wcześniej rejon Mękarzowice na północ od Czarnocina. Pozycje są obsadzane pod ostrzałem artylerii nieprzyjaciela. Walka ogniowa trwała, aż do godzin wieczornych. 22 dywizja piechoty górskiej w nocy odchodzi za rzekę Nidę.

55 dywizja piechoty rezerwowej przez cały dzień jest w marszu "...opędza się przed oddziałami pancernymi nieprzyjaciela...". 204 pułk piechoty podpułkownika Wiktora Eichlera "...z trudem zebrał się po nocnej porażce, którą poniósł pod Proszowicami...". Odbywał marsz bocznymi drogami w kierunku Kazimierzy Wielkiej. 1 dywizjon 65 pułku artylerii lekkiej kapitana Kazimierza Ryłki kilkakrotnie rozwijał się do strzelania na ukazujące się czołgi i pozostawał daleko za kolumną.

201 pułk piechoty podpułkownika Adamczyka "...spotkał się w Słonowicach z natarciem dużej grupy czołgów od strony Cudzynowic... . 2 dywizjon 65 pułku artylerii lekkiej Majora Franciszka Talarczyka szybko się rozwijał do strzelania powstrzymuje natarcie czołgów nieprzyjaciela. Adamczyk ze swym 201 pułkiem piechoty wchodzi do Kazimierzy Wielkiej. Pułk ten prawie w całości przedostaje się przez Nidzicę. Ale od strony południowej i wschodniej (z kierunku, w którym się wycofywał) zaatakowany zostaje przez czołgi nieprzyjaciela. Sytuacje ponownie ratuje artyleria Majora Talarczyka i kompania przeciwpancerna. Natarcie nieprzyjaciela zostało zatrzymane. Przeciwnik poniósł dotkliwe straty co zmusiło go do zejścia z drogi.

203 pułk piechoty podpułkownika Rogalskiego, również wszedł do Kazimierzy Wielkiej i przeprawił się przez Nidzicę. Przeprawa przez Nidzicę 203 pułku po południu 7 września. Główne siły 203 pułku piechoty znajdowały się na wschodnim brzegu Nidzicy. Jednak jeden batalion i dywizjon artylerii zatrzymał się przed rzeką aby móc przygotować most do zniszczenia. Nagle z kierunku Wojciechowa zaczęła strzelać artyleria nieprzyjaciela, za chwile wyłoniły się hitlerowskie czołgi. Batalion rozwinął się wzdłuż szosy. Dywizjon zaś przygotowywał się do strzelania na wprost. ...Część ruszyła na przeprawę, ale tu utknęła pod ogniem maszynowym nieprzyjaciela... . Pod naporem kul tylko jedno działo odprzodkowało ...należące do plut. art. porucznika S.Juraszka i przyjęło ogniem zbliżające się czołgi... . Działo obsługiwał sam dowódca baterii kilkoma celnymi strzałami unieruchomił trzy czołgi. Niemcy przerwali natarcie. Po tym incydencie piechota polska wycofała się, a most został podpalony.

55 dywizja piechoty rezerwowej maszerowała do wyznaczonego punktu. O godzinie 10 rano stanęła w Piaskach Wielkich. Miała za sobą półtorej doby marszu podczas, którego uczestniczyła w walce.

23dywizja grupy operacyjnej "Jagmin" oraz "Grupa Forteczna" pułkownika Klaczyńskiego ...wycofały się bez przeciwdziałania nieprzyjaciela za Nidę... . W nocy z 7 na 8 Września sztab "Armii Kraków" przeniósł się do Nowego Korczyna. Polskie dywizje wchodzące w skład Armii w ciągu nocy głównymi siłami ulokowały się półkolem dokoła Nowego Korczyna w kierunku planowanego działania - na Stopnicę i Pacanów. ...Na plebani w Nowym Korczynie o godzinie 10 odbyła się odprawa dowódców wielkich jednostek, na którym generał Szylling stawiał zadania poszczególnym dywizjom, brygadzie kawalerii i grupie fortecznej... .

Armii Kraków dowodzona była przez generała brygady Antoniego Szyllinga składała się z: 6,7,21,23 dywizji piechoty; 55 dywizji piechoty rezerwowej; 1 brygady górskiej; grupy fortecznej "Katowice"; Krakowskiej Brygady Kawalerii; 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej; 22 dywizji piechoty górskiej.

     Broniła ona zachodniej i południowej granicy Państwa Polskiego od Częstochowy aż do Tatr. Zagrożona była odcięciem od południa. Rozpoczęła odwrót od 2 Września 1939 r. Połączona z częścią "Armii Lublin" stoczyła Pierwszą Bitwę Tomaszowską. Skapitulowała 20 Września 1939 r. po wyczerpaniu środków do walki.

     Żołnierz Polski w czasie trwania II wojny światowej wykazywał się dużą odwagą, determinacją i poświęceniem. Na polu walki ...nie szczędził krwi własnej ani męstwa..., walczył z hitlerowskim agresorem na wszystkich frontach tej wojny, na lądzie, w powietrzu, na morzach i oceanach. Brytyjski marszałek Herald Alexander po bitwie pod Monte Casino tak powiedział o polskich żołnierzach: ...Żołnierze gdyby mi dano do wyboru jakichkolwiek żołnierzy świata - wybrałbym Was - Polaków... .

Modlitwa Polskiego żołnierza z 1939r.