Kalendarium niepodległości część X
 |
medal autorstwa Jana Raszki, wydany z okazji uchwalenia Konstytucji Rzeczpospolitej 17 marca 1921
(fot. domena publiczna) |
Proszowice, 28-03-2018
Marzec stanowiący. Kwestia ustawy zasadniczej doprowadza do głębokiego podziału w Sejmie. Niemające konstytucyjnej większości, ugrupowania narodowe prą do takiej struktury władzy, która polskim elitom katolickim da gwarancje rozstrzygającego wpływu na Rzeczpospolitą. Opór formacji lewicowych, a także innych, reprezentujących społeczności zagrożone dominacją nacjonalistyczną czy wyznaniową, okazuje się skuteczny. Konsensus - 17 marca 1921 - aprobują wszyscy posłowie.
Traktat pokojowy z Rosją bolszewicką podpisany zostaje w Rydze następnego dnia. Polska sięga dzięki temu daleko na wschód, lecz dużo bliżej niż granica z 1772 roku. Właściciele ziemscy, trwający przez półtorawiecze przy polskości i katolicyzmie, których posiadłości pozostają poza wschodnią granicą RP, uznają traktat za zdradę polskiej racji stanu. Dwa dni później plebiscyt nie przesądza o sytuacji na Górnym Śląsku.
 |
Księga Konstytucji Rzeczpospolitej, używana przy zaprzysiężeniu Prezydenta RP na Zamku Królewskim
(fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe) |
 |
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 17 marca 1921
(fot. Biblioteka Narodowa w Warszawie) |
 |
fragment pierwszej strony Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 17 marca 1921
(fot. Biblioteka Narodowa w Warszawie) |
17 marca 1921 - Sejm Ustawodawczy uchwala Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej. Z informacji w "Kurierze Warszawskim": Trotuary przepełnione były publicznością, balkony i okna zasiane tysiącami głów. Co chwila rozbrzmiewały okrzyki: "Niech żyje Konstytucja!", "Niech żyje Sejm!", "Niech żyje Marszałek Trąmpczyński!", "Niech żyje Naczelnik Państwa!", "Niech żyje rząd!". Podejmowały je natychmiast nieprzebrane tłumy ze wszystkich warstw społecznych. Okrzyki mieszały się ciągle z dźwiękami muzyk, które grały ciągle pieśni narodowe. Olbrzymi wąż pochodu płynął Nowym Światem, Krakowskim Przedmieściem, placem Zamkowym, aż się wcisnął w wąską ulicę Świętojańską, gdzie wojsko i policja tworzyły szpalery, aby umożliwić wejście do katedry posłom i delegacjom. [...] Długo jeszcze na mieście trwały pochody i manifestacje ogólne.
18 marca 1921 - Polska i Rosja bolszewicka podpisują w Rydze traktat kończący wojnę polsko-bolszewicką. Wyznaczone traktatem granice przetrwają do 1939 roku. Premier Wincenty Witos: Traktat pokojowy [...] zamyka okres krwawych zmagań, które olbrzymie połacie ziemi naszej przemieniły w pustynię, miliony ludzi naraziły na śmierć lub piekło mąk i udręczenia, cofnęły naturalny rozwój kultury i gospodarstwa całej Europy. Wierzymy, że z tą chwilą nie tylko Polska, która została wojną najciężej dotknięta, ale Europa weszła nareszcie w upragniony przez nią stan pokoju, tak potrzebny dla uleczenia ran zadanych przez wojnę. [...]. Pokój ten ponadto jest wymownym świadectwem, iż Państwo Polskie ma w sobie te siły wewnętrzne, które stanowią o niewzruszalności odzyskanej niepodległości. Traktat ryski jest silnym ogniwem łańcucha wysiłków narodu dla obrony państwowych ram Rzeczypospolitej. Wschodnie granice Państwa ustala traktat ryski w sposób zdecydowany, usuwający wszelkie wątpliwości. [...] Zawarty pokój nabiera jeszcze i z tego powodu wielkiego znaczenia, iż fakt ten wytrącić musi ostatni rozpaczliwy argument, którym się posługują Niemcy na Górnym Śląsku. Bracia nasi górnośląscy, idąc do urny, oświadczą się za Polską, wiedząc o tym, że wchodzą do Państwa uporządkowanego na wewnątrz, dzięki uchwalonej w dniu wczorajszym konstytucji, i zabezpieczonego na zewnątrz, dzięki zawartemu przed chwilą pokojowi.
20 marca 1921 - odbywa się plebiscyt na Górnym Śląsku, w wyniku którego Komisja Plebiscytowa przyznaje większość spornego obszaru Niemcom.
2/3 maja 1921 - wybucha III powstanie śląskie z Wojciechem Korfantym na czele. Powstańcy opanowują znaczną część obszaru plebiscytowego, ale ostatecznie zostają pokonani przez Niemców. W październiku 1921 Rada Ambasadorów dokonuje ostatecznego podziału Śląska.
1 lipca 1921 - Sejm uchwala ustawę dotyczącą praw kobiet. Zgodnie z nowymi przepisami kobieta nie jest zobligowana do posłuszeństwa mężowi i może podejmować samodzielne działania prawne.
 |
doniesienie o uchwaleniu Konstytucji w "Kurierze Warszawskim" z 17 marca 1921
(fot. Biblioteka Narodowa w Warszawie) |
 |
Warszawa, 17 marca 1921, premier Wincenty Witos, marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński i poseł Stefan Sołtyk w uroczystym pochodzie z Sejmu do Katedry św. Jana po uchwaleniu Konstytucji RP, fotografia zamieszczona w "Tygodniku Illustrowanym" z 26 marca 1921
(fot. Biblioteka Narodowa w Warszawie) |
 |
przedruk Konstytucji w "Kurierze Warszawskim" z 18 marca 1921
(fot. Biblioteka Narodowa w Warszawie) |
red.
|
|
|
