Ustawa Rządowa z dnia 3 maja (fot. pl.wikipedia.org)
Proszowice, 9-02-2021
Konstytucja 3 - Maja 1791 roku ogłoszona została w szczególnie trudnych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych, w jakich znalazła się Polska. Anachroniczny ustrój i stan naszej gospodarki wymagały natychmiastowych, gruntownych reform. I rozbiór Polski w 1772 roku, był kubłem zimnej wody na stan umysłów znacznej części społeczeństwa. Podjęto reformy. Ich ukoronowaniem była Konstytucja 3 - Maja 1791 roku. Polska stawała się państwem o nowoczesnym ustroju, prężnej gospodarce i posiadającym nowoczesną armię. Państwa ościenne w pełni zdawały sobie sprawę z tego faktu.
Targowica, to nie tylko symbol zdrady narodowej, ale również przykład cynizmu politycznego Rosji. Polska przegrała wojnę w obronie Konstytucji. Upadło też wkrótce podjęte Powstanie Kościuszkowskie. Polska przestała istnieć na mapie Europy. Hugo Kołłątaj, współtwórca Konstytucji, a w tym okresie również proboszcz w Koniuszy i opat w klasztorze Norbertanów w Hebdowie, w kilka lat później napisał: [...] Musiałam upaść nieszczęsny narodzie [...] ale nie rozpaczaj jeszcze zupełnie o losie swoim! [...] Uważaj Konstytucję 3 - Maja jako ostatnią wolę konającej Ojczyzny! Zachowaj uczucie braterstwa względem ludu miejskiego, sprawiedliwość najsilniejszą względem ludu wiejskiego [...] Tym sposobem najgodniej się zemścisz, przygotujesz zmianę losu przyszłych pokoleń [...].
Władze odrodzonego państwa polskiego w 1918 roku uczyniły z rocznicy ogłoszenia Konstytucji święto narodowe. Jego ważność "doceniły" władze PRL-u. Między innymi wyrazem tego było nadzwyczaj skrupulatne likwidowanie wystroju miast po święcie pracy.
rok 1786, fragment wydatków kasy miasta Proszowice za burmistrza Franciszka Biechonskiego, zwracają uwagę wielokrotne wydatki na rzecz żołnierzy stacjonujących w Brzesku [w hebdowskim klasztorze] (fot. zbiory autora)
rok 1797, część listy płacących podatki na rzecz kasy miejskiej, wśród nich min. nazwiska: Jan Pomykalski, Kazimierz Skurczynski, Stanisław Zberecki, Mateusz Dzikowski, Józef Padechowicz, Michał Skalski,a też Gabriel Borchulski (1750-1813), w roku Insurekcji (1794, cechmistrz krawiecki), z żoną Rozalią z Radzikowskich są moimi pra, pra, pra, pra... (fot. zbiory autora)
Co możemy powiedzieć o udziale naszego regionu w dobie tamtych przeobrażeń? [XVIII/XIX w] Jak wówczas wyglądało nasze miasto?
Proszowice, stolica rozległego powiatu były miejscem obrad Sejmiku Województwa Krakowskiego. Społeczność naszego regionu o czym świadczą akta Komisji Porządkowej Cywilno - Wojskowej woj. krakowskiego była aktywna w dobie Sejmu Czteroletniego.
Dzisiejsze Proszowice stanowiły wówczas dwie oddzielne jednostki; Proszowice - miasto i Zagrody Królewskie - wieś. W 1791roku miasto liczyło 111 domów, w których zamieszkiwało 825 osób. Wśród domów znajdowały się min.: dworek kasztelana krakowskiego, dworek wojewody krakowskiego, dwa domy szlacheckie, młyn, folwark młyński, karczma, probostwo, trzy domy księży, altaria św. Anny, szpital św. Ducha, folwark szpitalny oraz organeria. Obok kościoła parafialnego, przy ulicy Szpitalnej, znajdowała się kaplica szpitalna (drewniana) św. Ducha. Ponadto drewniane kaplice, tuż za miastem przy gościńcu krakowskim, kaplica św. Trójcy i św. Rafała.
Funkcjonująca wówczas szkoła parafialna kształciła 35 dzieci (25 chłopców i 10 dziewczyn) w wieku 6 do 14 lat. Jako profesor zatrudniony był Jan Pawełkiewicz. W szpitalu przebywało 11 ubogich. Szpital ten posiadał dobre zabezpieczenie materialne. Między innymi w Łaganowie 74 morgi i 299 sążni. Zarządzał nim proboszcz farny poprzez księdza szpitalnego. Do obowiązków pensjonariuszy należało modlić się za fundatorów i dobrodziejów. W granicach parafii, miedzy miastem a Żębocinem rosły 3 małe gaiki dębowe, podszyte leszczyną, spośród nich, dwa były królewskie. Natomiast trzeci stanowił własność dziedzica Jakubowic, który wówczas był Józef Michałowski, ojciec malarza Piotra.
Funkcję burmistrzów pełnili Franciszek Biechoński oraz Józef Ćwikliński, wójta - Kazimierz Rydzewski. Natomiast pisarza miejskiego - Tomasz Wujtecki. Zagrody stanowiły własność królewską i były siedzibą klucza proszowskiego, do którego należały; Zagrody, Kadzice, Proszowice oraz młyn "Błonny" na Ścieklcu i "Podwórni" na Szreniawie. Na Zagrodach funkcjonował browar. W 27 domach zamieszkiwało 147 ludzi. W kluczu proszowskim zamieszkiwało 25 Żydów. Proboszczem w Proszowicach był ks. Andrzej Cyankiewicz (47 lat) - komentarz, ks. Mateusz Miarczyński (41 lat) - prebendarz oraz ks. Ludwik Choderski (71 lat) - kapelan szpitalny św. Ducha. Łącznie parafia liczyła 2705 wiernych.
Spośród wsi parafii, najwyższą średnią życia mieli mieszkańcy Makocic - 29,2. Natomiast najniższą, mieszkańcy Stogniowic - 21,9 lat. Przeciętna życia Proszowian, z końcem 1791 roku wynosiła 28,8 lat. Najstarszymi mieszkańcami miasta byli, liczący po 81 lat, Wojciech Skalski i Mikołaj Kulmiński. Wśród kobiet, Jadwiga Garczar - 77 lat i Regina Pączkiewicz - 71 lat.
Z końcem grudnia 1790 roku do wojska wstąpili: Michał Tęczka i Kazimierz Dzikowski. W tym czasie powiat proszowski dał wojsku 98 rekrutów. Do końca kwietnia 1791 roku wybrano z powiatu 28772 zł z przeznaczeniem na koszt utrzymania rekrutów. W dniach poprzedzających ogłoszenie Konstytucji, kasa miejska wypłaciła 300 zł na podróż do Warszawy wójtowi Kazimierzowi Rydzewskiemu. W tym czasie najczęściej spotykanymi nazwiskami Proszowian były; Batkowski, Borchulski, Biernacki, Biechoński, Ćwikliński, Chmura, Ciszewski, Czarnecki, Dzikowski, Florczykiewicz, Jasiński, Jelonkiewicz, Jabłoński, Krzyczkiewicz, Kubacki, Kozłowski, Księżny, Kasperek, Karczewski, Kozerski, Lipiński, Kulmiński, Luźmiński, Łukasiewicz, Łakomski, Moliszewski, Mroczkowski, Nakielski, Pawłowski, Pomykalski, Paluszkiewicz, Pęczkiewicz, Palmączyński, Padusiński, Rokiciński, Skalski, Stopiński, Stępiński, Sikorski, Solecki, Stramski, Skurczyński, Skrzyński, Solarski, Stelmach, Stawiarz, Sadowski, Strycharski, Słowikowski, Wójtecki, Wciśliński, Wesołowski, Zajączkowski, Zychowicz, Ziemski, Zapiórkiewicz, Zberecki.
opracował: Henryk Pomykalski
Artykuł pochodzi ze strony: Internetowego Kuriera Proszowskiego Zapraszamy: https://www.24ikp.pl/skarby/felietony/opracowania/20210209maja3/art.php
