Choinka, a pod nią prezenty - wiesz od kogo?
 |
| (fot. zbiory autora) |
Proszowice, 24-12-2021
Zastanawialiście się kiedyś dlaczego zwyczaj obdarowywania prezentami jest zarówno w dniu 6 grudnia jak i w okresie Świąt Bożego Narodzenia? I dlaczego kto inny przynosi prezenty w dniu 6 grudnia, a kto inny w okresie Świąt i Nowego Roku? Teraz, co prawda, namieszał ludziom w głowach krasnal Coca Coli zwany "świętym mikołajem" z bieguna północnego (Laponii), ale jeszcze nie tak dawno było zupełnie inaczej.
Swoje zrobiła także wojenna i powojenna przymusowa migracja i przesiedlenia mieszkańców Polski, a także późniejsze migracje związane z nauką i pracą. Nastąpiło przemieszanie zwyczajów i często zdarza się, że współcześnie nawet sąsiadom pod choinką kto inny zostawia prezenty. Cóż, znak czasów.
Zwyczaj rozdawania prezentów w dniu 6 grudnia nawiązuje do św. Mikołaja, biskupa Miry, który żył na przełomie III i IV wieku. Był słynny był ze szczodrości i bezinteresownego wspomagania biednych i ubogich. Który wreszcie u kresu ziemskiego żywota cały swój majątek przekazał na cele charytatywne.
W tradycji bizantyńskiej odpowiednikiem świętego Mikołaja biskupa Miry jest święty Bazyli, który żył w tym samym czasie co biskup Mikołaj i jako biskup Cezarei także odznaczał się troską nie tylko o sprawy duszpasterskie ale również charytatywne. Na przykład wybudował schronisko dla pielgrzymów, ludzi w podeszłym wieku i chorych, zapewniające im nie tylko opiekę ale również odpowiednie utrzymanie, a w okresie panującego głodu, podjął decyzję aby sprzedać część majątku kościelnego i za uzyskane pieniądze zakupić żywność dla najuboższych. Zmarł 1 stycznia 379. I co roku, w tym dniu obdarowuje dzieci prezentami.
W Rosji św. Mikołaj z Miry jest również otoczony kultem jako patron uciśnionych i skrzywdzonych, Jednakże przejętą z zachodu postać rozdającą dzieciom prezenty nazwano Dziadkiem Mrozem, ze względu na podobieństwo do postaci ze wschodniosłowiańskich mitów, nazywanej Moroz Krasnyj Nos. Zgodnie z tradycją, rozdaje on prezenty wraz ze Śnieżynką w okresie Nowego Roku.
UWAGA: zwyczaj obdarowywania prezentami w Boże Narodzenie jest obchodzony w większości regionów świata i nawiązuje do darów jakie Jezusowi złożyli Trzej Królowie (trzej magowie) podczas wizyty w Betlejem. Ta tradycja znana jest już od XIII wieku. W Polsce po Wieczerzy Wigilijnej obdarowani znajdują prezenty pod choinką.
Warto wiedzieć, że W CAŁEJ POLSCE Święty Mikołaj (nie mylić z komercyjnym mikołajem krasnalem) przynosi prezenty 6 grudnia. A mikołaj w czerwonym kubraku krasnala hasa po marketach już od początku listopada do Nowego Roku.
Ciekawostką jest, że w różnych regionach Polski, pod choinkę prezenty przynosi kto inny. Zapewne jest to związane z tym, że Rzeczypospolita składała się z wielu narodów i krain, które do wspólnego państwa wniosły swoje zwyczaje, tradycje i obrzędy. Na pewno swój ślad zostawiły również zabory.
I tak:
- W Małopolsce i na Śląsku Cieszyńskim prezenty pod choinką zostawia Aniołek. Wiedzie się od postaci Anioła Stróża, który baczy na każdego człowieka.
- W Wielkopolsce, na Kujawach, na Pałukach, na Kaszubach i na Pomorzu Zachodnim prezenty na Boże Narodzenie tradycyjnie przynosi Gwiazdor. Tradycyjny Gwiazdor pochodził z dawnej grupy kolędniczej, był postacią niosącą gwiazdę (stąd jego nazwa). Nosił kożuch, czapę z futra, miał umazaną sadzą twarz, w ręku dzwonek, a na plecach wór z prezentami i rózgę dla niegrzecznych dzieci.
- Na Górnym Śląsku, w Czechach, na Słowacji i Węgrzech prezenty na Boże Narodzenie przynosi Dzieciątko utożsamiane z postacią nowonarodzonego Jezusa Chrystusa. Źródłem tej tradycji jest zapewne otaczana kultem figurka Jezuska z czeskiej Pragi.
- Na Dolnym Śląsku oraz na Opolszczyźnie prezenty w Boże Narodzenie przynosi Gwiazdka. Podobnie jak Gwiazdor, wywodzi się grupy kolędniczej, która dawniej w trakcie świąt odwiedzała domy.
- Mieszkańcom Płaskowyżu Tarnogrodzkiego na Boże Narodzenie prezenty przynoszą krasnoludki.
- Jednakże Św. Mikołaj o okresie Świąt Bożego Narodzenia nie całkiem jest bezrobotny, chociaż bardziej dotyczy to nowszej tradycji związanej z postacią wypromowaną przez Coca Colę. Tenże Mikołaj 24 grudnia przynosi prezenty, przede wszystkim, mieszkańcom Mazowsza i zachodniej Polski (Lubuskie, Zachodniopomorskiej, Dolnośląskie). Jest to stosunkowo nowy zwyczaj i zdarza się, iż coraz częściej przynosi on prezenty także w innych regionach Polski, wypierając dotychczasowych dobrodziejów.
Taka ciekawostka: w Hiszpanii dopiero 6 stycznia prezenty przynoszą Trzej Królowie.
Warto też w tym miejscu przypomnieć o Dziadku Mrozie, który w niektórych częściach wschodniej Polski przynosi prezenty w okresie Nowego Roku. Wywodzi się wschodniosłowiańskiego folkloru i w okresie istnienia Związku Radzieckiego spopularyzowana tamże jako świecki odpowiednik Świętego Mikołaja. Ma długą srebrną brodę i ubrany jest w długi srebrny płaszcz. Zwykle towarzyszy mu Śnieżynka jego wnuczka.
A u Was z którego regionu Polski jest kultywowana bożonarodzeniowa tradycja wręczania prezentów?
Zbigniew Grzyb
Źródło: Artykuł przygotowany na podstawie materiałów dostępnych w Internecie, zarówno na Wiki, jak i innych stronach religijnych i świeckich.
|
|
|
