Kalendarium niepodległości część XXI - katastrofa
 |
Warszawa, początek września 1939, miasto po nalotach bombowych
(fot. Ośrodek KARTA) |
Proszowice, 22-06-2018
Katastrofa. 1-17 września 1939. Dwa państwa totalitarne, w ścisłym porozumieniu, rozbijają II RP. Jej przywódcy, unieruchomieni w Rumunii, ustanawiają sukcesorów w Paryżu.
Żądanie Hitlera, by Gdańsk wrócił do Rzeszy Niemieckiej, a korytarz pomorski przecięła eksterytorialna droga - Polska odrzuca. Jednak celem Niemiec nie jest już układanie się ze wschodnim sąsiadem, lecz jego podbój. Stalin uznaje wybuch wojny za korzystny dla Sowietów, co doprowadza do pozornie niemożliwego sojuszu: pakt o nieagresji podpisują najzajadlejsi dotąd wrogowie, wyznawcy barbarzyńskich, a zarazem sprzecznych z sobą ideologii - nazizmu i komunizmu.
Uderzenia 1 września III Rzeszy i 17 września Związku Sowieckiego niszczą państwo polskie. Ewakuacja przywódców RP zaczyna się po kilku dniach od pierwszego ataku, a po miesiącu - dzięki zapisom Konstytucji kwietniowej - udaje się dotrzymać sukcesji władzy państwowej. Prezydent i Rząd RP, internowani w Rumunii, przekazują pełnomocnictwa do Paryża. Okupowany kraj zyskuje reprezentację na uchodźstwie.
 |
Warszawa, początek września 1939, ul. Nowy Świat po nalotach bombowych
(fot. Ośrodek KARTA) |
 |
Pruszcz, początek września 1939, przejazd XIX Korpusu gen. Heinza Guderiana
(fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe) |
 |
Mysłowice, 3 września 1939, wkroczenie oddziałów niemieckich
(fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe) |
 |
Gdańsk, 7 września 1939, polska amunicja zdobyta przez Niemców na Westerplatte
(fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe) |
 |
24 września 1939, polscy jeńcy cywilni i wojskowi
(fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe) |
23 sierpnia 1939 - Niemcy i ZSRR zawierają pakt o nieagresji (pakt Ribbentrop-Mołotow). Do układu dołączony zostaje tajny protokół, który przewiduje podział ziem Polski i kilku innych państw między III Rzeszę a ZSRR.
Z tajnego protokołu dodatkowego do paktu o nieagresji między Rzeszą Niemiecką i ZSRR (tzw. pakt Ribbentrop-Mołotow): W razie zmian terytorialnych i politycznych na obszarach należących do państwa polskiego, strefy interesów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone mniej więcej wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Zagadnienie, czy interesy obu stron czynią pożądanym utrzymanie odrębnego państwa polskiego i jakie mają być granice tego państwa, może być ostatecznie rozstrzygnięte dopiero w toku wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozważą tę sprawę w drodze przyjaznego porozumienia.
Moskwa, 23 sierpnia 1939
1 września 1939 - Niemcy atakują Polskę. Rozpoczyna się II wojna światowa. Za symboliczny początek wojny uznaje się ostrzał polskiego garnizonu na półwyspie Westerplatte przez niemiecki pancernik Schleswig-Holstein.
András Hory (pełnomocnik ministra spraw zagranicznych Królestwa Węgier w Polsce): Niemożliwe, by przy tak silnym i szybkim natarciu niemieckich sił zbrojnych, niezmobilizowana do końca, w stale zakłócanym nalotami przemarszu, cofająca się armia polska mogła zatrzymać niemieckiego olbrzyma. [...] Prawie na głos wypowiedziałem smutną sentencję: "Finis Poloniae!".
Nałęczów, 6 września 1939
17 września 1939 - na Polskę napada ZSRR: Armia Czerwona przekracza wschodnią granicę Rzeczypospolitej na całej długości.
Léon Noël (ambasador Francji w Polsce) w depeszy do francuskiego MSZ: Agresja sowiecka czyni sytuację Polski beznadziejną. [...] Wejście na scenę żołnierzy Stalina, którzy przynajmniej w rejonie Tarnopola posunęli się dosyć szybko, stawia niezwłocznie rząd i armię polską w najgorszym położeniu. [...] Jest to fakt godny ubolewania, symbolizujący koniec Polski Piłsudskiego lub, co najmniej, jego zbyt pewnych siebie uczniów.
Kuty, 17 września 1939
17/18 września 1939 - prezydent Ignacy Mościcki i rząd RP oraz wódz naczelny Edward Rydz-Śmigły przekraczają granicę polsko-rumuńską. Władze rumuńskie żądają zrzeczenia się od władz RP ich funkcji państwowych pod groźbą internowania. Prezydent RP, premier i naczelny wódz odmawiają i zostają internowani.
27 września 1939 - w Warszawie grupa oficerów wojska polskiego zakłada pierwszą w czasie II wojny światowej polską konspiracyjną organizację: Służbę Zwycięstwu Polski. Tym samym powstaje Polskie Państwo Podziemne - tajne struktury państwa podległe rządowi RP na uchodźstwie. Na terenie całego kraju powstają organizacje konspiracyjne.
28 września 1939 - po kilku tygodniach walk podpisana zostaje umowa o kapitulacji Warszawy.
Tadeusz Skowroński (ambasador RP w Brazylii): Dziś przyszły depesze o kapitulacji Warszawy. [...] Wszyscy stawiają mi pytania: "Co się stało, przecież tak krótką obronę i tak szybki atak, który w ciągu trzech tygodni zlikwidował, bądź co bądź, przeszło 30-milionowe państwo, trudno znaleźć w historii? Czy wasza mocarstwowość polegała tylko na blefie? Czyście nie wiedzieli, co się dzieje u waszego sąsiada? Czyście lekkomyślnie, w naiwności ducha liczyli tylko na waszych sprzymierzeńców? Czy nie lepiej było wtedy przyjąć żądania niemieckie i zachować przynajmniej prowincje centralne - zamiast tego szaleńczego kroku, jakim jest wojna?".
Rio de Janeiro, 28 września 1939
30 września 1939 - Władysław Raczkiewicz zostaje prezydentem RP na uchodźstwie (początkowo we Francji, następnie w Wielkiej Brytanii). Premierem RP na uchodźstwie zostaje generał Władysław Sikorski.
Premier Władysław Sikorski w odezwie do narodu polskiego: Jedynym celem Rządu Jedności Narodowej będzie odbudowanie Polski wielkiej i rządnej, która będzie dla wszystkich swoich obywateli na równi sprawiedliwą. Pragnę, ażeby te słowa zapadły głęboko w serca Polaków, którzy, wraz z naszą bohaterską Armią, dowiedli czynem swej bezgranicznej miłości i ofiarności dla Ojczyzny.
Paryż, 6 października 1939
 |
Warszawa, wrzesień 1939, zniszczony Pałac Lubomirskich przy pl. Żelaznej Bramy
(fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe) |
 |
wrzesień 1939, leje bombowe nad Bzurą
(fot. Biblioteka Narodowa) |
 |
ulotka zrzucona z niemieckiego samolotu
(fot. Biblioteka Narodowa) |
 |
wrzesień 1939, kolumna wojsk niemieckich
(fot. Biblioteka Narodowa) |
red.
|
|
|
