Kalendarium niepodległości część XXIX - Jałta
 |
Liwadia k/Jałty (ZSRR), 4 lutego 1945 - delegacja Stanów Zjednoczonych na konferencji jałtańskiej, po prawej prezydent Franklin Delano Roosevelt
(fot. Library of Congress) |
Proszowice, 17-08-2018
Jałta. Wznowiona ofensywa sowiecka omija w styczniu 1945 zniszczoną przez Niemców Warszawę i szybko posuwa się na zachód. Oba fronty, wschodni i zachodni, przybliżają sojusz atlantycki do zwycięstwa nad III Rzeszą. Rozstrzygnięcia militarne poprzedza polityczna konferencja trzech głównych mocarstw. W Jałcie, na półwyspie krymskim, odbywa się - 6-11 lutego 1945 - narada przywódców USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR. Prezydent Roosevelt, premier Churchill i Stalin decydują o powojennej Europie.
Konferencja jałtańska ustala granice i zasadniczo ustrój powojennej Polski. Przyjęty zostaje dyktat Stalina, by ziemie wschodnie II RP przejął Związek Sowiecki. W planach "wielkiej trójki" Polska zostaje arbitralnie przesunięta na zachód, a jej polityczna podległość Sowietom, mimo uspokajających uroczystych zaklęć, staje się oczywista. Sojusznicy Polski, USA i WB, odbierają Polsce niepodległość.
 |
Liwadia k/Jałty (ZSRR), luty 1945 - spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. Wielkiej Trójki) podczas konferencji jałtańskiej. Siedzą od lewej: premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill, prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt oraz przywódca ZSRR Józef Stalin
(fot. National Archives and Records Administration) |
 |
Moskwa, 18-21 czerwca 1945 - ostatni dowódca Armii Krajowej generał Leopold Okulicki podczas tzw. procesu szesnastu - pokazowego procesu politycznego przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
(fot. Ośrodek KARTA) |
 |
ZSRR, 1945 - Leopold Okulicki po aresztowaniu przez NKWD
(fot. domena publiczna) |
19 stycznia 1945 - generał Leopold Okulicki rozwiązuje Armię Krajową, uznając to za jedyny sposób uratowania żołnierzy przed sowieckimi represjami.
4-11 lutego 1945 - Stalin, Churchill i Roosevelt spotykają się na konferencji jałtańskiej (zwanej też konferencją krymską). Za plecami Polski ustalają przebieg jej wschodniej granicy (Polsce zostają odebrane ziemie wschodnie) i utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej ze znacznym udziałem komunistów. Rząd RP na emigracji nie uznaje postanowień konferencji.
Michał Sokolnicki (ambasador RP w Turcji) w dzienniku: Wszystko to nie ma nic wspólnego z demokracją, nic z samostanowieniem narodów [...]. Jedyną podstawą jest siła, jedynym uprawnieniem staje się - nawet nie terytorium, nie ilość mieszkańców - lecz zdolność i możność użycia własnej materialnej przewagi. Jest to zaprzeczenie wszelkiego pojęcia o prawie - zarówno w konstytuowaniu władz państw, jak w regulowaniu stosunków międzynarodowych.
Ankara, 13 lutego 1945
27-28 marca 1945 - szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego przybywa na rozmowy z przedstawicielami sowieckimi. Zostają aresztowani, wywiezieni do Moskwy i uwięzieni.
Adam Bień (polityk ruchu ludowego, zastępca Delegata Rządu na Kraj i członek Krajowej Rady Ministrów; jeden z szesnastu aresztowanych): Pojmani Polacy byli [...] dla Rosji ośrodkiem politycznym wrogim i niebezpiecznym. Niebezpiecznym zwłaszcza teraz, kiedy z mocy uchwał konferencji jałtańskiej przystąpić miano do formowania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, w skład którego wejść mieli Polacy z rządu londyńskiego, "Polacy lubelscy" oraz Polacy reprezentujący Polskę Podziemną w kraju. Właśnie tych ostatnich, kłopotliwych i niebezpiecznych Polaków - ich wiedzę o Polsce, ich autorytet i wpływy w kraju, ich kontakty ze światem zachodnim, ich zorganizowaną i zaprawioną w walce siłę zbrojną (Armia Krajowa, Bataliony Chłopskie) - w interesie Wielkiej Rosji należało wyeliminować.
Moskwa
18-21 czerwca 1945 - w Moskwie odbywa się pokazowy proces przywódców Polski podziemnej. Oskarżeni są o przynależność do nielegalnej organizacji oraz działalność dywersyjną i szpiegowską wymierzoną przeciwko ZSRR. Zachodni sprzymierzeńcy Polski nie protestują przeciwko procesowi. Najwyższe wyroki otrzymują ostatni dowódca AK generał Leopold Okulicki (10 lat więzienia) i ostatni Delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski (8 lat więzienia). Obaj umierają w sowieckich więzieniach w niewyjaśnionych okolicznościach.
28 czerwca 1945 - powołanie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Większość składu stanowią komuniści.
Zygmunt Klukowski (ordynator szpitala) w dzienniku: Uwaga niemal całego społeczeństwa zwrócona była na Moskwę i odbywającą się tam konferencję przedstawicieli polskich stronnictw demokratycznych z kraju i z emigracji. Gazety ogłosiły, że doszło do całkowitego porozumienia i że w najbliższych dniach zostanie ogłoszony nowy skład rządu z udziałem Mikołajczyka, Stańczyka i innych polityków z emigracji. Czynniki podziemne są zdezorientowane.
Szczebrzeszyn. 27 czerwca 1945
 |
 |
 |
 |
okładki czasopism z lutego 1945 roku, wydanych po ogłoszeniu deklaracji jałtańskiej w sprawie powojennych losów Polski
(fot. Biblioteka Narodowa) |
red.
|
|
|
