Adam Słupek życie i twórczość tom I
odc. 9

(fot. zbiory autora)

Proszowice, 3-06-2019

odcinek 9
Kolekcjoner i kolporter prasy wydawnictw podziemnych

     Adam Słupek - jeden z największych posiadaczy kolekcji podziemnych znaczków i kart pocztowych w Polsce. Wydawnictwa znaczków i kart pocztowych były ważną częścią ruchu wydawniczego podziemia w Polsce. Niezależne wydawnictwa działały od stanu wojennego 1981 r. do wyborów w 1989 r. Drukowane były w niezależnych drukarniach w konspiracji przed reżimem rządowych władz komunistycznych.

Czasopisma pochodzące ze zbiorów Adama Słupka, to kilkaset tytułów Prasy Podziemnej wydawanej w latach 1981-1989
(fot. Z. Pałetko)

     Za posiadanie lub rozprowadzanie prasy wydawnictw podziemnych można było być ukaranym więzieniem, jak to miało miejsce w przypadku Adama Słupka, zwolnionym z pracy i inwigilowanym. Znaczki Solidarności podziemnej były i pełniły ważną rolę w walce z reżimem komunistycznym. Struktura Poczty Podziemnej nie była jednolita - istniało wiele ośrodków wydawniczych. Pierwsze znaczki w okresie stanu wojennego były wykonywane w obozach internowania. Była to Poczta Obozowa. Wydawano w małych nakładach.

     Pojęcie znaczka poczty podziemnej budzi pewne zastrzeżenia ze strony filatelistów, ponieważ znaczek jest symbolem opłaty pocztowej za wykonaną usługę. Wyjaśnić tu należy, że znaczenia znaczka podziemnego było diametralnie inne. Ogólnie wyróżnia się następujące rodzaje wydań poczty Solidarnościowej:
  • Poczta strajkowa,
  • Poczta obozowa,
  • Znaczki i stemple z Wojskowych Obozów Specjalnych,
  • Znaczki i stemple z zakładów karnych,
  • Poczta podziemna Solidarności oraz innych organizacji niepodległościowych.
     W pewnym okresie ruchu Solidarnościowego osiągały masową skalę. Niektórzy autorzy artykułów na temat znaczków prasy podziemnej stwierdzają, że w latach 80. wyprodukowano w całym kraju około 30 - 35 tysięcy rodzajów znaczków, kart i kopert podziemnego wydawnictwa. Nakłady wynosiły po kilka tysięcy egzemplarzy. Pierwsze solidarnościowe znaczki i karty pocztowe zaczęły powstawać już kilka dni po 13 grudnia 1981 r. Podziemne edytorstwo pocztowe z każdym miesiącem rozwijało się do niebywałych rozmiarów.

     Jak tylko zaczęły pojawiać się znaczki, karty i koperty poczty podziemnej po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. Adam Słupek został ich kolekcjonerem i kolporterem. Poczta Niezależna w Krakowie sygnowała znaczki wydawane prze Konfederację Polski Niepodległej (KPN), jako Poczta Polska. Systematycznie nakłady rosły. Niektóre egzemplarze sięgały nawet kilku tysięcy. Najlepszej jakości znaczki i karty pocztowe wychodziły metodą sitodruku.

Staraliśmy się - mówił Ryszard Majdzik udzielając wywiadu [Paweł Stachnik, Znaczki wolności. Poczta Solidarności; Dziennik Polski; nr 291 (18 996), s. 22] - żeby znaczki były dobre graficznie i atrakcyjne dla kupujących. Stąd kolorowe serie i bloczki tworzące małą widokówkę. Niektóre wychodziły nam naprawdę świetnie.

Ryszard Majdzik
(źródło: Encyklopedia Solidarności)

Ryszard Majdzik, ur. 20 VII 1958 w Skawinie. Ukończył Zespół Szkół Elektryczno-Mechanicznych i LO w Krakowie [Źródło: Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki]. W latach 1978-1980 współpracownik KSS KOR, SKS, uczestnik ROPCiO. W czasie służby wojskowej za dyskusję o zbrodni katyńskiej aresztowany, w IV 1979 przetrzymywany w Opolu, w VII 1979 zwolniony. W okresie 1979-1980 drukarz, kolporter wydawnictw niezależnych. W dniu 13 XII 1981 internowany w Ośrodku Odosobnienia w Nowym Wiśniczu, Załężu k. Rzeszowa, Kielcach,-Piaskach, przewieziony do szpitala w Krakowie przy ul. Śniadeckich, skąd we IX 1982 zbiegł i pozostawał w ukryciu; 27 IX 1982 oficjalnie zwolniony. W latach 1984-1987 współwydawca podziemnego pisma "Homo Homini", drukarz, kolporter. od 13 VI 1984 poszukiwany listem gończym, 2 IX 1984 aresztowany, przetrzymywany w areszcie WUSW w Krakowie przy ul. Mogilskiej, 7 IX 1984 sprawę umorzono na mocy amnestii. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007), Krzyżem Semper Fidelis (2009), Medalem Niezłomnym w Słowie (2011), Krzyżem Wolności i Solidarności (2015), Medalem KEN (2017. O Lechu Wałęsie na antenie TVP Info Ryszard Majdzik mówi tak: "kanalia", "łobuz", "bestia w ludzkiej skórze" [Wyborcza.pl. Paweł Figurski, Michał Olszewski, 7 grudnia 2018; Ryszard Majdzik, twarz "dobrej zmiany". O Wałęsie mówi: bestia i kanalia. A opozycja ma z nim problem].

     Kolporterem prasy podziemnej, znaczków i kart pocztowych zajmował się miedzy innymi Adam Słupek. Po latach o pracy kolporterskiej wspominał [Paweł Stachnik, Znaczki wolności. Poczta Solidarności; Dziennik Polski; nr 291 (18 996), s. 22]: Nie znałem producentów znaczków i kart pocztowych. Zajmowałem się tylko dystrybucją. Odbierałem towar w różnych źródłach i rozprowadzałem, rozdawałem u siebie w "Transbudzie", gdzie pracowałem. (...)Brali po kilka sztuk. Co ludzie robili ze znaczkami? Niektórzy zbierali, inni wieszali w domu na ścianach, jeszcze inni przekazywali dalej. Podziemne kartki świąteczne - bożonarodzeniowe i wielkanocne wysyłano po prostu w kopertach rodzinie i znajomym.

     Był jednym z największych posiadaczy kolekcji podziemnych znaczków i kart pocztowych w Polsce. Mieszkanie w Krakowie Adama Słupka wypełnione było solidarnościowymi pamiątkami. Klasery i segregatory ze znaczkami i kartami pocztowymi zajmowały sporą część mieszkania. Adam zaczął zbierać od początku lat 80. Pracując jako kolporter prasy podziemnej, zostawiał dla siebie po jednym egzemplarzu. Później zaczął kupować, których nie miał w zbiorach. Wymieniał się z innym kolekcjonerami. Wspominał: (...) że zbierałem znaczki i karty jako patriotyczne pamiątki, i jako ślad tego, że pracowałem jako kolporter prasy podziemnej.

Jego kolekcja to kilkadziesiąt segregatorów i klaserów, ułożone tematycznie:
  1. Klaser, znaczki: Poczta Uśmiechu
  2. Klaser, Rocznica Niepodległości, Józef Piłsudski.
  3. Klaser, Historia Polski po 1945r. t. I i II.
  4. Klaser: Kościół, t. I i II
  5. Klaser, Znaczki Polskie, czyste i stemplowane,
  6. Klaser, Monte Casino, Anders, znaczki Solidarności,
  7. Klaser, Więźniowie Polityczni, t. I i II, znaczki Solidarności,
  8. Segregator, Kartki świąteczne i koperty, wydania Solidarności,
  9. Segregator z wystawy znaczków Solidarności, kopert i kopert Armii Krajowej, 50 lat Niepodległości.
  10. Segregator, kartki świąteczne Solidarności,
  11. Segregator, Jan Paweł II, Karki poczty podziemnej, koperty Solidarności,
  12. Segregator, Kościół, znaczki, kartki i koperty Solidarności,
  13. Klaser, Armia Krajowa, znaczki Solidarności.
  14. Segregator, koperty poczty Solidarności,
  15. Segregator, Kronika Polski, kartki poczty podziemnej komplet ok. 100 egz.
  16. Klaser, Jan Paweł II, Kartki prasy podziemnej Koperty FDC, zdjęcia, obrazki, Tom I, II, i III.
  17. Segregator, znaczki, kartki i koperty Solidarności, ogólne.
  18. Segregator, Kopalnia Wujek, znaczki, kartki i koperty Solidarności,
  19. Segregator, znaczki, kartki i koperty Solidarności, ogólne.
  20. Segregator, J. Popiełuszko, znaczki, kartki i koperty Solidarności.
  21. Segregator, Poczta Solidarności, znaczki, kartki i koperty Solidarności,
  22. Segregator, znaczki, kartki i koperty Solidarności, ogólne.
  23. Segregator, Banknoty poczty podziemnej,
  24. Segregator, pliki form. A4, humorystyczne, znaczki, kartki i koperty Solidarności
  25. Segregator, znaczki, kartki i koperty Solidarności, ogólne,
  26. Klaser, Józef Piłsudski, znaczki, kartki i koperty Solidarności.
Charakterystyka wydawnictw prasy podziemnej

     Wydawnictwa podziemne - synonimy: bibuła, drugi obieg wydawniczy, prasa podziemna, druki bezdebitowe, konspiracyjne, nieocenzurowane, niezależne, opozycyjne, podziemne, tajne itp. - były to wydawnictwa, publikacje nie dopuszczone przez cenzurę do rozpowszechnienia.

     Najdłuższy, bo ponad stuletni rodowód ma termin bibuła. Wywodził się on od nazwy cienkiego papieru, na którym drukowano wydawnictwa, przywożone w drugiej połowie XIX w. do zaboru rosyjskiego. Przywożono bez zezwolenia carskiej cenzury. Na szczególna uwagę zasługuje fakt, że nazwę bibuła spopularyzował Józef Piłsudski w książce z 1903 roku pod tym samym tytułem. Często używana nazwa drugi obieg odnosi się do określenia pierwszego obiegu wydawnictwa koncesjonowanego przez władze.

     W Polsce i ZSRR po II woj. św. obowiązywała cenzura. Publikacje wydawnictw podziemnych nie były dopuszczone do rozpowszechniania przez rząd w Polsce do 1989 r. Do roku 1989 wydawnictwa podziemne nazywane były publikacjami bezdebitowymi. Nazwa pochodziła od słowa debit - zezwolenie urzędu cenzury na rozpowszechnianie wydawnictw. Słowo debit pochodzi z języka francuskiego i oznacza sprzedaż, zbyt. W Polsce do 1989 r. występował debit pocztowy i komunikacyjny.

     Od połowy lat 70. XX wieku wydawnictwa drugiego obiegu nasiliły się. Wydawnictwem zajmowały się niezależne organizacje i partie polityczne jak Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacja Polski Niepodległej, Komitet Obrony Robotników. W okresie działalności legalnej Solidarności, latach 1980-1981, na rynku funkcjonowało około 160 wydawnictw i drukarzy, którzy wydali ogółem około 2,5 tysiąca tytułów książek oraz ponad 3 tysiące tytułów czasopism. Zasadą podziemnego drukarstwa było utrzymywanie w największej tajemnicy lokalizacji i zasad pracy podziemnych drukarni

     Dziś wydawnictwa prasy podziemnej i znaczkowe Solidarności ma znacznie statusu kolekcjonerstwa o unikatowym w skali światowej znaczeniu. W zbiorach pozostawionych przez Adama Słupka znajduje się duża ilość katalogów:
  1. Katalog Znaczków Podziemnych, rok 1985, wyd. 2, maj 2013, oprac. Andrzej Jaworski.
  2. Poczta Podziemna, lata 1982 - 1989. Wydaw. Tow. Poczty Podziemnej, oprac. Zbigniew Kowalewski.
  3. Katalog Obozów Internowania. Katalog znaczków z obozu internowania w Białołęce. Wydaw. Tow. Poczty Podziemnej, oprac. Zbigniew Kowalewski , 2002.
  4. Poczta Podziemna, lata 1982 - 1984., Zbigniew Kowalewski. Wydawca: Towarzystwo Poczty Podziemnej
  5. Katalog Podstawowy Polskich Znaczków Podziemia 1980 - 1984. Wyd. Wacław Sokołowski, [w:] Katalog Podstawowy Polskich Znaczków Podziemia, 1985, Warszawa 1993.
  6. Katalog Znaczków rok 1985. Wydawca: Towarzystwo Poczty Podziemnej, Andrzej Jaworski., 2002.
  7. Katalog Podstawowy Polskich Znaczków Podziemia 1988, Warszawa 1993.
  8. Katalog Znaczków z Obozu Internowania w Białołęce. Wydawca: Towarzystwo Poczty Podziemnej,, Zbigniew Kowalewski, W-wa, 2004.
  9. Katalog, luźne pliki, 1980 - 1982, 1985, 1984, 1987.
  10. Katalog Znaczków rok 1986, wyd. Andrzej Jaworski, 2001.
O działalności kolporterskiej i kolekcjonerskiej Adama Słupka wspominano w wielu artykułach. W dzienniku Polskim nr 291 (18 996), s. 22 Paweł Stachnik napisał obszerny artykuł pt. Znaczki wolności. Poczta Solidarności. Na zdjęciu Adam Słupek udzielający wywiadu
(fot. Z. Pałetko)


cdn.

Zbigniew Pałetko   

Artykuł pochodzi ze strony: Internetowego Kuriera Proszowskiego
Zapraszamy: https://www.24ikp.pl/info/prossoviana/online/paletko_slupek/20190603odc09/art.php