Topór Brzeski
 |
| (fot. zbiory autora) |
24-08-2011
Rozbicie dzielnicowe na ziemiach Polski to okres łączenia się różnych rodów. Przykładem takiego łączenia jest ród z pod znaku Topór. Ród ten na przestrzeni wieków stworzył wiele linii bocznych jedna z nich pisała się jako Topór Brzeski.
Symbol Topora sięga swą historią początku państwa pierwszych Piastów. Związany jest z dwoma rodami. Pierwszy z nich pisał się jako ród Pałuków. Drugi ród to Starża. Rody te posiadały podobne znaki herbowe i to z nich narodził się herb Topór. Za protoplastę rodu Topór uznaje się Sieciecha.
Władysław Semkowicz o tych rodach pisał tak: "Pałukowie rozpłynęli się, znikli w obrębie innego rodu, który - mówiąc to bez przenośni - ich wchłonął". Wszystko to stanowiło "...proces zlewania się w jedną całość ziem i szczepów które przyjęło się nazywać polskimi...".
Ród Pałuków pochodził z wielkopolski należał do tych, które posługiwały się znakiem przypominającym i upodobnionym do herbu Topór. Ród Starżów to z nich pochodziły możne rodziny piszące się jako: Ossolińscy, Tęczyńscy.
Jan Długosz opisując herb Topór pisał: "...o polu czerwonym w którym widnieje topór srebrny...". "Herbarz Złotego Runa kładzie czerwona barwę, a srebrny topór osadzony jest na złotym trzonie".
Herb Topór w postaci pieczęci po raz pierwszy pojawił się u Nawoja z Morawicy w roku 1320. Pieczęci z herbem Topór używali również: Andrzej Podkomorzy krakowski. Jan z Tęczyna kasztelan wojnicki i starosta sieradzki. Znak ten jako pieczęć przywieszony został przez Jana Tęczyńskiego do dokumentu mówiącego o pokoju polsko - krzyżackim, który zawarto w Toruniu (1466 r.).Na uwagę zasługują również osoby Żegoty kasztelana krakowskiego herbu Topór fundatora kościołów w Ziemi Sandomierskiej. Kasztelana krakowskiego Jana z Brzeska herbu Oksza (czeska nazwa herbu Topór1). Jak również Imbram z Witowa herbu Oksza Wojewoda Krakowski.
 |
| herb Nowego Brzeska (fot. http://pl.wikipedia.org) |
Na szczególną uwagę w herbie hebdowskiego klasztoru zasługują lilie, umieszczone poniżej herbu Topór. Są one również widoczne we współczesnym herbie Nowego Brzeska.
Lilie są symbolem nadziei czystości zarówno ciała oraz duszy. Lilia to również symbol Matki Boskiej. Znak ten był obecny w czasach Imperium Rzymskiego. W późniejszych wiekach pojawił się na tarczach rycerskich, proporcach i sztandarach. Symbol lilii umieszczony został w herbie zakonu Norbertanów. Jerzy Piechowski w swym dziele Ukryte Światła Herbów pisze tak: "...symbol widoków na zwycięstwo, wiecznej młodości, wreszcie dumy rycerza". Niektórzy z heraldyków symbol ten rozumieją jako walka bez skazy2.
Lilia stała się symbolem francuskiej monarchii. Znalazła się w herbie sześciu kwiatów Królowej Jadwigi. Wystąpiła w Herbie Gozdawa. Herbem lilii posługiwał się magnacki ród Bonerów3. Znalazły się również w herbie pierwszego elekcyjnego króla Polski Henryka Walezego.
Kończąc ten artykuł można powtórzyć za mistrzem Jerzym Piechowskim "Widzi się wizerunki, lecz wytarły się w ludzkiej pamięci ich nazwy oraz imiona dawno wygasłych rodów". I dalej "...ród ludzki podobny jest do liści jedne się rodzą inne opadają i znikają na zawsze w wietrze, który je dokądś niesie, gdzieś gubi...".
1Topór to słowo prasłowiańskie zapożyczone ze wschodu na Rusi zwane siekierą; "u nas również nazwa herbowa (jak i Oksza)" - Słownik etymologiczny języka polskiego: Aleksander Bruckner -Widza Powszechna 1974r.
Opis Herbu Oksza. Topór czyli topór, która [to tarcza] siekierę katowską, którą Polacy Okszą, Czesi bradaczycem nazywają, w polu czerwonym wyobraża".
2Patrz np. Internet Historia Cudownego Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej.
3Patrz np. Internet Bonerowie.
Opracował: Paweł Staniszewski
ŹRÓDŁA:
- Słownik etymologiczny języka polskiego; Aleksander Bruckner; Widza Powszechna 1974r.
- Ukryte światła Herbów; Jerzy Piechowski; Nasza księgarnia 1991r.
- Średniowieczne herby polskie; Jerzy Łojko; Krajowa Agencja Wydawnicza Poznań 1985r.
|
